Ο Νίκος Κουρκουμέλης μέσα σπό το άρθρο του μας περιγράφει, τα συμβάντα στον Δρίσκο και τον θάνατο, μεταξύ άλλων,του Κερκυραίου ποιητή Λορέντζου Μαβίλη. 

Στις 28 Νοεμβρίου του 1912, εναντίον της ισχυρά οχυρωμένης από τους τούρκους τοποθεσίας Δρίσκος, πάνω από τα Γιάννενα εμαίνετο η μάχη μεταξύ τούρκων και γαριβαλδινών εθελοντών. Λίγο πιο πίσω , στο σημείο συλλογής των τραυματιών, ξαπλωμένος στο πεζούλι της Αγίας Παρασκευής, με ανοιχτό το κόκκινο αμπέχονο και πρόχειρα σκεπασμένος με τον καταματωμένο γαλάζιο μανδύα, άφηνε την τελευταία του πνοή πνιγμένος από το ίδιο του το αίμα, καθώς είχε δεχθεί δυο βολίδες στο πρόσωπο, ο γαριβαλδινός λοχαγός Λορέντζος Μαβίλης. Πάνω του στέκονταν ο εθελοντής παπά Φώτης, και η εθελόντρια νοσοκόμα Ασπασία συζ.Ιωάννη Ράλλη, κόρη του πρώην πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και ανηψιά του αρχηγού, εμπνευστή και χρηματοδότη των ελλήνων εθελοντών Αλέξανδρου Ρώμα. Πιο πέρα σφίγγοντας τα δόντια από τους πόνους του δικού του τραύματος χαιρετούσε σε στάση προσοχής ο ίδιος ο Αλέξανδρος Ρώμας, μονολογώντας: «Αγαθή η μοίρα σου λοχαγέ Μαβίλη».

Πατρίδα μου, σηκώσου. Ας λάμψει πάλι

στον αιθέρα ψηλά το μέτωπό σου

και της Ελευτεριάς θε να προβάλει

η μέρα και το θείο πρόσωπό σου

θα λάμπει σαν τον ήλιο της.

Λ. Μαβίλης «Εις την Πατρίδα»

Αν και η σκηνή είναι γνωστότατη καθώς αναφέρεται πάντα κι’ από όλους τους βιογράφους του Μαβίλη, η ίδια η περιπέτεια των γαριβαλδινών στην Ελλάδα παραμένει σε πολλούς ή σε πολλά σημεία άγνωστη, ακόμη και στη Ζάκυνθο γενέτειρα του Ρώμα και πολλών άλλων γαριβαλδινών εθελοντών .

Με την ευκαιρία λοιπόν της συμπλήρωσης ενός αιώνα, θα επιχειρηθεί εδώ μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα.Η προσπάθεια συγκρότησης γαριβαλδινών σωμάτων κατά την έναρξη του πρώτου βαλκανικού πολέμου, έγινε με έγκριση του αρχιστρατήγου διαδόχου Κωνσταντίνου, ταυτόχρονα με την επιστράτευση, στην Ελλάδα και την Ιταλία. Η όλη επιχείρηση δεν ήταν κάτι το άγνωστο στην ελληνική κοινωνία καθώς είχαν προηγηθεί παρόμοιες αποστολές τους στην Κρητική Επανάσταση του 1896 και στον ατυχή πόλεμο του 1897, ενώ γνωστή είναι η διασύνδεση, με πρωτοβουλία του

Κωνσταντίνου Λομβάρδου,

των επτανησίων ριζοσπαστών με τον Giuseppe Garibaldi

Giuseppe Garibaldi

και το ιταλικό γαριβαλδινό κίνημα (όπως και με τα αντίστοιχα σλαβικά) κατά τη τελευταία φάση του ενωτικού αγώνα. Άλλως τε η προσωπικότητα του Giuseppe Garibaldi,ο πατριωτισμός και η    αγάπη του για την Ελευθερία, η πολυτάραχη ζωή του και ο Φιλελληνισμός του ασκούσαν μια ιδιαίτερη γοητεία στους έλληνες .Όμως όπως συνέβη και το 1897, παρά τον ενθουσιασμό που προκάλεσε στην Ιταλία η προκήρυξη του στρατηγού Ricciotti  Garibaldi,

Ricciotti  Garibaldi

γιού του προηγούμενου και συνεχιστή του έργου του, η ιταλική κυβέρνηση με την πρόφαση της τήρησης της ουδετερότητας, στην πραγματικότητα διασφαλίζοντας τα γαιοπολιτικά της σχέδια για την περιοχή, απαγόρευσε την στρατολογία εθελοντών και εμπόδισε την αναχώρηση εκείνων που το επιχείρησαν.Τελικά ο στρατηγός Ricciotti Garibaldi, με μικρή ομάδα εθελοντών και τους γιούς του Peppino

Peppino Garibaldi

και Ricciotti jr μπόρεσαν να  φθάσουν στην Ελλάδα στις 20 Οκτωβρίου 1912 και ενώ ήδη είχε συγκροτηθεί ελληνικό γαριβαλδινό σώμα. Λίγες ημέρες αργότερα ακολούθησαν και η σύζυγός του Constance με τον μικρότερο γιό του Menotti jr και την θυγατέρα του Annita-Italia. Στην Αθήνα πλήθος ενθουσιωδών ελλήνων εθελοντών είχαν τρέξει να ανταποκριθούν στην πρόσκληση που δημοσίευσε ο βουλευτής Ζακύνθου, πρώην υπουργός και πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Αλέξανδρος Ρώμας(1863-1914)

Αλέξανδρος Ρώμας

Στους οπλίτες δόθηκαν από τα εθνικά αποθέματα εξοπλισμός εκστρατείας και μακρύκανα γαλλικά τυφέκια γκρά (Gras 1874)

με την ξιφολόγχη και τις βολίδες τους (11 mm), γεγονός που προκάλεσε σχόλια καθώς το όπλο έβγαζε καπνό προδίδοντας τη θέση του μαχητή,όμως δεν υπήρχε τότε η δυνατότητα εφοδιασμού των εθελοντών, όμοια με του υπόλοιπου στρατού, με το σύγχρονο αυστρουγγρικό επαναληπτικό τυφέκιο μάνλιχερ (Mannlicher-Schnauer) .

Στους αξιωματικούς παραχωρήθηκαν περίστροφα αξιωματικών του τακτικού στρατού (Mod. 1873 και 1874)

Mod 1873

Mod 1874.

Η κοινωνική, μορφωτική και οικονομική κατάσταση των εθελοντών είναι αξιοπρόσεκτη καθώς προήρχοντο από όλες τις τάξεις της ελληνικής κοινωνίας . Σημειώνεται ότι οι πρώτοι τραυματίες ήταν «…ο λοχίας Μπούχαλης καφεπώλης Αθηνών,ο δεκανεύς Θωμόπουλος φοιτητής κάτοικος Αθηνών και ο οπλίτης Παπαδημητρόπουλος έμπορος εξ Αχαϊας…» . Βεβαίως μεταξύ των εθελοντών αξιωματικών πολλοί ήταν οι αριστοκράτες και οι προβεβλημένοι αστοί, όπως ο μεσήνιος λοχαγός Πεζικού Δημήτριος Μπαρδόπουλος, που είχε διακριθεί στη μάχη του Γρίμποβου το 1897 (γαμβρός επ’ αδελφή του υπουργού εθνικής οικονομίας Ανδρέα Μιχαλόπουλου), ο κερκυραίος βουλευτής ποιητής Λορέντζος Μαβίλης εθελοντής της επανάστασης της Κρήτης και τραυματίας του πολέμου του 1897, οι επίσης κερκυραίοι , βορειοηπειρωτικής καταγωγής , Αριστοτέλης Τοπάλης και Γεώργιος Γιοβάνης, ο ιθακήσιος Νικόλαος Καρβούνης δημοσιογράφος,οι ζακύνθιοι Ναθαναήλ Δομενεγίνης πρώην νομάρχης,Διονύσιος-Προκόπιος Μαρτινέγκος διευθυντής τηλεγραφείου και Δημοσθένης Δαπόντες μηχανικός, ο ψαριανός εργοστασιάρχης Γεώργιος Χατζηκυριάκος, οι αθηναίοι δημοτικοί σύμβουλοι δικηγόρος Τέλλος Πρινόπουλος και Αλέξανδρος Γέροντας, ο ολυμπιονίκης της σκοποβολής ,δικηγόρος Ιωάννης Θεοφιλάκης, ο γιατρός Βασίλειος (Βάσος) Βέργης και ο εργολάβος Γεώργιος Σκορδαράς, ο πειραιώτης δημοτικός σύμβουλος δικηγόρος Αλέξανδρος Βραχνός, οι σπαρτιάτες φοιτητές Λεωνίδας Μελετόπουλος της νομικής και Παναγιώτης Σταθόπουλος της ιατρικής, οι πολιτευτές Γορτυνίας Θεόδωρος Ματζουράνης και Κορίνθου Αθανάσιος Νοταράς , ο βουλευτής Καλαμπάκας Αλεξάκης Τάκης οι βετεράνοι των κρητικών επαναστάσεων Κωνσταντίνος Γερακάρης πρώην δήμαρχος Ρεθύμνου, πατέρας τεσσάρων στρατευμένων στον πόλεμο γιών, Παναγιώτης Κονδύλης καθηγητής του Αρσακείου και οι δικηγόροι Ιωάννης Αθανασιάδης, Ίων, Κεφαλάς και Ιωάννης Ταμιολάκης, οι μανιάτες γιατροί Γιαννακάκος Ραζέλος (αρχίατρος του σώματος) και Ηλίας Μαυρομιχάλης όπως επίσης οι ιερείς παπα-Φώτης ως λοχαγός, ιερομόναχος Αγαθάγγελος Καπάκας ως ανθυπολοχαγός και ο ζακύνθιος παπα -Μαρούδας .

Όμως ενώ οι γαριβαλδινοί σχεδίαζαν την κατάταξη των υπολοίπων εθελοντών σε δεύτερο σώμα υπό τον Garibaldi, συνέβη στις 24 Οκτωβρίου το ατύχημα της 5ης Μεραρχίας στο Σόροβιτς και διατάχθηκε ο Ρώμας να αναχωρήσει αμέσως για την Μακεδονία. Πριν την αναχώρησή του το σώμα επιθεωρήθηκε στα προπύλαια τις 24 από τον Garibaldi και στις 25 Οκτωβρίου από τον πρωθυπουργό και Υπουργό

Στρατιωτικών Ελευθέριο Βενιζέλο. Στις 26 αναχώρησε με δυο επιτεταγμένα ατμόπλοια για τον Βόλο στα οποία στο πρώτο επικεφαλής των τριών λόχων ήταν ο Ρώμας και στο δεύτερο με τους άλλους τρεις ο Μπαρδόπουλος, που ενεργούσε ως επιτελάρχης. Από το Βόλο οι γαριβαλδινοί μεταφέρθηκαν στη Λάρισα με το τραίνο και στη συνέχεια πεζοπορώντας πέρασαν το Σαραντάπορο και από εκεί

μέσω Ισβόρου και Κοζάνης στη Σιάτιστα όπου και εντάχθηκαν στο απόσπασμα του αντισυνταγματάρχη Ηπίτη

Συνταγματάρχης Ιππίτης στη σχολή Ευελπἰδων

. Στη συνέχεια εκκαθάρισαν την περιοχή από μονάδες εξοπλισμένων με μάουζερ (mauser) χωρικών του Μπεκήρ αγά και έφθασαν στα Γρεβενά απ’ όπου συνεχίζοντας την εκκαθάριση, προωθήθηκαν στο Μέτσοβο και εντάχθηκαν στα διοικούμενα από τον συνταγματάρχη Δημήτριο Ματθαιόπουλο

Δημήτριος Ματθαιόπουλος

τμήματα της στρατιάς Ηπείρου της οποίας διοικητής ήταν ο αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης.

Στο μεταξύ στην Αθήνα συγκροτήθηκε το δεύτερο γαριβαλδινό σώμα ελλήνων,βρετανών, ιταλών και άλλων, εθελοντικό υπό τη διοίκηση του Pepino Garibaldi, με την ίδια συγκρότηση, ενδυμασία και οπλισμό. Το δεύτερο σώμα αναχώρησε για το μέτωπο στις 17 Νοεμβρίου και συνάντησε το πρώτο στο Μέτσοβο στις 20 Νοεμβρίου.

Μάχη

Στις 24 Νοεμβρίου ο Σαπουντζάκης,για να κάνει αποτελεσματικότερη την πολιορκία των οχυρών του Μπιζανίου, εξέδωσε διαταγή καταλήψεως των Ιωαννίνων και ανέθεσε στον Ρώμα με τους γαριβαλδινούς «…να καταλάβη τον Δρίσκον και τα παράλια της λίμνης..».

Σύμφωνα με δημοσίευμα στην «Εστία» του γαριβαλδινού δημοσιογράφου Νίκου Καρβούνη (αργότερα από τα ιστορικά στελέχη του ΚΚΕ)

Ο Νίκος Καρβούνης (αριστερά) στο βουνό, μαζί με τον λογοτέχνη Δημήτρη Χατζή

η προώθηση των τμημάτων έγινε ως εξής:

«…Μετά ολιγοήμερον παραμονήν εις το Μέτσοβον, όπου εχιόνιζε διαρκώς και όπου έφθασαν οι έλληνες ερυθροχίτωνες , διανύσαντες παρασάγγας τόσας , όσας δεν ονειρεύθη ,βέβαια, ο μακαρίτης Ξενοφών, συνηντήθησαν με τους ερυθροχίτωνας του στρατηγού Γαριβάλδη και μίαν πρωίαν εξεκίνησαν διά την κατάληψιν του Δρίσκου. Παρήλασαν προ του καταλύματος του γηραιού στρατηγού με την κυματόεσσαν γενειάδα και το πολυδοξασμένο όνομα κατά λόχους, με τας σάλπιγγας ηχούσας, ζητωκραυγάζοντες, ζωηροί, ακμαίοι, εύθυμοι, προαισθανόμενοι τον θρουν των πτερύγων της νέας Δόξης εις το κρυστάλλινον αιθέρα της ηλιολούστου εκείνης χειμερινής πρωίας. Προεπορεύετο έφιππος της πυρίνης φάλαγγος ο Αρχηγός μόλις αποχαιρετίσας τον Γαριβάλδι, αφού εζητωκραύγασεν υπέρ της Ελλάδος και του στρατηγού. «Ιδού μία αρετή των ευσάρκων, δεν μπορούν να φύγουν προ του εχθρού», είπε γελών, γαλλιστί προς τον μειδιώντα στρατηγόν, μόλις ίππευσεν ο Αρχηγός. «Ζήτω ο Αρχηγός Ρώμας ! ηκούσθη βροντώδης ανακραυγή .Την αντελάλησαν τα πάλευκα βουνά του Μετσόβου και ο πύρινος όγκος των ελλήνων γαριβαλδινών εξελίχθη επί της στενωπού που φέρει προς τα Ιωάννινα. Οκόμης Ρώμας επί κεφαλής . Ας μη παραξενευθούν οι τους τίτλους απεχθανόμενοι έλληνες δια την τιτλοφορίαν αυτήν. Διότι ο κ. Αλέξανδρος Ρώμας , ο άλλοτε προεδρεύσας του Εθνικού Συνεδρίου και υπουργεύσας, όταν φορή τον χιτώνα τον ερυθρόν –και τον φορεί δευτέραν φοράν-είναι ο κόμης Ρώμας, των Ρώμα της ευγενούς Βισέντζας ο άξιος απόγονος, των Ρώμα της γλυκείας Ζακύνθου, ο ευλαβής συνεχιστής του Μουκίου Ρώμα ,

Μούκιος Ρώμας (1629-1670)

του Κανδιάνου «του γενναίου μεταξύ των γενναίων» μαχητού του Χάνδακος ο έκγονος.

Κανδιάνος Ρώμας

Οπίσω από τον κόμητα έφιπποι και πεζοί οι υπασπισταί του επιτελείου του, ο Λαυρέντιος Μαβίλης,

ο Ναθαναήλ Δομενεγίνης, ο Αριστοτέλης Τοπάλης, ο Αλέξανδρος Γέροντας, ο Αλεξάκης Τάκης και άλλοι…»

Τα ξημερώματα της 26ης Νοεμβρίου τρεις λόχοι με τον προαχθέντα για την ανδρεία του σε ταγματάρχη Μπαρδόπουλο,εξασφάλισαν την στενωπό των Λυγκιάδων και κατέλαβαν το τουρκικό στρατόπεδο του Δρίσκου, ενώ οι άλλοι τρεις λόχοι με τον Ρώμα απώθησαν τους τούρκους στην πεδιάδα και συνδέθηκαν με τις επιχειρούσες μονάδες του ελληνικού πεζικού . Οι οχυρωμένοι εξακόσιοι Τούρκοι του λόφου ετράπησαν σε φυγή, αφήνοντας σκηνές, όπλα και αιχμαλώτους. Κατά το απόγευμα έφθασαν η μονάδα του Garibaldi και τα εθελοντικά σώματα των κρητών οπλαρχηγών Μακρή και Κριάρη.

Στο χειρουργείο που είχε οργανωθεί στη μονή Σωτήρος με τη Ασπασία Ι. Ράλλη Μαυρομιχάλη, τοποθετήθηκαν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους η σύζυγος και η θυγατέρα του Garibaldi.

Την επομένη 27η Νοεμβρίου, οκτώ χιλιάδες τούρκοι με δυο μυδραλιοβόλα και υποστηριζόμενοι από το βαρύ πυροβολικό του νησιού και της Καστρίτσας , επιτέθηκαν εναντίον των ελληνικών θέσεων από την κορυφογραμμή προφήτη Ηλία Μονή Τζούρας (όπου ο λόχος Γιοβάνη-Μαβίλη-Τοπάλη) έως τη λίμνη.

Σύμφωνα με την τότε τακτική «έφιπποι και ξιφήρεις» οι αξιωματικοί με πρώτο τον Ρώμα κατεύθυναν την μάχη και απέκρουσαν την επίθεση .Τραυματίσθηκαν όμως οι Μπαρδόπουλος, Βέργης και Σκορδαράς ενώ στους νεκρούς προστέθηκαν ο πειραιώτης Βραχνός και ο κρητικός οπλαρχηγός Μακρής. 

Την 28η Νοεμβρίου οι τούρκοι επανέλαβαν με βιαιότητα την επίθεση με μεγαλύτερες δυνάμεις και υπό την συνεχή κάλυψη του πυροβολικού, καθώς είχαν τοποθετήσει τηλεβόλα και στο χάνι της Λεύκας κοντά στη λίμνη. Παρά την ενίσχυση των ελληνικών δυνάμεων με ένα ορειβατικό πυροβόλο (Schneider-Danglis των 75 χιλ)

και 44 άνδρες οπλισμένους με μάνλιχερ , άρχισαν να παρουσιάζονται προβλήματα : πρώτα μεγάλες ελλείψεις σε φυσίγγια, αφού δεν είχε έρθει ακόμη ο εφοδιασμός που είχε ζητηθεί\από τα Γρεβενά κι ύστερα σημαντικές απώλειες ιδιαίτερα σε αξιωματικούς. Ο Μπαρδόπουλος ξανατραυματίσθηκε αυτή τη φορά σοβαρά στο πόδι και ο Ρώμας στο χέρι . ΄Ετσι ετέθησαν εκτός μάχης ταυτόχρονα ο Αρχηγός και ο επιτελάρχης. Από τους αμυνόμενους στην κορυφογραμμή προφήτη Ηλία- Μονή Τζούρας, έπεσαν νεκροί οι Μαβίλης, Τοπάλης και Γερακάρης και τραυματίσθηκαν σοβαρά ο Γιοβάνης και αργότερα ο Χατζηκυριάκος. Με την αποχώρηση των ελλήνων αρχηγών την διοίκηση ανέλαβε o Pepino Garibaldi.

Ύστερα από αυτά, ο συνταγματάρχης Ματθαιόπουλος εκτιμώντας την κατάσταση διέταξε την σύμπτυξη των τμημάτων στο Μέτσοβο. Οι ερυθροχίτωνες απαγκιστρώθηκαν το απόγευμα με εξαιρετική τάξη προς το Χάνι Καμπέρ-αγά και από εκεί προς Πέτρα , μεταφέροντας τους τραυματίες τους . Είχαν χάσει 200 συμπολεμιστές τους αλλά είχαν αφαιρέσει από την τουρκική δύναμη που υπεράσπιζε τα Γιάννενα περισσότερους από 1400 μαχητές . Στο Δρίσκο παρέμειναν, αναμένοντας την απελευθέρωση, θαμμένοι οι νεκροί τους: ανάμεσά τους ο Μαβίλης,

ο Τοπάλης , ο Βραχνός , ο Μακρής και ο Γερακάρης, που την παραμονή του θανάτου του είχε πει στον Μαβίλη, καθώς μαζί από ψηλά αγνάντευαν την πόλη και τη λίμνη με το νησί της: «Τι θαύμα τα Γιάννενα ! Αξίζει κανείς να πεθάνη για να τα πάρη».

Βιβλιογραφία κατ’ επιλογήν

[…] Ημερολόγιον Σκόκου, τεύχος 29 (1914) σ.45-48.

Χατζόπουλος Δ., Οι γαριβαλδινοί και η μάχη του Δρίσκου, εν Αθήναις εκδοτικός οίκος Φέξη,1914

Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο , Γαριβαλδινές αναμνήσεις στην Ελλάδα, Αθήνα 1982.

Κουρκουμέλης Ν.Κ., «Έλληνες και ξένοι εθελοντές στον ελληνο-τουρκικό πόλεμο του 1897» , Ηπειρωτικά Χρονικά, τόμος 43, Ιωάννινα 2009, σ.179-216

Περάνθης Μ., Λορέντσος Μαβίλης, Άπαντα. Αθήνα, 1962.

Luigi Lotti, «Le spedizioni garibaldini in Grecia» Indipendenza e unitα nazionale in Italia ed in Grecia, Φλωρεντία, 1987

Ο αφορισμός είναι  εύρημα των λειτουργών της Εκκλησιαστικής εξουσίας προκειμένου να προκαλούν τον εκφοβισμό των ανθρωπίνων ψυχών, την  υποδούλωση των ατόμων, εκμεταλλευόμενοι την αγωνία του κόσμου για την μεταθανάτιο ζωή και εν γένει το άγνωστο.

Παραθέτουμε πιο κάτω ιστορικά στοιχεία για  τους αφορισμούς στην Κέρκυρα, αρχίζοντας  την εισαγωγή στο θέμα αυτό, με την περιγραφή που δίνει ο Ιερέας Α.Χ.Τσίτσας στην ιστορική μελέτη του: «ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΠΟΡΓΑ ΤΩΝ ΚΟΡΦΩΝ»-ιζ΄ αιώνας-. Δελτίο της Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας 1976 έτος 13 αριθ,13 σελ.115

Θέαμα συνηθισμένο, στους Κορφούς του ιζ΄αιώνα (17ος αιων.),μια μικρή, απόκοσμη, μαυροφορεμένη λιτανεία που ξεκινά από μια από τις αμέτρητες εκκλησίες της μικρής πολιτείας και αφού ελιχθεί στα στενά δαιδαλόμορφα καντούνια, σταματά σ΄ ένα πλάτωμα, απέξω από την εκκλησία, σπίτι ή εργαστήρι στον φόρο της χώρας ή των μπόργκων, έξω από τις πόρτες των τειχών, ή αλλού οπουδήποτε και διαβάζει ¨εις επήκοον¨ του συγκεντρωμένου λαού το μεγάλο αφορισμό…….. Δε θα πέφταμε ίσως πολύ έξω αν παραδεχώμαστε, ότι το γεγονός του αφορισμού ήταν, παρά τον μακάβριο χαρακτήρα του και την τρομακτική ατμόσφαιρα που δημιουργούσε, ιδιαίτερα εκείνα τα χρόνια , μια αλλαγή αρκετά υπολογίσιμη, στη μεγάλη νέκρα της εποχής ……

Ο αφορισμός ήταν σκληρή τιμωρία που απευθύνονταν στον πνευματικό κόσμο του ανθρώπου. Γίνονταν με επίσημη εκκλησιαστική τελετή.  Οι ποινές του αφορισμού εκσφενδονίζονταν κατ’ αγνώστου, ή συγκεκριμένου ατόμου, δίνοντάς του ορισμένη διορία για να εμφανιστεί στις εκκλησιαστικές αρχές, αλλιώς θεωρούνταν αναθεματισμένος, καταραμένος όχι μόνο ο ίδιος,  αλλά  αυτό είχε επέκταση και στους απογόνους του. Αφορούσε επίσης όσους γνώριζαν κάτι για το μεγάλο ή μικρό παράπτωμα, είτε από προσωπική αντίληψη είτε από πληροφορίες που είχαν ακούσει και δεν το αναφέρανε στην εκκλησιαστική αρχή.

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α. Τσίτσα)

Μεγάλος Πρωτοπαπάς τότε, ήταν ο Χριστόδουλος Βούλγαρης.

(πηγή  ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Το οικόσημο του Μεγάλου Πρωτοπαπά Χριστόδουλου Βούλγαρη (1675-1693)

Η προφορική παράδοση λέει, ότι η πομπή είχε την εκκίνησή της σε καθορισμένη μέρα και ώρα από την εκκλησία και κατευθυνόταν  στον τόπο που θα γίνονταν ο αφορισμός.Εμπρός πήγαινε ο Σταυρός με τον εσταυρωμένο, δηλ ο Σταυρός που έβγαινε την Μεγάλη Παρασκευή, πίσω ακολουθούσαν οι παπάδες με πένθιμα άμφια και μαύρα κεριά και οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα.Μπορεί κανείς να  φανταστεί  μια φοβερή παράσταση,  η οποία παίζονταν σε βάρος της φοβίας των απλών ανθρώπων. Στο δρόμο οι παπάδες έψαλαν χαμηλόφωνα τροπάρια που ψάλλονται  την Μεγάλη Πέμπτη, θέλοντας  με αυτό να παρομοιάσουν τον αφορισμένο με τον Ιούδα.

Ο Γάλλος περιηγητής Σεντ- Σοβέρ, κατάπληκτος από την παρακολούθηση ενός αφορισμού γράφει:

Ο λαός συγκλονιζόταν σε τέτοιο βαθμό από αυτούς τους αφορισμούς ώστε είχε πειστεί ότι η γη έτρεμε τη στιγμή που διαβαζόταν το ανάθεμα.Είδα ανθρώπους να εκδηλώνουν τον τρόμο τους φωνάζοντας και κάνοντας σαν η γη να είχε πράγματι σειστεί.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Ὀταν η πομπή έφτανε στον τόπο του αφορισμού διάβαζαν  ψαλμούς .Τον 34 με τις φοβερές κατάρες,τον 36 και τον 108 με στοίχους χαρακτηριστικούς για τις κατάρες.

Απόσπασμα του ψαλμού 108

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α. Τσίτσα)

Στο πιο κάτω έγγραφο του Πρωτοπαπά Χριστόδουλου Βούλγαρη  με ημερομηνία 19 Ιουνίου 1679, καθορίζονται οι προαναφερόμενοι ψαλμοί που θα ψέλνονται στους αφορισμούς.

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

Μια ματιά στους 16 τόμους του Αρχείου των Μεγάλων Πρωτοπαπάδων που διενήργησε η Κα Αριάδνη Γερούκη, στα 4.377 αφοριστικά έγγραφα του Ιστορικού Αρχείου Κερκύρας των ετών 1675-1797 για το σύνολο της Πόλης ,Μπόργα ή εξώπολα και στα χωριά της εποχής καταμετρά:

-1.559 αφορισμούς για κλοπές

-1.152 για οροθέτηση ακινήτων (τερμονολόγηση)

-965 για ιδιωτικά χρέη και «σολδιάτικα» ( ετήσιες προσόδους σε χρήματα ή προϊόντα).

-303 για συκοφαντίες

-241 αναζητήσεις δημοσίων και ιδιωτικών εγγράφων.

-226 για εκδικήσεις.

-149 για εμπορικές διαφορές.

-118 αναζητήσεις χαμένων αντικειμένων.

-75 για ιεροσυλίες.

-18 για υγειονομικών μέτρων κατά της πανούκλας.

-14 για ψηφοθηρία στις εκλογές του Συμβουλίου των Ευγενών.

-12 για ενοικίαση δημοσίων φόρων.

-και 3 για παράνομους γάμους.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Όπως παρατηρούμε ο αφορισμός ζητιέται από τους πάντες .Τον ζητούν πολύ εύκολα και για ασήμαντες  τις περισσότερες φορές, αιτίες.

Αφορισμός για κλοπή μιας μάλλινης ζώνης.11/1/1691.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Τον ζητούν άντρες-γυναίκες,άρχοντες-φτωχοί,αξιωματούχοι ντόπιοι και Βενετσιάνοι ,κληρικοί-λαϊκοί,Ορθὀδοξοι-Λατίνοι,ακόμη και Εβραίοι.Στην  πόλη της Κέρκυρας είχαμε έναν αφορισμό κάθε 15 ημέρες περίπου και στα χωριά πολύ περισσότερους.Βλέπουμε λοιπόν, ότι, μέσα στο σκοτάδι της εποχής, οι ιερωμένοι εκμεταλεύονται την αμορφωσιά και την φοβία του κόσμου, επιβάλουν την ισχύ τους και αναδυκνείονται απονομείς της δικαιοσύνης παρόλο που υπήρχαν Βενετικά  και εκκλησιαστικά δικαστήρια.

Ο αφορισμός γίνονταν πάντα με την παρουσία του μεγάλου πρωτοπαπά ή από εξουσιοδοτημένο από αυτόν ιερέα. Ο Βάιλος οσφριζόμενος την οικονομική ωφέλεια που είχε η εκκλησία από τους αφορισμούς, δεν άφησε τον εαυτό του απ’ έξω.Από το 1682 η δική του άδεια είναι απαραίτητη.Μπορούσε δε να απορρίψει το αίτημα. Όμως και εκείνος που ζητούσε τον αφορισμό, είχε το δικαίωμα να καταφύγει απ’ευθείας  στη Βενετία και να πετύχει το σκοπό του.

Στην περίπτωση που ο αφορισμός γινότανε για την πρόληψη επιδημίας,(θανατικού) λάμβαναν μέρος όλοι οι ιερείς της χώρας.Αναφέρουμε  περιπτώσεις όπως 1η) ο Βάιλος Βαρθολομαίος Vitturi ζητά αφορισμό για να ανακαλύψει «γραφές,ηνστρομέντα,αποφάσεις,παρτίδες,αποδείξεις νοδαρικές,αναγραφές παλαιαίς,ήτε άλλες γραφές όπου να περιέχουν διά την εμπαρουνίαν ονομαζομένην του αγίου ιππολίτου,και  αλτάβηλα, την οποίαν  ποσεδέρη….» 2η) οι Κανονικοί του Ντόμου για να μάθουν «τα όσα ευρίσκονται αφιερωμένα εις το ιερόν Καπίτολο των ευλαβεστάτων κανονικών εις στην περιοχήν του Κατακαλού…..» και 3η) και αυτός ακόμη ο λατινεπίσκοπος Μαρκ’Αντώνιος  Barbarigo «επιθυμώντας…να κάμη νέαν αναγραφήν εις τα παντοία αγαθά της μεγάλης εκκλησίας (Ντόμου) και τόπους αυτής.»

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

Αντίτυπο επιτιμίου κυριχθέν στην εξοχή την 3η Ιουλίου 1693, από τον Μεγάλο Πρωτοπαπά Αναστάσιο Αυλωνίτη.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Επιτίμιο ή κανόνας στην Ορθόδοξη  Εκκλησία αποκαλείται η πράξη που πρέπει να καταβάλει ο εξομολογούμενος πιστός, ως θεραπευτική άσκηση κατά της αμαρτητιτικής επιθυμίας και ως απόδειξη της αληθινής μετανοίας του (Wikipedia).

Από τα προφωνήματα, θα μπορούσε κάποιος  να σκεφθεί, ότι δεν υπήρχε μέρος που να μη γίνονταν αφορισμοί. Οι περισσότεροι εντοπίζονται  στην περιοχή της Αγ.Παρασκευής ,των Αγ.Πάντων,στην Porta Reale,στο Καμπιέλλο,στην Πόρτα της Σπηλιάς, την Σπιανάδα,στο νέο Φρούριο και στην περιοχής της Loggia, το σημερινό Δημαρχείο.

Στους αφορισμούς της εποχής του Πρωτοπαπά Βούλγαρη εμφανίζονται και γνωστά ονόματα που έχουν σχέση με την ιστορία του τόπου,όπως του Θωμά Φλαγγίνη Ιδρυτή του Φλαγγινιανού φροντιστηρίου στον Άγιο Γεώργιο της Βενετίας ,του Νικόδημου Καροφύλλατου, κτήτορα  της μονής της Αγίας Αικατερίνης και του ιππότη Πρόσπερου Μαρίνη κτήτορα της μονής της Παναγίας Χρυσοπηγής των Καστελλάνων Μέσης.

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

Εάν επεκταθούμε  λίγο στους αφορισμούς, με βάση τα ευρήματα  της κυρίας Αριάδνης Γερούκη που προαναφέραμε και τα εξετάσουμε κατά περίπτωση από την μελέτη Πρωταγμάτων , θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε:

Αφορισμοί· για τις κλοπές:

Μετά από την δύση του ηλίου, ο χώρος έπαιρνε μία τρομακτική σιγή. Οι περισσότεροι άνθρωποι, άρχοντες και φτωχοί, αμπαροκλειδωνότανε·στα σπίτια τους και το σκοτάδι επικρατούσε στους δρόμους.Εδώ θα επικαλεστούμε δύο στίχους από τον Διονύσιο Σολωμό.

«Βγαίνει ο κλέφτης για να κλέψει

Κι ο φονιάς για να φονέψει»

Αφορισμός για την διάρρηξη μαγαζιού, στην εμπορική περιοχή Σπηλιά.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Κλοπές γινόντουσαν  σε  σημαντικά  και ασήμαντα πράγματα.Κύριος  στόχος ήταν τα χρήματα,μετά ήταν τα χρυσαφικά και τα ασημικά και στη συνέχεια οτιδήποτε άλλο, όπως, οικοσκευές ρούχα κ.λ.π. Αξιοσημείωτο είναι ένα προφώνημα αφορισμού στις 23/2/1687 το οποίο εκτός από κλοπή εγγράφων αναφέρει ότι  έκλεψαν από την Παλαιόπολη «τα μάρμαρα τόσον πελεκισμένα, όσο και απελέκιτα όπου έμελλε να σερβίρουν εις την νέαν λότζα.»

Εύκολη λεία για τους  λωποδύτες, ήταν εκεί  όπου ο θάνατος, μαζί με το πένθος έφερνε αναστάτωση σε ένα σπίτι.

Ανάμεσα στα θύματαν των κλεφτών έχουν και οι εβραίοι την μερίδα τους. Αν και αλλόθρησκοι, καταφεύγουν  στην ορθόδοξη εκκλησία για να ζητήσουν αφορισμό.

Οι πράττοντες το αδίκημα της ληστείας δεν διακρίνουν ούτε πρόσφυγες ούτε φτωχούς. Τα οικιακά σκεύη φτωχών αλλά και πλουσίων, αποτελούν στόχους τους. Μέσα στις κλοπές συμπεριλαμβάνονται  και οι ιεροσυλίες, διότι οι εκκλησίες ήταν πρόκληση για τους κλέφτες. Μέσα σε αυτές εύρισκαν, χρήματα,ασήμι,καντήλια η δισκοπότηρα η θυμιατά, τα οποία είχαν σεβαστό βάρος εξαιρώντας την καλλιτεχνική τους αξία που καθόλου δεν τους ενδιέφερε. Από την μανία τους δεν ξέφυγε ούτε ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα. Ένα βράδυ του Μάρτη του 1680 « κάποιοι ετόλμησαν να πάρουν…ένα κανδύλι ασυμένιο, οπού ήτον κρεμασμένο διά τον εσταυρομένον  οπού είναι επί του άμβονος.» Άλλη φορά κλέψανε ένα από τα τρία ασημένια καντήλια μέσα στην κρύπτη του Ιερού Σκηνώματος  (13 Απριλίου 1685.)

Πολλές φορές ο κλέφτης βρίσκει την ευκαιρία και κρύβεται μέσα στην εκκλησία από την προηγούμενη το βράδυ.Οι ιερόσυλοι είναι αδίστακτοι κι όπως δεν τους εμποδίζουν οι καστρόπορτες των εκκλησιών με τους καδηνάτσους και τις αμπάρες τους, άλλο τόσο δεν τους τρομάζουν οι κατάρες των αφορισμών.

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

Οροθέτηση,( τερμονολόγηση)  ακινήτων:

Για το θέμα αυτό, δεν έχουμε να αναφέρουμε τίποτα το ιδιαίτερο διότι  ο αφορισμός στις περιπτώσεις αυτές, είχε τον ρόλο  που  σήμερα έχουν   τα δικαστήρια, δηλ. τα εκκλησιαστικά αναθέματα προέρχονταν  σαν αποτέλεσμα μιας κοινωνικής διαδικασίας που επέσυρε θρησκευτικό  αποκλεισμό μέσα από τις συγκρούσεις  που υπήρχαν και υπάρχουν μέσα στην κοινωνία.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Αφορισμός για κληρονομική διαφορά από την περιοχή Γαρίτσας στην Κέρκυρα.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Αφορισμός για αναγραφή μπαρουνίας «Αγίου Ιππολύτου και Αλταβίλα»,(11 Ιουνίου 1675.)

Ιδιωτικά χρέη και «σολδιάτικα» ( ετήσιες προσόδους σε χρήματα ή προϊόντα).

Σολδιάτικο η Σολιάτικο (το): Παροχή κτήματος που προέρχεται από εδαφονομή.

Εδαφονόμιο είναι συμβόλαιο, που σύμφωνα με τον Ιόνιο Κώδικα  παραχωρείται ένα αστικό κτήμα σε κάποιον με την υποχρέωση να πληρώνει  με συμφωνημένη αμοιβή κάθε χρόνο χρήματα ή είδη. Η παραχώρηση μπορεί να είναι επ’ αόριστο  ή για   καθορισμένο χρόνο. Δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 20 έτη αλλά εάν ο υπόχρεος για τρία συνεχή έτη δεν καταβάλει αυτά που υποχρεούται τότε δύναται να διαλυθεί το σολδιάτικο.

Από τα πιο πάνω συμπεραίνουμε ότι η εκκλησία θα πρέπει να κέρδισε πολλά χρήματα, από τους αφορισμούς για τα χρέη και σολδιάτικα, όταν όπως αναφέρεται και πιο πάνω, από τους 4377 αφορισμούς, οι 965 αφορούσαν την κατηγορία αυτή.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Αφορισμός για αναγνώριση χρέους χωρίς έγγραφο (20 Δεκεμβρίου1680.)

Συκοφαντίες:

Η Συκοφαντία δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί το προχειρότερο και συνηθέστερο όπλο των δειλών και μικροπρεπών ανθρώπων. Και στα παλαιότερα χρόνια που μας απασχολούν, όπως δυστυχώς και σε κάθε εποχή, φαίνεται πως ήταν στην ημερησία διάταξη. Πως λοιπόν μπορούσε να μην αποτελέσει μία από τις αιτίες για την κήρυξη του αφορισμού;

(πηγή βλέπε πιο πάνω Α.Τσίτσα)

Οι πιο πολλές περιπτώσεις συκοφαντίας  αφορούν την απιστία των γυναικών.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Χωρισμός  (απόδεμα) ανδρογύνου, μάγια κατά της «φυσικής και σαρκικής συνάφειας…»

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Συκοφαντία νεκρού, του Ιωάννου Ταρτάγιου, ότι « εβουρκολάκιασε».

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Μπροστά στο σπίτι της Κασσανδρίνας  Καντσότου, στη Σπηλιά Κερκύρας κηρύσσεται αφορισμός για τα μάγια που ανακάλυψε ένας «κατεργάρης»(ναυτικός εργάτης), καθώς της καθάριζε τον φούρνο που έχει στο υπόγειο. Ήταν «κόκαλα ενός ορνιθόπουλου, ενωμένα με διάφορα καρφιά και στρίγγλες»23 Νοεμβρίου 1681.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Αφορισμός  για να λυθούν τα μάγια «καρδόπονον  ανυπόφορον» στην κερκυραία κυράτζα Μαρία Κονέλη.16 Αυγούστου 1681.

(πηγή ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ:ΙΣΤΟΡΙΚΑ «Αφορισμός» 24 Φεβρουαρίου 2005)

Συκοφαντία ότι η Καλίτζα Λουπίνα «συνέλαβε και ετεκνοποίησε».

Για ψηφοθηρία στις εκλογές του Συμβουλίου των Ευγενών.

Κάθε χρόνο, τον Νοέμβριο γίνονταν οι εκλογές των μελών του Μεγάλου Συμβουλίου των ευγενών και των χρονικών αξιωματούχων, Συνδίκων, Χρονικών Δικαστών, Υγειονομικών Προβλεπτών, Τιμητών και Υπερασπιστών της Κοινότητος. Οι εκπρόσωποι αυτοί ήταν άμισθοι.

Οι εκλέκτορες δεν ψήφιζαν άξια άτομα που θα αναλάμβαναν την ευθύνη του λειτουργήματος τους,  αλλά ψήφιζαν αυτούς που είχαν μαζί τους συμφέρον και φιλοπροσωπία, για να μπορούν να τους χρησιμοποιούν όπως  αυτοί ήθελαν. Η Βενετική Κυβέρνηση για να αποτρέψει αυτή την κατάσταση προσέφυγε και στον αφορισμό που διαβάζονταν πριν από τις εκλογές «εις το κονσέγιο εις την Σπιανάδα».

Οι αφορισμοί στην Κέρκυρα, παρόμοιοι πιστεύω και σε άλλα μέρη, είχαν σαν σκοπό να απλώσουν οι εκκλησιαστικοί πατέρες την «πνευματική μάχαιρα» πάνω από έναν κόσμο που είχε και έχει μια μεταφυσική αγωνία και άγνοια. Την χρησιμοποίησαν με όσο πιο βάναυσο τρόπο με σκοπό την συμμόρφωση και υποταγή της κοινωνίας σ’ αυτούς, πέρα από κάθε θρησκευτική ιδεολογία και πέρα από κάθε πνευματική αξία.

Η ματαιοδοξία τους  ξεπερνά κάθε κοινωνικό κριτήριο ευπρέπειας ή δικαιοσύνης και στόχος τους ήταν η διατήρηση της εξουσίας τους επί του καταπιεζόμενου λαού αλλά και ο πλουτισμός τους. Είναι αξιόλογο να δούμε τα αποτελέσματα αυτής της τακτικής. Όπως αναφέρει ο Ιερέας Τσίτσας «τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Μόνο 59 από τους 471 αφορισμούς της θητείας του Χ.Βούλγαρη που ιδιαίτερα μελετήθηκαν, παρουσιάστηκαν ένας ,λίγοι ἠ πολλοί, για να καταθέσουν, πάντως όχι οι κύριοι υπεύθυνοι.

Εδώ οδηγούμαστε  στο συμπέρασμα ότι το μέτρο ήταν αναποτελεσματικό κι  αυτό γιατί κατά την άποψή  μας αυτοί που έκλεβαν τα ασήμια της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα ουδόλως τους επηρέαζαν οι κατάρες των παπάδων. Παρόλα αυτά οι αγνοί άνθρωποι που δεν είχαν σχέση με το έγκλημα πίστευαν ότι μέσα από τον αφορισμό κάτι θα κατάφερναν.

Η αλήθεια είναι ότι οι θεοσεβούμενοι πλήρωναν και οι πνευματικοί τους πατέρες κέρδιζαν. Θεωρούμε την πράξη αυτή της εκκλησίας απαράδεκτη από κάθε άποψη. Δυστυχώς και σήμερα όμως υπάρχει και τρομάζει, εάν και από μερικούς μητροπολίτες έχει απαγορευτεί (στην Κέρκυρα από τον μητροπολίτη Μεθόδιο).

(Του Τώνη Αγιούς Κερκυραϊκό Βήμα 24 Φεβρουαρίου 2006)

Σύμφωνα με επιστημονικές και μη προβλέψεις ο κομήτης του Χάλλεϋ στις έξι Μαΐου του 1910 θα συγκρούονταν με τη Γη και θα επέρχονταν η καταστροφή της και θα εξέλειπε η ζωή για πάντα. (Κάτι αντίστοιχο δηλαδή για την σημερινή πρόβλεψη των Μάγια).

Η εφημερίδα «ΦΩΝΗ» στο φύλλο της 2310 της 14^ης Μαΐου του 1910 περιγράφει πως οι Κερκυραίοι προετοιμάστηκαν για την ολοσχερή καταστροφή.

Με την έλευση του κομήτη στη Γη, δόθηκε αφορμή για την διοργάνωση πρωτότυπης και λαϊκής γιορτής. Την διοργάνωση αυτή ανέλαβε μια ομάδα νεαρών. Οι νέοι αυτοί, τοιχοκόλλησαν με τη βοήθεια τυμπανοκρουσίας ,μεγάλα έντυπα προγράμματα στους δρόμους προσκαλώντας τον λαό της Κέρκυρας από την 11^η-1^η μ.μ στην κάτω πλατεία όπου θα έπαιζε, επί πληρωμή, η Φιλαρμονική Μάντζαρος, μέχρι της 2ας πρωίας της 6^ης Μαΐου.

Συγκεντρώθηκε πάρα πολύς κόσμος από όλες τις τάξεις. Διεξήχθη χαρτοπόλεμος και ανθοπόλεμος, πετάξανε βεγγαλικά, και προσφέρθηκαν υπαίθρια γεύματα. Η μπύρα έρρεε άφθονη με αποτέλεσμα μετά τα μεσάνυχτα, τραγούδια θορυβώδη να τραγουδιούνται μέχρι την αυγή. Μια ώρα μετά το μεσονύχτιο κυκλοφόρησε αστείο τηλεγράφημα το οποίο έγινε ανάρπαστο και στο οποίο αναγράφονταν: «Παρά του κομήτη προκλήθηκε μεγάλη καταστροφή ενός μέρους της Πορτογαλίας και μετά από αυτό ο κομήτης αυτοκτόνησε λόγω οικονομικών δυσχερειών.»

Σπάνια, ίσως ποτέ, δεν ξανάγινε τόσο μεγάλη και ζωηρή λαϊκή γιορτή στην Κέρκυρα, για την οποία μεγάλη σημασία και δίκαια έδωσαν οι Αθηναϊκές εφημερίδες, καθότι ήταν ένδειξη πολιτισμού και προόδου να αναδεικνύουμε με γέλια την υποδοχή της επίσκεψης του κομήτη όταν στον ίδιο χρόνο αλλού σε άλλα μέρη με αδικαιολόγητο τρόμο αναμένονταν η εμφάνισή του. Με μεγαλύτερη χιουμοριστική διάθεση περιέγραψε τα γεγονότα η εφημερίδα «ΕΛΠΙΣ» στο φύλλο της με αριθμό 56 της 9^ης Μαΐου του 1910.

Ο Κομήτης στην Κέρκυρα

Το βράδυ της Τετάρτης, όλη η Κέρκυρα πέρασε τη βραδιά της στους δρόμους.

Επρόκειτο, τίποτε περισσότερο, τίποτε ολιγώτερο, να μας κάψει ο κομήτης.

Και προκειμένου να χαθή ο κόσμος, καθένας έκρινε αναγκαίον να ξενυχτήση,

δια να παραδώσουμε το πνεύμα όλοι μαζευμένοι.

Αλλ’εδώ απεδείχθη, ότι λίγοι ήσαν εκείνοι   που εφοβούντο τον κομήτη.

Διότι οι περισσότεροι έλαβαν την ευκαιρία να διασκεδάσουν.

Και έτσι η πλατεία επαρουσίασε ένα πραγματικό πανηγύρι, σαν εκείνο της Αναλήψεως.

Εις κίνησι λοιπόν όλος ο πληθυσμός, ανεξαρτήτως ηλικίας και τάξεως.

Μια ανθρωποπλημμύρα τας πλατείας.

Φωταψία γενική με τους Ενετικούς φανούς που εκρεμάσθησαν στα δένδρα.

Τραπέζια σε όλας τας γωνίας, με φαγητά, συντροφιαίς σε όλα τα μέρη που

έτρωγαν το δείπνο τους, και όλα τα πρόχειρα πανηγυριώτικα κρασοπωλεία εις ενέργειαν.

Τραγούδια από εδώ, τραγούδια από εκεί.

Και μέσα σε όλη αυτή την ανθρωποταραχή, η μπάντα της «Μαντζάρου».

Αλλά και στους δρόμους και τας συνοικίας της πόλεως σωστό γλέντι με τραγούδια και κιθάρες.

Εν τούτοις η ώρα περνάει και ο κομήτης ακόμη δεν φαίνεται.

Και ο κόσμος αρχίζει πρώτα να ανησυχή, αλλ’ έπειτα να παρηγορήται.

Και την μεγαλειτέραν του παρηγορία εβρήκε στα ζυθοπωλεία.

Τα οποία αν κάθε βδομάδα είχανε ένα κομήτη θα εχρύσωναν και τους πύργους των (εννοεί τους τοίχους των καταστημάτων τους).

Αλλά και πάλιν κομήτης δεν φαίνεται.

Είναι η ώρα της πρωίας. Είχε φύγη από μιας ώρας η μουσική,αφού έκαμε το γύρο της παίζοντας.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Κερκυραϊκό Τύπο, η αναμενόμενη νύχτα της καταστροφής του Πλανήτη Γη, από τον κομήτη του Χάλλεϋ, πέρασε στην Κέρκυρα  με το χαριτωμένο και τρικούβερτο αυτό γλέντι.