Μανώλης Καλομοίρης.   Στόχος ζωής η εξαφάνιση του Σπύρου Σαμάρα

Το άρθρο μας αυτό αρχίζει  με δύο ορισμούς:

Α) Τι είναι Τέχνη.Απάντηση από τη Wikipedia.

Το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας με βάση την πνευματική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εμπειριών της καθημερινής ζωής, σε σχέση με το κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται, ονομάζεται τέχνη. Η διαδικασία, η οργάνωση, η έμπνευση με σκοπό την προσπάθεια αποτύπωσης των αισθήσεων αλλά και των συναισθημάτων, αποτελούν βασικό στοιχείο έκφρασης της Τέχνης.

Σαφής ορισμός δεν υπάρχει, αλλά παγκοσμίως τον διακρίνουν ορισμένα χαρακτηριστικά όπως ότι εσωτερικος εχθρός είναι ο ταξικός ανταγωνισμός, ενώ εξωτερικοί εχθροί είναι ο διεθνισμός και η μετανάστευση, ωστόσο κύριο γνώρισμα του συντηρητικού εθνικισμού είναι η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός.

Μανώλης Καλομοίρης

Θα ξεκινήσουμε με αποσπάσματα από έναν λόγο του  Μανώλη  Καλομοίρη   στην  Θεσσαλονίκη δευτερολογώντας με την σειρά μας   στα λεγόμενα του.

Ομιλία του Μανώλη Καλομοίρη στη Θεσσαλονίκη.

http://www.kalomiris.org/kalorg/Ktexts/Agnostoshtm.html

Η λαϊκή μας οργανολογία πλουσιωτάτη, με την κρητική λύρα, τη φλογέρα, το ζουρνά, το μπουζούκι, τον ταμπουρά και με άλλα όργανα κοινά με τη Δύση ή την Ανατολή, όπως το κλαρίνο, το βιολί, το μαντολίνο, την κιθάρα, το σαντούρι, το κανόνι, παρουσιάζει όλα τα χρώματα κι όλες τις δυνατότητες που μπορούμε να βρούμε στις μουσικές εκδηλώσεις ενός λαού. Μόνον οι ηχητικοί και μελωδικοί θησαυροί των λυράρηδων της Κρήτης θα αρκούσανε για να σταθεί η Ελληνική λαϊκή Μούσα στην πρώτη σειρά της παγκόσμιας λαϊκής μουσικής τέχνης.

Στον πιο πάνω ορισμό της Τέχνης βλέπουμε δύο λέξεις που αποτελούν στοιχεία της.

Αυτές είναι: η διαδικασία,  και η οργάνωση. Η διαδικασία είναι η βαθειά μελέτη της Τέχνης-εδώ μιλάμε για τη μουσική-και η οργάνωση είναι να πάρει ο καλλιτέχνης το υλικό του και να φτιάξει τη σύνθεσή του οργανώνοντάς την με τους μουσικούς κανόνες.Όσον αφορά τον Εθνικισμό, διαβάζουμε ότι το κύριο γνώρισμα του συντηρητικού εθνικισμού είναι η εσωστρέφεια και ο απομονωτισμός.

Ένας άλλος Κερκυραίος μουσουργός, ο Σπύρος Σαμάρας, ένδοξος σα συνθέτης Ιταλικών μελοδραμάτων σε ιταλική γλώσσα, στα τέλη του σταδίου του αντιλαμβάνεται τη σημασία της Εθνικής μας μουσικής και χαρίζει στη φτωχή μας μουσική φιλολογία μερικά τραγούδια με Ελληνική χρωματιά και ιδίως την οπερέττα «Κρητικοπούλα», που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σήμερα ακόμη σαν πρότυπο Ελληνικής οπερέττας.

Τι μεγαλωσύνη  να αναγνωρίσει στα  τόσα μεγάλα και παγκόσμια έργα του Σαμάρα την «Κρητικοπούλα» σαν πρότυπο μουσικής!!!!

Όλοι οι πρόδρομοι της Ελληνικής μουσικής που εμνημόνευσα ως τώρα προέρχονται από τα Εφτάνησα: Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Κέρκυρα. Στα μυρωμένα αυτά νησιά η μουσική αποτελεί παράδοση και το παιδί τη ζει μαζί με το γάλα της μάνας του και με το θαλασσινό αεράκι που αναπνέει. Όμως το αεράκι αυτό, αν φέρνει μερικές φορές και τους αντίλαλους των αντικρινών βουνών της Ηπείρου, φέρει συχνότερα και τους ήχους της γειτονικής Ιταλίας, δυστυχώς δε και την αγάπη στο Belcanto και τη μουσική του νοοτροπία.

Τι κακό αλήθεια είναι να μορφώνεσαι από ύψιστου επιπέδου μουσικούς δασκάλους της Δύσης!!!Πρέπει να ακολουθείς τον Εθνικισμό που σημαίνει εσωστρέφεια και απομονωτισμό.

Αντίθετα προς τους μουσικούς του Ιονίου, οι μουσικοί του Αιγαίου, οι μουσουργοί που γεννήθηκαν στις Ελληνικές χώρες που βρέχει το Αιγαίο πέλαγος δεν είχανε τα οφέλη αλλά ούτε και τους κινδύνους από τη γειτονία ενός μεγάλου ξένου μουσικού πολιτισμού, από μιαν ανάλογη εντοπίαν Ελληνική μουσική καλλιέργεια. Οι μουσικοί αυτοί ήσαν υποχρεωμένοι, θέλοντας και μη, να μορφώσουν μόνοι τους τη μουσική γλώσσα που θα τους επέτρεπε να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τα χτυποκάρδια τους, τους καημούς, τους πόνους, τις αγάπες τους.

Οι χώρες του Ιονίου και οι κάτοικοί τους, θα έπρεπε δια νόμου να κοιτάζουν μόνο προς την Ανατολή και να απαγορεύται δια ροπάλου να κοιτάνε προς την Δύση γιατί εκεί κοιτάνε έναν μεγάλο ξένο πολιτισμό-όπως λέει-αλλά να κοιτάνε την Ελληνική Μουσική καλλιέργεια.Δηλαδή να μην ακούμε έναν  πολιτισμένο λόγο,αλλά να ακούμε τον δικό μας που είναι ναι  μεν σε χαμηλότερα επίπεδα πολιτισμού,αλλά πρέπει να είμαστε Εθνικιστές.Τί λογική κι αυτή !!!!

Εγώ ατομικά, στα παιδικά μου χρόνια, δεν είχα ακούσει ποτέ μου καμμιά άρια από όπερα ούτε κανένα λίντ ή ρωμάντσο. Είχα ακούσει όμως τη γιαγιά μου, τη νενέ μου, όπως τη λέγαμε στη Σμύρνη, να μου τραγουδάει «το Λύγκο το Λεβέντη τον αρχιληστή» και «τα Σαράντα παλληκάρια από τη Λεβαδιά»

Νομίζετε  ότι χρειάζεται απάντηση αυτή η παρατήρηση του Καλομοίρη, που θέλει να αυτοπροσδιορίζεται σαν ο μεγάλος Έλληνας μουσικός ;  Αλλά ας την δώσουμε για να μην μένει αναπάντητο το ερώτημα, .Ο ένας άκουε την νενέ του και ο Σαμάρας τον Μάντζαρο.Τί να πούμε!!!!

Αλλά για να σοβαρέψουμε και λίγο το άρθρο μας θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε αυτούς τους δύο μουσικούς(Καλομοίρη και Σαμάρα) και την κατάσταση που οδήγησε στο διωγμό του Σαμάρα από την Ελληνική μουσική πραγματικότητα.

Πρώτα θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι τα τραγούδια προέρχονται από τα συναισθήματα του λαού,είναι το ένα μέρος του ορισμού της της τέχνης πού λέει:  η έμπνευση με σκοπό την προσπάθεια αποτύπωσης των αισθήσεων αλλά και των συναισθημάτων. Όλων μας αρέσει να αισθανόμαστε τις λέξεις και να ακούμε την μουσική των δημοτικών μας τραγουδιών,να τα τραγουδάμε και να ζούμε με αυτά,να ακούμε την εκκλησιαστική μουσική και την ελαφρά που αναπτύσσεται μέσα από το κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο.

Αλλά μια μουσική σύνθεση και ιδιαίτερα η κλασσική, όπως ονομάζεται, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Ο Καλομοίρης ήταν ένας άνθρωπος φιλόδοξος.Πήρε  μουσικές σπουδές στην Γερμανία και την Ρωσσία.Και οι δύο αυτές χώρες είχαν Εθνικές Μουσικές Σχολές και ονειρεύεται να φτιάξει μια αντίστοιχη και στην Ελλάδα ..Βέβαια και η Γερμανία και η Ρωσσία είχαν ένα μεγάλο μουσικό υπόβαθρο ώστε να είναι και χωρίς την επίσημη ονομασία Εθνική,  σχολές με κλασσική μουσική παιδεία από μόνες τους.

Ο Καλομοίρης για να πετύχει τον σκοπό του  να εδραιωθεί στην Ελλάδα σαν μεγάλος μουσικός, ενήργησε   στην ουσία  πρώτα  πολιτικά  και δευτερευόντως μουσικά.Έρχεται σε στενή επαφή με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και προσδοκά από αυτόν να τον βοηθήσει να αναρριχηθεί στο  ελληνικό μουσικό στερέωμα, παίρνοντας  την θέση του Ταγματάρχου και Επιθεωρητή των Στρατιωτικών Μουσικών και σε αντάλλαγμα  να στηρίξει την μεγάλη ιδέα που είχε ο Βενιζέλος για την Ελλάδα.

Παράλληλα παίρνει   την θέση του διευθυντού του Ωδείου Αθηνών,αφού δίδαξε  πρώτα μαζί με τον τότε διευθυντή Γεώργιο Νάζο.Ο Νάζος άνθρωπος αμφιβόλλου μουσικής παιδείας προσπάθησε και έδιωξε τους Επτανήσιους από το Ωδείο,όπως τον Ναπολέοντα Λαμπελέτ,τον Λαυράγκα και τον Γεώργιο Λαμπελέτ.

Ο εκ Κωνσταντινουπόλεως Κροίσος Ανδρέας Συγγρός (1830 - 1899), κατ' εξοχήν «Ανατολίτης», που θησαύρισε χάρη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, διόρισε πραξικοπηματικώς ως διευθυντή, ενισχύοντάς τον πλουσιοπάροχα, τον επί δεκαετίες ακλόνητο, καίτοι πανταχόθεν καταγγελλόμενο ως μουσικώς και διοικητικώς ανεπαρκέστατο, Γεώργιο Νάζο (1862 - 1934), με αμφισβητημένες σπουδές στο Μόναχο. Οι Συγγρός και Νάζος εγκαινιάζουν έναν πρωτοφανή κατατρεγμό των Ελλήνων συνθετών (όλων ιταλικής παιδείας), με πρόσχημα τη δήθεν υπεροχή της γερμανικής μουσικής παιδείας έναντι της ιταλικής και τελικό αποτέλεσμα την... υποβάθμιση της ελληνικής. ΑΦΙΕΡΩΜΑ Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ 20ος ΑΙΩΝΑΣ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Μουσικός διχασμός και εμφύλιος

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΩΤΣΑΚΟΣ

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Παρασκευή 21 Ιανουαρίου 2000

(Γεώργιος Λεωτσάκος:Γεννήθηκε στην Αθήνα, στις 9 Αυγούστου 1935. Είναι μουσικολόγος, ιστορικός της ελληνικής μουσικής και μουσικοκριτικός (1959-91) σε μερικές από τις εγκυρότερες ημερήσιες αθηναϊκές εφημερίδες καθώς και σε περιοδικά. Σπούδασε θεωρητικά με τους συνθέτες Κώστα Κυδωνιάτη και Γιάννη Ανδρέου Παπαϊωάννου (δίπλωμα Ελληνικού Ωδείου, 1964). Συνεργάτης, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, των μουσικών λεξικών Grove (άρθρα για την Ελλάδα και την Αλβανία), του Παγκόσμιου Βιογραφικού Λεξικού (έκδ. Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., 1983-1988) και άλλων εγκυκλοπαιδειών. Παραμένει ανεξάρτητος ερευνητής από προσωπική επιλογή. Ήταν ο πρώτος δυτικός μουσικολόγος που το 1981 εισέδυσε στην τότε απομονωμένη Αλβανία και κατέγραψε τον ιδιόμορφο μουσικό της πολιτισμό σε εκτενές άρθρο, το οποίο δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος της Μουσικολογίας το 1985. Όπως λέει, «δεν είχε ποτέ τον καιρό να συντάξει τη βιβλιογραφία των επιστημονικών του δημοσιευμάτων, επειδή πάντοτε τον απορροφούσε η σύνταξη του επομένου του λήμματος». Η πιο πρόσφατη εργασία του – μια μονογραφία 700 σελίδων για το συνθέτη Σπύρο Σαμάρα – εκδίδεται από το Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Είναι μέλος της Επιστημονικής και Συμβουλευτικής Επιτροπής της Μουσικολογίας.) 

Ο διωγμός  των Επτανησίων  από  τον Νάζο, οφείλονταν στην μουσική ανωτερότητα των μουσικών σπουδών των  και την αδυναμία την δική του.Από τότε που  ανέλαβε την Διεύθυνση του Εθνικού Ωδείου ο Καλομοίρης, ο διωγμός ήταν εκτός από μουσικός και ιδεολογικός και πολιτικός .Θα πρέπει  εδώ να σημειώσουμε ότι ο Μανώλης Καλομοίρης γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 14 Δεκεμβρίου 1883. Σπούδασε μουσική στην γενέτειρά του, στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Βιέννη. Από το 1906 έως το 1910 έζησε στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, όπου δίδαξε πιάνο στο Λύκειο Ομπολένσκι και γνώρισε από κοντά τη Ρωσική Εθνική Σχολή.

Η  μεγάλη του  φιλοδοξία τον  είχε φτάσει  σε σημείο να γράφει στα δημοσιεύματά του στον «Νουμά» ότι ο Μάντζαρος δεν ήταν αξιόλογος μουσικός

και ότι ο Σαμάρας δεν είναι Έλληνας.

Τελικά θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Σαμάρας ήταν Έλληνας και ο Καλομοίρης Ρωμιός όπως γράφει ο Λεωτσάκος στο πιο πάνω άρθρο του.

Η μισαλοδοξία αυτή του εμπαθή Καλομοίρη,  δείχνει  μόνο την χρήση της ιδεοπολιτικής  του σκέψης για δικό του συμφέρον και καθόλου την μουσική του καλλιέργεια.Ένας πραγματικός καλλιτέχνης έχει να παλέψει μόνο με την τέχνη του, που στην περίπτωσή μας είναι η μουσική. Πρέπει  να γίνει βαθύς μελετητής της από όπου και αν αυτή προέρχεται,γιατί η τέχνη δεν έχει πατρίδα. Εάν έχει κριτική ικανότητα και  ταλέντο τότε θα παράγει έργο για την τέχνη του.

Τα έργα του Καλομοίρη ήταν:

• «Πρωτομάστορας» (σε λιμπρέτο του Ν. Καζαντζάκη 1915 βασισμένο στο «γεφύρι της Άρτας». πρώτη παράσταση 11 Μαρτίου 1916. Η όπερα αυτή ήταν αφιερωμένη στο «Πρωτομάστορα της Μεγάλης Ελλάδος» Ελευθέριο Βενιζέλο.(Ηχογράφηση 1990 Χατσατουριάν /Ορχήστρα Σοβιετικής Κινηματογραφίας)

• «Το δαχτυλίδι της μάνας» (Είναι το δεύτερο μουσικοδραματικό έργο του Μανώλη Καλομοίρη, γράφτηκε το 1917 . (Ηχογράφηση 1983 Δάρας/Φιλαρμονική Σόφιας). Σημειώνεται ότι το έργο αυτό είναι ένα από εκείνα που εκτελέστηκαν και εκτός Ελλάδας όπου το 1940 ανεβάστηκε στη Λαϊκή Όπερα του Βερολίνου.)

• «Ανατολή» (με βάση το μονόπρακτο του Γ. Καμπύση 1945),

• «Τα ξωτικά νερά» σε δικό του λιμπρέτο βασισμένο σε ένα ποίημα του Butler Yates 1950),

• «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» (βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Νίκου Καζαντζάκη.) Πρόκειται για το τελευταίο έργο του Καλομοίρη που το ολοκλήρωσε το 1961 δύο περίπου χρόνια μετά τη δήλωσή του ότι εγκαταλείπει τη σύνθεση. Γράφει σχετικά στο ημερολόγιό του

·      «Συμφωνία της λεβεντιάς»:

(Ο συνθέτης της, συνέλαβε τις πρώτες θεματικές εμπνεύσεις της συμφωνίας αυτής στα βουνά και τους κάμπους της Μακεδονίας και θέλησε να αποδώσει μουσικά τη συγκίνηση που ένοιωσε μπρος στην Ελληνική Λεβεντιά, σε όλες της τις εκδηλώσεις, στη χαρά της ζωής, στον πόλεμο, στο χορό, στην αγάπη, στο θάνατο. Γράφτηκε από το καλοκαίρι του 1918 ως το καλοκαίρι του 1920 . (Ηχογραφήσεις: 1981 Φιδετζής/Φιλαρμονική Σόφιας, 1983 Καρύδης /Ορχήστρα Αυστριακής Ραδιοφωνίας).

• «Συμφωνία των ανίδεων και των καλών ανθρώπων» (1931), (Ηχογράφηση1986: Φιδετζής/Ορχήστρα Βουλγαρικής Ραδιοφωνίας)

• «Παλαμική Συμφωνία» (1956) (Ηχογράφηση 2007 Φιδετζής/Κρατική Ορχήστρα Αθηνών)

• «Τρίπτυχο για Ορχήστρα» (1937) (Ηχογράφηση 2007 Φιδετζής/Κρατική Ορχήστρα Αθηνών).

• «Μηνάς ο ρέμπελος κουρσάρος στο Αιγαίο» (1940),

• Κοντσέρτο για πιάνο (1935),

• Κοντσερτάκι για βιολί και ορχήστρα (1955) κ.ά.

• Μουσική δωματίου:

• Τρίο για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο (1921),

• Σονάτα για βιολί και πιάνο (1948), κ.ά.

Το πρώτο έργο του γράφτηκε για τον προστάτη του Ελευθέριο Βενιζέλο.

Η επιστολή αυτή δείχνει την οικιότητα και την βοήθεια που του προσέφερε ο Βενιζέλος.Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι όταν ανέλαβε την Πρωθυπουργία ο Μεταξάς,ο  Βενιζελικότατος Καλομοίρης, αφαίρεσε την προς τον  Βενιζέλο αφιέρωσή του τού «Πρωτομάστορα» το 1937, για να προσεγγίσει τον Μεταξά. Πάντα «επικοινωνούσε» με όλους από την άκρα δεξιά έως την κυβέρνηση των βουνών, ως μαρτυρείται για να διατηρήσει τη θέση του.Ο Μεταξάς βέβαια τον κατήργησε από παντού.

Από τα πιο πάνω αναφερόμενα έργα του μόνο ΄΄Το δαχτυλίδι της μάνας΄΄ παίχτηκε, μία φορά εκτός Ελλάδος

Σπύρος Σαμάρας

Μυήθηκε στη μουσική από τη μητέρα του και στη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας με τους Μπονιτσιόλι και Ξύνδα, το 1875 - 82 σπούδασε στο Ωδείο Αθηνών, κυρίως με τον εξαίρετο Ιταλό παιδαγωγό Ενρίκο Στανκαμπιάνο (Stancampiano) που αναγνώρισε πολύ νωρίς την ιδιοφυΐα του, τον υποστήριξε θερμότατα και προφανώς του έδωσε τις βάσεις μιας εκπληκτικής τεχνικής. Το 1882-85 σπούδασε στο παρισινό Ωδείο με τους Ντελίμπ και Ντυμπουά, κερδίζοντας τη βαθύτατη στοργή και εκτίμησή τους, όπως και των Μασσενέ, Γκουνώ και άλλων επιφανών Γάλλων.

Ο Σαμάρας είχε στην πραγματικότητα να παλέψει με καλλιτεχνικούς κολοσσούς στην όπερα και διακρίθηκε μέσα από αυτούς.Λιμπρέτα από τις όπερές του στην Ιταλία τα έγραφαν οι μεγαλύτεροι και γνωστοί λιμπρετίστες όπως  οι συνεργάτες του Πουτσίνι,

Φερντινάντο Φοντάνα

Fontana_e_Puccini

Λιμπρέτα για Φλόρα Μιράμπιλλις και Λιονέλλα

Giacomo Puccini, Giuseppe Giacosa and Luigi Illica. Photo courtesy of Opera Resource

Luigi Illica :Λιμπρέτο για «Μάρτυς»

Renato Simoni:  Λιμπρέτο για μισοτελειωμένη «Τίγκρα» 

O Paul Milliet ;έγραψε τα λιμπρέτα από τις όπερες του Σαμάρα La biondinetta (1903), Mademoiselle de Belle Isle (1905) and Rhea (1908)

Παύλος Μιλλιέτ (14 Φεβρουαρίου 1848, Ρίο ντε Τζανέιρο - 21 Νοεμβρίου 1924, Παρίσι)ήταν Γάλλος δραματουργός και λιμπρετίστας της παρισινής Μπελ Επόκ. Λιμπρέτα όπεράς του είναι «Hérodiade» Jules Massenet το (1881) και Βέρθερος(1892), ο Κερίμ  του Alfred Bruneau του (1887), Του Σπυρίδωνος Σαμάρα La biondinetta(1903), Mademoiselle de Belle Isle (1905) και Ρέα (1908) και η Forfaiture του Camille Erlanger του (1921) . Ήταν παντρεμένος με την Άντα Adini σοπράνο.

Ο Σαμάρας θεωρήθηκε στην Ιταλία ο συνθέτης ευρηματικότατων σκηνικών μελωδιών και ενορχηστρωτής από τους μεγαλυτέρους Ευρωπαίους.Το 1886 ο μεγαλοεκδότης Εντοάρντο Σοντζόνιο πλησίασε τον Σαμάρα.O οίκος Σοντζόνιο μαζί με τον οίκο Κάζα Ρικόρντι ήταν οι μεγαλύτεροι οίκοι στην Ιταλία που όλοι οι μεγάλοι συνθέτες της εποχής έδιναν τα δικαιώματα των έργων τους.Ο Σοντζόνιο κατασκεύασε στο Μιλάνο το Teatro Lirico Internazionale και τα εγκαίνια του θεάτρου στις 22 Σεπτεμβρίου 1894 έγιναν με την όπερα «Η Μάρτυς» του Σπύρου Σαμάρα. Χαρακτηριστική η πιο κάτω φωτογραφία.

(Ένα γεύμα στην Βίλλα του Edoardo Sonzogno με γευματίζοντες τους εκδότες Edoardo,Lorenzo και Riccardo Sonzogno και τους συνθέτες Πέτρο Μασκάνι,Ουμπέρτο Τζιορντάνο,Φραντζίσκο Τσιλέα,Σπύρο Σαμάρα και τον Λιμπρετίστα Ανρίκκο Μπόϊτο)

Για τους γνώστες της Όπερας τα ονόματα αυτά είναι στην κορυφή του Ιταλικού Μελοδράμματος.

Ανεβάζει (Φλώρα Μιράμπιλις, 16/05/1886)Teatro Carcano Milano 

Μαέστρος στη Φλόρα Μιράμπιλλις:

Cleofonte Campanini

Μαέστρος της Σκάλας του Μιλάνου για τρία χρόνια

..

Η αφίσσα της πρώτης εκτέλεσης του 1886.

Όπως βλέπουμε πιο πάνω στην παράσταση έλαβαν μέρος:

Roveri Gaetano από τους μεγαλύτερους βαθύφωνους της εποχής και σχεδόν μόνιμος από τον Gaetano Donizetti στις όπερές του.

Εmma Calvé, born Rosa Emma Calvet (August 15, 1858 – January 6, 1942),ήταν Γαλλίδα σοπράνο.Ήταν η πλέον ένδοξη Γαλλίδα τραγουδίστρια της Belle Époque.Είχε μια διεθνή καριέρα κυρίως και επιζητούμενη στη Metropolitan Opera , New York και στην Royal Opera House, Covent Garden, London.

Τενόρος:

Alfonso Garulli (1858/66-1915)

Στη Σκάλα του Μιλάνου πρωτοεμφανίστηκε το 1887 στην πρεμιέρα της όπερας ‘’Flora Mirabilis’’

Antonio Manzini τον βρίσκουμε στη πρώτη εκτέλεση της Τραβιάτας του Βέρντι.

Τά ονόματα που συμετείχαν

Violetta: Fanny Salvini Donatelli;
Alfredo Germont: Lodovico Graziani;
Giorgio Germont: Felice Varesi;
Flora Bervoix: Speranza Giuseppini;
Annina: Carlotta Berini;
Gastone: Angelo Zuliani;
Douphol: Francesco Dragone;
Marchese d'Obigny: Arnaldo Silvestri;
Dottor Grenvil: Andrea Bellini;
Giuseppe: Giuseppe Borsato;
Domestico di Flora: Giuseppe Tona;
Commissionario: Antonio Manzini;
Scene: Giuseppe Bertoja;

.

Στη Σκάλα του Μιλάνου (Λιονέλλα, 04/04/1891) 

http://www.portall.zp.ua/video/spyridon-samaras-la-biondinetta-intermezzo/id-F-0SJEdgZHZ.html#.T5lyd_QvbMQ.facebook 

Τεάτρο Κονστάντσι -το σημερινό Τεάτρο ντελ Όπερα- της Ρώμης (Μετζέ, 11/12/1888), 

Η Μάρτυς (Ανέβηκε καταρχάς στην  Νάπολη αλλά στις 24 Σεπτεμβρίου 1894 παρουσιάστηκε στα εγκαίνια του Teatro Lirico Internazionale.)

Luigi Illica

Ιταλός λιμπρετίτας ο οποίος έγραψε λιμπρέτα για το Τζιάκοσμο Πουτσίνι,Αλφέντο Καταλάνι,Σπύρου Σαμάρα κλπ. ιταλούς συνθέτες.ΟΙ πιο διάσημες όπερες για τις οποίες ο Illica έγραψε τα λιμπρέτα είναι La Bohème, Tosca, Madama  Butterfly

Όλοι οι συμμετέχοντες  υπήρξαν μεγάλα ονόματα της Ιταλικής Όπερας.

Τα μεγάλα έργα του Σαμάρα ήταν:

Flora Mirabilis (Μιλάνο 1886)

Metze (Ρώμη 1888)

Lionella (Μιλάνο 1891)

Μάρτυς (Μιλάνο 1894)

La furia domata (Μιλάνο 1895)

Ιστορία έρωτος (Μιλάνο 1903)

Mademoiselle de Belle Isle (Γένοβα 1905)

H Ξανθούλα (Γερμανία 1906)

Ρέα (Φλωρεντία 1908)

Η τίγρις (ημιτελής)

Οπερέτες:

Πόλεμος εν πολέμω (Αθήνα 1914)

Πριγκίπισα της Σάσωνος (Αθήνα 1915)

Κρητικοπούλα (Αθήνα 1916)

Δεν θα επεκταθούμε περισσότερο για τις διεθνείς διακρίσεις και την συμμετοχή του Σαμάρα στην  τέχνη της μουσικής, αφενός γιατί έχουν γραφεί πολλά γι’αυτόν και αφετέρου γιατί σκοπός μας είναι να παρουσιάσουμε και να αναλύσουμε τον διωγμό  που υπέστη.Αρκεί μόνο να αναφέρουμε μέρος από το γράμμα του Πουτσίνι προς τον Carlo Clausetti στις 9/8/1895….΄΄Είναι ανώφελο στο Μιλάνο ούτε καν με αναφέρουν,δε με καλούν για να με συγκατατάξουν στους νέους συνθέτες Όπερας.Μιλούν για τον Τσιπολλίνι,τον Τζιορτάνο,τον Σαμάρα,τον Λεονκαβάλλο,ποτέ για μένα!......(Από το πρόγραμμα…)

Γιατί ο Σαμάρας ήρθε και κυρίως γιατί παρέμεινε στην Ελλάδα;

1ον) Είχε την ευνοϊκή προτροπή του Βασιλιά Γεωργίου του Α! για να αναλάβει την Μουσική παιδεία στην Ελλάδα.( Το 1908, η έξωθεν καλή μαρτυρία (με εκφραστή μεγάλη μερίδα του Τύπου), παρά οι μακροχρόνιες φιλίες του με τη βασιλική οικογένεια, τον ανακηρύσσει υποψήφιο διάδοχο του Νάζου στο Ωδείο Ταυτόχρονα όμως δέχεται, μαζί με όλη την επτανησιακή μουσική  την εμπαθέστατη πολεμική τού Καλομοίρη.)(Βλέπε πιο πάνω άρθρο Λεωτσάκου.) Ο Γεώργιος όμως πιεζόμενος από τους πλούσιους ανατολίτες και τους πολιτικούς του αντιπάλους δεν μπόρεσε να αντικαταστήσει τον Νάζο από την διεύθυνση του Ωδείου.

2ον) Είχε ερωτευθεί με την κατά 26 χρόνια μικρότερή   του  πιανίστρια  Άννα Αντωνοπούλου και ο γάμος τους έγινε στις 28/12/1914.

3ον) Τον εγκλωβίζει στην Ελλάδα ο Α! Παγκόσμιος Πόλεμος.

Η ύπαρξή  του στον Ελληνικό χώρο αποτελεί το κόκκινο πανί για τον Καλομοίρη.Η μουσική σύγκριση είναι άνιση και έτσι ο Καλομοίρης για να επιπλεύσει πρέπει να βρεί άλλους τρόπους για να επιβληθεί,ως πονηρός ανατολίτης.( Στις 11.6.1908, ένα δίμηνο μετά τον θρίαμβο της «Ρέας» του Σαμάρα στη Φλωρεντία (11.4.1908), πρωτοπαρουσιάζει (Ο Καλομοίρης)έργα του στο Ωδείο Αθηνών. Στο πρόγραμμα το πασίγνωστο «μανιφέστο» του της Εθνικής Σχολής. Εξασφαλίζοντας διορισμό του στο Ωδείο, επαναπατρίζεται το 1910. Το 1919, επί Ελευθερίου Βενιζέλου, ινδάλματός του, συγκρούεται με τον Νάζο, αποχωρεί και ιδρύει το Ελληνικό Ωδείο. Το 1926 αποχωρώντας ξανά, ιδρύει το Εθνικό Ωδείο, εδραιώνοντας την κερδοφόρο ιδιωτική μουσική παιδεία και παράλληλα τα πόστα του: ταγματάρχης - επιθεωρητής στρατιωτικών μουσικών (1918-20, 1922-36), ιδρυτής του Εθνικού Μελοδραματικού Ομίλου (1933-35), πρόεδρος Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών (1936-45, 1947-57), μουσικοκριτικός στο «Έθνος» επί δεκαετίες, γενικός διευθυντής (1944-45) και πρόεδρος Δ.Σ. της Λυρικής (1950-52), ακαδημαϊκός (1946)...)

Το μανιφέστο της Εθνικής Σχολής

Ο Σαμάρας ήταν άνθρωπος με  ήθος. Αυτό  τον έκανε να βρεθεί σε ξένες προς τον εαυτό του καταστάσεις. Και ίσως του ήταν πολύ δύσκολο να πράξει έτσι ώστε να αντιμετωπίσει αυτόν τον εμφύλιο μουσικό πόλεμο.Βρέθηκε σε μια δύνη που ήταν αναγκασμένος να υπερασπιστεί τον εαυτό του από ανθρώπους και καταστάσεις οι οποίες δεν άρμοζαν  στο επίπεδό του. Ο Σαμάρας, όπου διακρίθηκε, διακρίθηκε μόνος του με την αξία του και το ταλέντο του.Ποτέ δεν χρησιμοποίησε κάποιον διαφορετικό τρόπο για να αναδειχθεί μουσικά παρά μόνο με το έργο του.Εδώ όμως δέχθηκε  επιθέσεις, από τον τύπο και τις πολιτικές καταστάσεις, οπου τον οδήγησαν σ’ ένα εξευτελισμό που σίγουρα δεν  τον περίμενε και δεν  τον φαντάζονταν.Ας έρθει στη σκέψη μας το πως θα αισθάνονταν όταν για  λόγους πέραν της θέλησής  του,  ο μουσικοκριτικός κόσμος της Ελλάδας χωρίστηκε στα δύο με άλλους να τον υπερασπίζονται και άλλους να τον κατηγορούν.Αποκορύφωμα όλων αυτών ήταν η περίφημη επιθεώρηση  "Ξιφίρ Φαλέρ",

Θρυλική επιθεώρηση σε κείμενα των Γεωργίου Πωπ, Ν. Λάσκαρη, Μιλτ. Γ. Λιδωρίκη και μουσική των Στ. Βαλτετσιώτη, Α. Βουτσινά και Σπ. Καίσαρη (για τη θριαμβευτική παρέλαση της Β΄ Πράξης και το θούριο «Του Αετού ο Γιος». Πρωτοπαίχτηκε (με την παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου και της Αυλής) στις 16 Ιουνίου 1916 στο Θέατρο Φαλήρου από τον Θίασο Απ. Κονταράτου [[Ένκελ_Έλσα|(Έ. Ένκελ]], Γ. Δράμαλης, Ξ. Δαμάσκου, Μ. Κοφινιώτης, [[Ρεββέκα|Ρεββέκα]], Σ. Κανδύλη, κ.ά.) και σημείωσε εξαιρετική επιτυχία (ήταν άλλωστε η πιο πολυέξοδη επιθεώρηση της Εποχής). Ο τίτλος της χρησιμοποίησε παραποιημένο τον παροιμιώδη στίχο του Εξαρχόπουλου «λερ μπαλέρ ξιφίρ μπαλέρ» που γράφτηκε για να σατιρίσει τα ασυνάρτητα και ακατάληπτα λόγια (ιδίως των πολιτικών). Υπήρξε η κορωνίδα της "ελληνικής" θεατρικής θητείας του Π. Αραβαντινού(Κερκυραϊος) που είχε αναλάβει τις σκηνογραφίες και τις ενδυμασίες (συνολικά 325 σχέδια!)

και χρησιμοποίησε το περιεχόμενο του Λευκώματος που είχε φιλοτεχνήσει λίγο πριν για το Υπουργείο Στρατιωτικών. Ταυτόχρονα φιλοτέχνησε και το πρόγραμμα της παράστάσης (το πρωτότυπο αυτού του προγράμματος αγοράστηκε από τον Ευστ. Λάμψα για 5.000 φράγκα!!).

Από http://www.musipedia.gr

Έχει σημασία να προσέξουμε τον εξευτελιστικό διάλογο της επιθεώρησης:

Πασχάλης:Όνομα από την οπερέττα του Σαμάρα «Η Κρητικοπούλα»

Αχ! Μωρέ Μανόλη Βάγνερ Στάσου, στάσου, στάσου, στάσου, Θα σου σπάσω τα πλευρά σου Και θα πης κι ευχαριστώ 

Πρωτοµάστορας:Από τον «Πρωτομάστορα» του Καλομοίρη

Αϊντε µπρε Σαµάρη Σπύρο Σπύρο, Σπύρο, Σπύρο, Σπύρο Θα σε γδάρω, θα σε δείρω Κι ύστερα θε να χτιστώ.

Ας προσπαθήσουμε να μπούμε έστω και για λίγο στον  ψυχισμό αυτού του ανθρώπου που δοξάστηκε μόνο για το ταλέντο του, στη σκάλα του Μιλάνου και στα άλλα μεγάλα θέατρα της Ιταλίας, Ρώμη, Παλέρμο, Τζένοβα, Τεργέστη και της Ευρώπης Μάλτα, Βιέννη, Βερολίνο, Παρίσι, Μοντεκάρλο, Βουκουρέστι, όπως και Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Οδησσό, Κάιρο και ακούγονταν  αυτά που ακούγονταν  στο θέατρο του Φαλήρου.!!! Αλήθεια τι ντροπή.

Μέσα στα άλλα κατηγορήθηκε ότι δεν επηρεάστηκε από την μουσική της Ελλάδας.Αυτό βέβαια είναι μεγάλο ψέμα.

Στην όπερά του «Ρέα» ο Σαμάρας χρησιμοποιεί τρεις τουλάχιστον λαϊκές μελωδίες (αυτές έχουν εντοπισθεί).Είναι των τραγουδιών «Καράβι ένα από την Χιό»

που επανέρχεται σε πολλά σημεία του έργου,το «Απόψε με σκοτώσανε» στο ιντερμέτζο της β΄ πράξης και το «Ρηνιώ Ρηνάκι» στην γ΄πράξη.Αλλά,φυσικά για μας πια σήμερα δεν είναι αυτά οι αρετές του έργου.Αυτές είναι η οξύτατη καλλιτεχνική διαίσθηση με την οποία είναι δουλεμένη η όλη σύνθεση……Η ικανότητα των οργάνων να τραγουδούν και των φωνών να αφομοιώνονται στην ορχήστρα είναι αυξημένη(Καίτη Ρωμανού:Η Όπερα «Ρέα» του Σπύρου Σαμάρα).

Ένα στοιχείο που θα πρέπει επίσης να προσέξουμε στο πιο  πάνω άρθρο είναι η φράση …λαϊκές μελωδίες(αυτές που  έχουν εντοπισθεί)….πράγμα που σημαίνει ότι η ικανότητα του Σαμάρα να πλέκει τις μελωδίες του, ένδειξη του μεγάλου του ταλέντου,σε κάνει να ψάχνεις για να βρεις  τυχόν βάσεις των Ελληνικών τραγουδιών που υπάρχουν στα έργα του.Επίσης ο Λεωντσάκος αναφέρει ότι κάθε ωραίο λιμπρέτο η ποίημα  τον εμπνέει και δημιουργεί  τα ωραιότατα τραγούδια του, από το «Σπαθομάχο» (1883) έως τα δημοφιλέστατα ηθογραφικά και ελληνικότατα «Εξομολόγησις», «Της κοπέλλας το νερό», «Μάνα και γιός».Με βάση  λοιπόν  όλα αυτά ο μύθος για την μη Ελληνικότητα του Σαμάρα. καταρρέει.

Βρίσκεται σε μια άθλια κατάσταση και αναγκάζεται για βιοπορισμό πια,να  συνθέτει τις προπαγανδιστικές οπερέτες «Πόλεμος εν Πολέμω» (1914),

«Πριγκίπισσα της Σασσώνος» (1915) και «Κρητικοπούλα»,

Ωραιότατη μουσική σε μετριότατα λιμπρέτα.

Ο  Σπύρος Σαμάρας πέθανε 25/3/1917. Στο μνημόσυνό του 29/4/1917  ένας άλλος μεγάλος Κερκυραϊος μουσικός ο Γεώργιος Λαμπελέτ μίλησε για την ζωή και το έργο του.

Δυστυχώς ο 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος έκαψε όλα τα αρχεία του οίκου Sonzogno και έτσι χάθηκαν όλα τα έργα του Σαμάρα.

. Ουσιαστικά ο κατατρεγμός του Σαμάρα και οι ρίζες του μουσικού μας εμφυλίου ανάγονται στην  νοοτροπία της συντηρητικής, διαχρονικά «αντιδυτικής» μερίδος.«Καθαρίστε την κόπρο του Αυγείου», μαινόταν στον «Νουμά» ο «καλομοιρικός» ιστορικός της μουσικής Θέοδωρος Συναδινός για τους Επτανησίους συνθέτες.Κάθε τι το Επτανησιακό ήταν κακό.Γιατί αυτή η ζήλια; Μάλλον η απαξία πολεμούσε την αξία.

Στην Ελλάδα όμως έχουν παραμείνει δύο σύμβολα και το ένα μάλιστα παγκόσμιο.

Και τα δύο είναι Επτανησίων.

ΕΘΝΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Σολωμός-Μάντζαρος

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ ΥΜΝΟΣ