Η αμφίδρομη αντιπάθεια μεταξύ Γεωργίου Α΄και Γουλιέλμου Β΄ και το Αχίλλειο

Της Τέπη Πιστοφίδου

Ο αυτοκράτορας  της Γερμανίας Γουλιέλμος Β΄περνούσε ένα μέρος των ετήσιων διακοπών  του στην Κέρκυρα περίπου για μια δεκαετία (1905-1914). Η παραμονή του στο νησί των Φαιάκων συνέπιπτε – όχι τυχαίως – με την παραμονή του  βασιλέως Γεωργίου Α΄. Μεταξύ του Γεωργίου και του Γουλιέλμου  οι σχέσεις δεν ήσαν αγαστές.  Η παντελής έλλειψη σεβασμού εκ μέρους του Γουλιέλμου προς τους νόμους της χώρας που τον φιλοξενούσε και η έπαρσή του, προκαλούσαν στον Γεώργιο ένα έντονο συναίσθημα αντιπάθειας.

 Το 1904 η μικρότερη θυγατέρα της αυτοκράτειρας Ελισάβετ της Αυστρίας,  αρχιδούκισσα Μαρί Βαλερί, πούλησε το «Αχίλλειο» που είχε κληρονομήσει από την μητέρα της, στον Γουλιέλμο Β΄. Οι εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου διήρκεσαν περίπου 3 χρόνια.  Μια από τις χτυπητές μεταβολές που επέβαλε ο «μιλιταριστής» ηγεμόνας ήταν η αφαίρεση του αγάλματος του Ερρίκου Χάινε. Ήταν ο αγαπημένος ποιητής της Ελισάβετ και είχε στήσει το άγαλμά του σε ειδικό περίπτερο του κήπου. Αλλά ήταν εβραίος  και δεν άρεσε  στον πολεμοχαρή κάιζερ, που φρόντισε να μεταφέρει μια περιστρεφόμενη σέλλα ακόμα και μέσα στο γραφείο του ώστε να προεδρεύει στα συμβούλια «έφιππος».  Αντιθέτως έστησε σε περίοπτη θέση το άγαλμα του  Αχιλλέα που ήταν σύμφωνο με το «ηρωικό πνεύμα» της Γερμανίας.

Ο γερμανός αυτοκράτορας αγναντεύοντας την θέα από το «Αχίλλειο»

Ο γερμανός αυτοκράτορας αγναντεύοντας την θέα από το «Αχίλλειο»

 Η αγορά του θερινού ανακτόρου της αυτοκράτειρας Ελισάβετ από τον Γουλιέλμο δεν ήταν τυχαία. Η Κέρκυρα είναι ένα πανέμορφο νησί  που του άρεσε πολύ, αλλά το «Αχίλλειον» σε σύγκριση με τα παλάτια που διέθετε η  βασιλική οικογένεια της Πρωσίας, έμοιαζε με καλύβα. Επιπλέον η άφιξή του στο νησί γινόταν με πομπώδη τρόπο και έκανε τα πάντα για να της προσδώσει αυτοκρατορικό στόμφο. Άρα το «Αχίλλειο» δεν ήταν γι’ αυτόν μόνο μία έπαυλη στην οποία θα κατέφευγε για να  περάσει ήρεμες διακοπές όπως  έκανε ο βασιλιάς Γεώργιος  στο ίδιο νησί ή ο τσάρος Νικόλαος Β΄ της Ρωσίας στη Λιβαδιά της Κριμαίας. Ο κρυφός σκοπός του ήταν να  καταστήσει έντονη την παρουσία του στην Ανατολική Μεσόγειο και να επιβλέπει την πολιτική κατάσταση της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων. Γι΄ αυτό κατέφθανε στο νησί με την θαλαμηγό του «Χοεντσόλερν» την οποία συνόδευε ολόκληρος ο γερμανικός στόλος. Μαζί του αποβιβαζόταν μια στρατιά από στρατηγούς, ακολούθους και υπασπιστές. Η παραμικρή έξοδος με το αυτοκίνητο μεταφραζόταν σ΄αληθινή αυτοκρατορική αυτοκινητοπομπή, με επικεφαλής τον ίδιο ενώ τον ακολουθούσαν αναρίθμητα μέλη της συνοδείας του.

Η μεγαλειώδης άφιξης του Γουλιέλμου στην Κέρκυρα. Προηγείται του αυτοκράτορος, η συζυγός του Αυγούστα (με το άσπρο φόρεμα). Την ακολουθεί ο Γουλιέλμος που χαιρετά στρατιωτικά.

 Ο πρίγκιπας Χριστόφορος αναφέρει στο βιβλίο των Απομνημονευμάτων του: «Ο πατέρας μου συνήθως φρόντιζε να βρίσκεται στην Κέρκυρα την ίδια περίοδο  ει δυνατόν να έφθανε μία-δύο ημέρες νωρίτερα. Η μητέρα μου, η οποία καταλάβαινε ότι οι δύο άνδρες δεν έτρεφαν ιδιαίτερη εκτίμηση μεταξύ τους, τον είχε ρωτήσει κάποτε:

-Γιατί πηγαίνετε πάντοτε στην Κέρκυρα να υποδεχθείτε τον κάιζερ εφόσον γνωρίζουμε ότι δεν τον συμπαθείτε;

-Εάν δεν έπραττα τοιουτοτρόπως θα λογιζόταν εκείνος για βασιλεύς της Ελλάδος.»

Κέρκυρα 1905. Ο Γεώργιος παρακολουθεί τον Γουλιέλμο (με την κάπα) να συνομιλεί με άγνωστο κύριο Φωτογραφία: αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

Η αρχική αιτία των τυπικών σχέσεων μεταξύ των δύο ηγεμόνων ήταν η ενσωμάτωση των δύο δουκάτων Σλέσβιχ και Χολστάιν  από την Πρωσία. Τα δουκάτα αυτά ανήκαν στην Δανία η οποία τα έχασε μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Σλέσβιχ το 1864. Το 1865 μετά από συμφωνία μεταξύ Αυστρίας και Γερμανίας, νικήτριες χώρες του Πολέμου του 1864, οι Πρώσοι κατέλαβαν το Σλέσβιχ και οι Αυστριακοί το Χολστάιν. Αυτή η ρύθμιση τερματίστηκε με το Αυστροπρωσικό Πόλεμο το 1866 που οδήγησε στην ενσωμάτωση και των δύο δουκάτων στην Πρωσία ως Επαρχία του Σλέσβιχ- Χολστάιν.

Ένα σοβαρό γεγονός που χειροτέρεψε τις ήδη επιβαρυμένες σχέσεις τους, έγινε όταν ο Γουλιέλμος ήρθε στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1889 για να παραστεί στους γάμους της αδερφής του Σοφίας με τον διάδοχο του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνο.

  Αντιγράφουμε την εξιστόρηση του γεγονότος από έναν αυλικό και η οποία δημοσιεύτηκε σε άρθρο της εφημερίδος  «Φωνή του Λαού» με τίτλο «Οι Γάμοι του Βασιλέως Κωνσταντίνου» που κυκλοφόρησε στις 23 Δεκεμβρίου  1932:

«Η άφιξις του αυτοκράτορος της Γερμανίας υπήρξεν αληθής αποθέωσις. Ο ουρανός ήτο αίθριος και η θάλασσα γαληνιαία. Ο λιμήν του Πειραιώς ήτο ολόκληρος εστολισμένος, λέμβοι δε και ατμάκατοι διέσχιζον αυτόν. Όταν επλησίασε προς τον λιμένα η θαλαμηγός «Χοεντσόλερν» η φέρουσα τον αυτοκράτορα, ακολουθούμενη από τον «Καίσαρα» και τα λοιπά σκάφη του γερμανικού στόλου, ήρχισαν να κροτούν τα τηλεβόλα.

Η θαλαμηγός εσταμάτησε εις το μέσον του λιμένος και ανήλθον επ΄αυτής οι ταχθέντες ως διαγγελείς εις τον αυτοκράτορα υποστράτηγος Καραϊσκάκης, αντισυνταγματάρχης των γενικών επιτελών Υφικράτης Κοκκίδης και Μεταξάς ίλαρχος του ιππικού.

Ο αυτοκράτωρ κατά τον κατάπλουν της θαλαμηγού εις τον λιμένα ίστατο επί της γεφύρας μετά του μεγάλου αυλάρχου Λιβενάου και έρριπτεν εξεταστικόν βλέμμα επί της πόλεως του Πειραιώς.

Μετά την άνοδον των διαγγελέων ανήλθον επί της αυτοκρατορικής θαλαμηγού αγκυροβολησάσης εγγύς του βασιλικού λεμβαρχείου ο πρέσβυς της Γερμανίας Λεμαίτρ μετά του πρώτου γραμματέως της πρεσβείας του και μετ’ ολίγον προ μεσημβρίας κατελθών εις Πειραιά ανήλθεν επί του «Χοεντσόλερν» δια της «Δάγμαρ» φέρων στολήν ανθυποπλοιάρχου με την ταινίαν του ελληνικού μεγαλόσταυρου ο βασιλόπαις Γεώργιος και μετ’ αυτόν ο πρίγκηψ της Δανίας Βάλδεμαρ.

Ο αυτοκράτωρ εδέχθη αυτούς επί της γεφύρας σφίγξας θερμότατα την χείρα των. Ο αυτοκράτωρ ανέμενε την επίσκεψιν του βασιλέως Γεωργίου, κατάπληκτος δε έμαθεν από τον βασιλόπαιδα Γεώργιον ότι η βασιλική οικογένεια θα εβράδυνε επ΄ολίγον και ότι θα έπρεπε να κατέλθουν πάντες εκ της γεφύρας δια να εισέλθουν εις την παρά την πρύμνην πολυτελεστάτην αίθουσαν της υποδοχής.

Ο αυτοκράτωρ εξωργίσθη δια την τοιαύτην παράλειψιν του βασιλέως Γεωργίου και δεν ηδύνατο να εννοήση πως η βασιλική οικογένεια της Ελλάδος τον αφήκε να περιμένη. Προς τον βασιλόπαιδα Γεώργιον απέφυγε να παραπονεθή ο Κάιζερ. Στραφείς όμως προς τον μέγαν αυλάρχην του είπε με χαμηλή τη φωνή μόλις συγκρατών την οργήν του: «Αυτός είνε ένας γάϊδαρος!», εννοών τον βασιλέα της Ελλάδος.

Είνε ιστορικώς εξηκριβωμένον ότι ο αυτοκράτωρ της Γερμανίας δεν ελησμόνησε ποτέ την προσβολήν αυτήν εκ μέρους του βασιλέως Γεωργίου – οφειλομένην κατά τον Γεώργιον εις παρανόησιν – και εξ ίσου είνε ιστορικώς ανεξακρίβωτον πως ο τόσον προσεκτικός και τυπικός βασιλεύς της Ελλάδος υπέπεσεν εις την τοιαύτην παράλειψιν, ήτις είνε βέβαιον ότι είχε λίαν δυσάρεστα αποτελέσματα δια τας μεταξύ των δύο αυλών σχέσεις.»

Πολλά χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1912,  ο Γουλιέλμος αποφάσισε να πραγματοποιηθούν αρχαιολογικές  ανασκαφές στην Κέρκυρα  χωρίς προηγουμένως να ζητήσει την άδεια από τις ελληνικές αρχές.

Ο Γουλιέλμος Β΄(δεύτερος από δεξιά) στην διάρκεια των ανασκαφών στην Κέρκυρα το 1912

Ο Απόστολος Αλεξανδρής που ήταν τότε  υπουργός Παιδείας  έλαβε ένα απρόσμενο τηλεγράφημα  από τον έφορο των αρχαιοτήτων της Κέρκυρας  που ανέφερε: «Σήμερα το πρωί ο Κάιζερ άρχισε ανασκαφές με σκοπό την ανακάλυψη του ανακτόρου του Αλκινόου. Οι ανασκαφές πραγματοποιούνται από τον  Βίλελμ Ντέρπφελντ με την προσωπική επίβλεψη του Αυτοκράτορα. Παρευρίσκονταν  αρκετοί Πρόξενοι ευρωπαϊκών χωρών  ενώ  πλήθος κόσμου παρακολούθησε την έναρξη των ανασκαφών. Με προσκάλεσαν  να παραστώ απλώς».

Μόλις διάβασε το τηλεγράφημα ο  Απόστολος Αλεξανδρής απάντησε στον έφορο αρχαιοτήτων της Κέρκυρας: «Μόλις παραλάβετε αυτό το τηλεγράφημα να μεταβείτε αμέσως στον Ντέρπφελντ για να του ανακοινώσετε πως ο Υπουργός Παιδείας απαγορεύει την συνέχιση αυτών των ανασκαφών οι οποίες πραγματοποιούνται παρανόμως. Ο Υπουργός πιστεύει πως όλοι πρέπει να συμμορφωθούν σ΄αυτή την διαταγή».

Το επόμενο πρωί ο μεγαλόσωμος πρέσβης της της Γερμανίας στην Αθήνα, στρατηγός Βαγκενχάιμ, εισέβαλε στο Υπουργείο Παιδείας και άρχισε οργισμένος να ρωτά στα γερμανικά τον Υπουργό : «Τι συμβαίνει κύριε Υπουργέ; Για ποιο λόγο στείλατε στον Κάιζερ το τηλεγράφημα αυτό;». Ο Αλεξανδρής το διάβασε ατάραχος και του απάντησε: «Το τηλεγράφημα αυτό δεν το έστειλα εγώ. Εγώ είμαι απλώς ένας μικρός Υπουργός ο οποίος ποτέ δεν θα τολμούσε να απαγορεύσει να πραγματοποιήσει ανασκαφές στην Α.Μ. τον Αυτοκράτορα της Γερμανίας.»

Τότε τον ρώτησε ο Βαγκενχάιμ ποιος το έστειλε. Ο Αλεξανδρής του απάντησε: « Το τηλεγράφημα αυτό στάλθηκε από τον ΝΟΜΟ. Ναι κύριε Πρέσβη, ο νόμος είναι πιο πάνω και από εμένα και από εσάς και από τον Κάιζερ ακόμη. Όσο δεν υψηλότερη θέση κατέχει κάποιος τόσο περισσότερο οφείλει να σέβεται και ν΄ακολουθεί τον νόμο. Η Ελλάς δεν είναι ως γνωστόν έδαφος γερμανικό. Ο Κάιζερ δεν έχει το δικαίωμα ν΄αρχίσει ανασκαφές αφού γνωρίζει  τόσο αυτός όσο και οι αντιπρόσωποί του ότι ο νόμος το  απαγορεύει σε κάθε αλλοδαπό».

Ο Βαγκενχάιμ έμεινε προς στιγμή άναυδος. Κατόπιν είπε: «Δεν είναι δυνατόν κ. Υπουργέ να κάνετε αυτήν την προσβολή στον αυτοκράτορα. Φανταστείτε να μαθευτεί αυτή η απαγόρευση».

«Μην φοβάστε. Δεν θα μαθευτεί τίποτα αλλ΄ανασκαφές είναι αδύνατον να επιτραπούν» απάντησε ο Αλεξανδρής.

«Τότε είμαι αναγκασμένος να μιλήσω με τον Πρωθυπουργό της χώρας σας» τον πληροφόρησε ο Βαγκενχάιμ.

Πράγματι μετά από λίγο έφθασε στο Υπουργείο ο Βενιζέλος για να ζητήσει εξηγήσεις επί του θέματος που είχε προκύψει με τις ανασκαφές του Κάιζερ.

«Μα γιατί ευλογημένε δεν μου ανακοίνωσες τίποτε πριν απαντήσεις;» ρώτησε με έντονη δυσφορία ο Βενιζέλος στον Αλεξανδρή.

«Δεν όφειλα κ. Πρόεδρε να αναμείξω σ’ αυτό το ζήτημα εσάς και την Κυβέρνηση, για να μην έρθει σε αντιπαράθεση με τον Κάιζερ. Γι΄αυτό ενήργησα μόνος μου. Αν αποτύχω θα υποβάλλω την παραίτησή μου ώστε να μην βρεθείτε  εκτεθειμένος. Πιστεύω πάντως πως θα μπορέσω να διευθετήσω το ζήτημα θετικώς για εμάς. Μόνο σας παρακαλώ να μου αφήσετε το χρονικό περιθώριο των πέντε ημερών».

Μετά από τρεις ημέρες ο πρύτανις του Πανεπιστημίου Σ. Λάμπρος επισκέφτηκε τον Αλεξανδρή  για να τον πληροφορήσει πως ο φον Καρρ, διευθυντής της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής της Αθήνας  παραπονέθηκε πως  φέρθηκε προς την Σχολή και τον Κάιζερ με μεγάλη εχθρότητα.

Ο Αλεξανδρής ζήτησε να τον επισκεφτεί ο ίδιος ο φον Καρρ. Όταν αυτός προσήλθε στο υπουργικό γραφείο, ο Αλεξανδρής του έθεσε την ερώτηση: – Είναι αλήθεια ότι η Α.Μ. ο Κάιζερ, επιθυμεί να πραγματοποιήσει ανασκαφές στην Κέρκυρα;

-Γιατί με ρωτάτε κύριε Υπουργέ αφού εσείς απαγορεύσατε την πραγματοποίησή τους.

-Εσείς ως διευθυντής της Αρχαιολογικής Σχολής εγκρίνετε την πράξη αυτή του Κάιζερ;

-Βεβαίως.

-Τότε λυπάμαι γιατί αγνοείτε τους αρχαιολογικούς νόμους της χώρας όπου είστε διαπιστευμένος ως διευθυντής της Γερμανικής Αρχαιολογικής  Σχολής. Αν η Γερμανική Σχολή επιθυμεί να πραγματοποιήσει ανασκαφές στην Κέρκυρα προηγουμένως θα έπρεπε να μου είχατε υποβάλλει γραπτή  αίτηση. Εγώ θα σας έδινα αμέσως την άδεια γιατί τότε θα είχατε το δικαίωμα οπότε αν ο Κάιζερ ή οποιοσδήποτε άλλος θα ήθελε να εργασθεί σ΄αυτές ουδείς θα τους εμπόδιζε.

-Δύναμαι να πράξω τούτο τώρα; ρώτησε ο φον Καρρ με αγωνία.

-Βεβαίως.

Η αίτηση έγινε, εγκρίθηκε αμέσως, και τηλεγραφήθηκε στον Ντέρπφελντ στην Κέρκυρα. Την επόμενη ημέρα ο Αλεξανδρής λάμβανε το ακόλουθο απαντητικό τηλεγράφημα: «Α. Μ. Αυτοκράτωρ με εξουσιοδότησε να σας ευχαριστήσω θερμά για την παραχώρηση της άδειας για την πραγματοποίηση των ανασκαφών. Η άδεια προς την Σχολή ήταν η μόνη νόμιμος ενέργεια· Ελπίζω τα σπουδαία αναμενόμενα  ευρήματα των ανασκαφών να δικαιώσουν την ευμένεια σας προς την Γερμανική Αρχαιολογική Σχολή».

 Ο Γουλιέλμος σίγουρα υποψιάστηκε πως  την αρχική άρνηση του Αλεξανδρή να πραγματοποιήσει ανασκαφές, την είχε υποκινήσει ο βασιλιάς Γεώργιος ο οποίος πάντοτε θύμωνε με τις προσβλητικές για την χώρα του, πρωτοβουλίες του αυτοκράτορα. Όπως τότε που ύψωσε μόνο την γερμανική σημαία στο «Αχίλλειο» αγνοώντας την ελληνική….

Το ίδιο έτος , το 1912, ο πρέσβης Χανς φον Βανγκενχάιμ  αναχωρούσε  από την Αθήνα. Ο στενός φίλος του Γουλιέλμος Β΄του είχε αναθέσει  την Πρεσβεία της χώρας τους στην Τουρκία.  Από  εκεί, πολλοί  ιστορικοί πιστεύουν, πως σχεδίασε και ενορχήστρωσε το σχέδιο της δολοφονίας του βασιλέως Γεωργίου Α΄.