Χρήστος Δεσύλλας (*) Curriculum Vitae

 

Η εβραϊκή ≪παρουσία στην Κέρκυρα σημειώνεται από το 12ο αιώνα με την αναφορά του ονόματος του Ιωσήφ του βαφέα σε οδοιπορικό του Ισπανού Ραββίνου Benjamin Tudela. Κατά την εποχή

της κατοχής της Κέρκυρας από τους Ανδηγαυούς,ο αριθμός των Εβραίων ανέρχεται σε μερικές εκα-

τοντάδες και διαμορφώνεται, ιδιαίτερη συνοικία, η judecca, στις παρυφές της πόλης. Την εποχή του

Φιλίππου Α’ του Τάραντα και της Αικατερίνης de Valois εκδίδονται διατάγματα για την προστασία

τους,1 ενώ την εποχή της καταλήψεως της Κέρκυρας από τους Βενετούς υπήρχε ήδη οργανωμένη

κοινότητα, ως εκπρόσωπος της οποίας ο Davide Semo έλαβε μέρος στην υπογραφή της συνθήκης

για την παράδοση του νησιού στη Γαληνοτάτη το 1368.2

Ο πληθυσμός της εβραϊκής κοινότητας αυξήθηκε με την έλευση Εβραίων Σεφαραδίμ, οι οποίοι

είχαν εκδιωχθεί το 1492 από την Ισπανία, στους οποίους το 1494 προστέθηκαν οι Εβραίοι που εί-

χαν εκδιωχθεί από την Απουλία και αργότερα το 1589 μικρός αριθμός Μαρράνος από την Πορτο-

γαλία, δημιουργώντας μια δεύτερη κοινότητα, την Απουλιανή.3

Η ελληνική συναγωγή διέθετε εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, τον οποίο είχε συντάξει ο

Andrea Dona (24/10/1768), ενώ μεταγενέστερα και με βάση τον υφιστάμενο κανονισμό ψηφί-

στηκε νέος (28/3/1807). Η χρηστή οικονομική διοίκηση και διαχείριση, με την απειλή επιβολής

προστίμων και χρηματικών ποινών, υπήρξε από τον κανονισμό του Α. Dona ένα σημείο στο οποίο

δόθηκειδιαίτερη βαρύτητα. Παρ’ όλα αυτά δεν λειτούργησε πάντοτε αποτελεσματικά και αποτρεπτικά, αφού αρχειακά εντοπίζονται παραβιάσεις διαφόρων άρθρων και ολιγωρία εκτελέσεωςκαθηκόντων από τους οικονόμους και τους δια-

χειριστές της συναγωγής.4 Όταν η Βενετία προχώρησε στην εκδίωξη των Εβραίων από την επικράτεια και τις κτήσεις της

με το διάταγμα της 24ης/11/1572, εξαιρέθηκαν οι Εβραίοι της Κέρκυρας. Αυτό συνέβη επειδή η

κοινότητά τους είχε λειτουργήσει θετικά για το νησί και είχε στηρίξει τη Γαληνοτάτη κατά τους

Τουρκοβενετικούς πολέμους. Εκτός αυτού όμως τα μέλη της δεν παρέλειπαν σε κάθε ευκαιρία να

δηλώνουν την ευπείθεια και τη συμπαράστασή τους, εξασφαλίζοντας την εύνοια της Βενετίας

με τη συμμετοχή τους σε επίσημες τελετές και σε συμβολικά δοσίματα.5 Στην Κέρκυρα οι Εβραίοι,

οι οποίοι ήταν περίπου 400 άτομα, μπορούσαν να μένουν σε διάφορα σημεία της πόλεως μαζί με

τους Χριστιανούς και παρά κάποιες σκέψεις για τον περιορισμό τους κατά το έτος 1588, τελικά

δεν δημιουργήθηκε γκέτο, όπως συνέβη στη Βενετία και σε άλλες περιοχές της Ιταλίας.6 Παρά

το γεγονός αυτό όμως, κερκυραϊκή πρεσβεία στη Βενετία, με απεσταλμένους τους Ανδρέα Φιομά-

χο και Φίλιππο Κουαρτάνο, το 1592 πέτυχε από τη Βενετική Γερουσία την επικύρωση του περιο-

ρισμού των Εβραίων στη συνοικία τους, η οποία περιλάμβανε περίπου 500 σπίτια, ενώ από το 1406

τους επέβαλαν να φέρουν το ειδικό διακριτικό σήμα με απειλή προστίμου 300 δουκάτων, απα-

γορεύοντάς τους να διατηρούν ακίνητη περιουσία με μοναδική εξαίρεση τα ακίνητα που είχαν στη

συνοικία τους.7

Οι σχέσεις των εβραϊκών κοινοτήτων, των οποίων ο πληθυσμός παρουσίαζε σταθερή αύξηση,8 με

το χριστιανικό στοιχείο του νησιού και τα καθήκοντά τους προς το δημόσιο και τις τοπικές Αρ-

χές καθορίζονταν λεπτομερώς μέσα από διάφορες σειρές καταγραφής των διοικητικών αποφάσεων,

που απώτερο στόχο είχαν την ομαλή συνύπαρξη.9 Οι περιορισμοί κατά των Εβραίων συνεχίστηκαν

με διάφορα διατάγματα και επαπειλούμενες ποινές, που τελικά καταργήθηκαν από τους Γάλλους

Δημοκρατικούς, όταν κατέλαβαν το νησί (1797-1799).10

Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι, με την κατάληψη του νησιού το 1807, διατήρησαν τα προϋπάρχο-

ντα προνόμια και επιπλέον με το διάταγμα της 14ης/6/1814 τους εξασφάλισαν ισονομία και θρη-

σκευτική ελευθερία. Όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν την Κέρκυρα, το 1814, περιόρισαν τα δικαιώμα-

τα της εβραϊκής κοινότητας, μέχρι την εποχή της Ενώσεως (1864), οπότε πλέον και απέκτησαν ίσα

δικαιώματα με τον υπόλοιπο πληθυσμό.11

Η θέση των Εβραίων στις χρηματικές λειτουργίες

της τοπικής οικονομίας:

Στις κυριαρχούσες οικονομικές συνθήκες της Βενετίας που αναμφισβήτητα είχαν

σημαντική επίδραση και στις κτήσεις, η πίστωση αποτελούσε παράμετρο καθο-

ριστικής σημασίας με γεωοικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις καθώς μεγάλο μέρος των πιστω-

τικών αναγκών θεράπευαν ιδιώτες δανειστές και εβραϊκές τράπεζες.12

Οι δύο εβραϊκές κοινότητες της Κέρκυρας διακρίνονταν για τον αστικό τους χαρακτήρα, καθώς

η επαγγελματική απασχόληση της πλειονότητας των μελών τους αφορούσε το εμπόριο, τη μετα-

ποίηση και διάφορες προσοδοφόρες εγχρήματες δραστηριότητες.13 Κατ’ επέκταση και ο ρόλος τους

στην οικονομική ζωή του νησιού υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικός. Τα σοβαρά οικονομικά έσοδα που

απέφερε η ενασχόλησή τους με επιμέρους ιδιωτικο-οικονομικές δραστηριότητες πολλές φορές

τροφοδοτούσαν την προκατάληψη, επειδή μέρος των κερδών συχνά ήταν προϊόν τοκοληψίας ή

εφαρμογής του αγροτικού προστυχίου. Το εύρος των δραστηριοτήτων αποτυπώνεται από τις αρ-

χειακές μαρτυρίες εκ των οποίων προκύπτει ότι το 53,7% των περιπτώσεων που αναφέρεται στις

επίσημες κατασχέσεις μεταξύ ιδιωτών είχε πραγματοποιηθεί από Εβραίους και αφορούσε περιπτώσεις

εμπορικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων.14

Παρά τις επικρατούσες δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οι Εβραίοι είχαν κατορ-

θώσει με τις εμπορικές και τις οικονομικές τους δραστηριότητες να εξελιχθούν σε σημαντικό πα-

ράγοντα της αστικής οικονομικής ζωής του νησιού, γεγονός το οποίο τους εξασφάλιζε δικαίωμα

εκπροσωπήσεως έναντι της βενετικής διοικήσεως ενώ σε μεγάλο βαθμό η εύνοια της Βενετίας

προς αυτούς υπήρξε απόρροια της οικονομικής ευρωστίας τους.15 Επιπροσθέτως, σημειώνεται η

παρουσία τους και στο δημόσιο οικονομικό χώρο με μια σειρά από ενέργειες, όπως: τη σημαντική

χορήγηση άτοκων δανείων στις Αρχές της πόλεως, τη συνδρομή σε τακτική και έκτακτη πληρωμή

φόρων, εισφορών και διαφόρων οικονομικών εκδουλεύσεων.16 Όμως, δεν πρέπει να αγνοείται ότι

κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, τα πολιτικάτους δικαιώματα περιορίστηκαν και καταβλήθηκε

συστηματική προσπάθεια ελέγχου της πιστοδοτικής και οικονομικής τους δραστηριότητας. Σε κάθε

περίπτωση όμως και παρά την όποια τυχόν οικονομική δυσπραγία, οι σύνδικοι της εβραϊκής κοινό-

τητας συνέχιζαν πάντοτε να καταβάλλουν άμεσα στο δημόσιο διάφορα χρηματικά ποσά ανάλογα με

τις εκδιδόμενες κάθε φορά διαταγές.17 Σημαντική πτυχή αποτελεί το γεγονός ότι, αν και βρισκόταν

σε ισχύ η αυστηρή απαγόρευση του έντοκου δανεισμού σε Χριστιανούς και η εξασφάλιση των χορη-

γούμενων δανείων με υποθήκευση ακίνητων,δεν ανακόπηκαν οι πιστωτικές τους δραστηριότητες

καθώς χορηγούσαν κεφάλαια σε Χριστιανούς που τα τόκιζαν για λογαριασμό τους.18

Στην εβραϊκή συμμετοχή στη διαδικασία της εγχρήματης λειτουργίας της τοπικής οικονομίας

πρέπει να προστεθεί και η εισροή επενδυτικών κεφαλαίων από Εβραίους που ζούσαν στο εξω-

τερικό και κυρίως στην Ιταλία. Η οικογένεια των Da Pisa αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα και

πρόκειται για εβραϊκή οικογένεια τραπεζιτών της Φλωρεντίας. Είχαν άμεσες και στενές οικονομικές

Εμπορικό επιστολόχαρτο του Ματαθία Πολίτη, με ημερομηνία 7 Αυ-

γούστου 1923.

 

σχέσεις με τους πάπες Λέοντα Γ΄, Κλήμεντα Ζ' και Παύλο Γ', επειδή δάνειζαν ή παρείχαν δωρεάν σε

αυτούς και τις οικογένειές τους μεγάλα χρηματικά ποσά, αποσπώντας ως αντάλλαγμα σειρά

προνομίων για την ενάσκηση οικονομικών και πιστωτικών δραστηριοτήτων.19 Η εβραϊκή αυτή

οικογένεια ήλεγχε το 56% των κεφαλαίων που ήταν κατατεθειμένα στις εβραϊκές τράπεζες της

Φλωρεντίας και παράλληλα τα μέλη της ήταν οι βασικοί μέτοχοι των τραπεζών της Λούκκα, της

Σιένα, της Κρεμόνα, της Πάδοβα, της Φερράρα, της Βιτσέντζα, της Μπολόνια, της Νεαπόλεως

και της Κοζέντζα.19 Ακόμα είχαν επεκτείνει τις οικονομικές τους δραστηριότητες στον τομέα

του γενικού εμπορίου και των ναυτιλιακών και εμπορικών ασφαλίσεων, ενώ η Κέρκυρα μαζί με τη

Βαρκελώνη και σχεδόν ολόκληρη την Πορτογαλία υπήρξε ένα από τα μέρη των πιο σημαντικών

οικονομικών και προσοδοφόρων δραστηριοτήτων τους εκτός Ιταλίας.21

Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας επιδίδονταν με επιτυχή τρόπο στη ναυτιλία, το εμπόριο, κυ-

ρίως το εξαγωγικό, το οποίο τους απέδωσε σημαντικά κεφάλαια και ανέδειξε πολλές εβραϊκές

οικογένειες.22 Η οικονομική ευπορία των εμπόρων αυτών συνέβαλλε, ώστε από τις δωρεές τους

να συντηρούνται θρησκευτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και να εξασφαλίζουν σημαντικές

διοικητικές θέσεις.

Άλλη μορφή επαγγελματικής ενσωματώσεως των Εβραίων στην τοπική οικονομία υπήρξε και η

ενάσκηση του επιτηδεύματος του μεσίτη. Οι μεσιτείες αφορούσαν τη διαμεσολάβηση για την αγο-

ρά και πώληση διαφόρων προϊόντων και εμπορευμάτων κυρίως λαδιού, κρασιού και δημητριακών,

για τις οποίες λάμβαναν ποσοστό από τις αγορές ή τις πωλήσεις. Μεταξύ των Εβραίων μεσιτών που

αναπτύσσουν μεγάλη δραστηριότητα, είναι και οι: Elia de Semo di Davide, Mamolo Nacamuli,

Davide Semo qm Abramo, Giacomo Mordo, B.d’ Osmo, που συμμετείχαν και στην πλειονότη-

τα των δημόσιων πλειστηριασμών του Monte di Pieta (MdP)23 ως κατακυρωτές διαφόρων ειδών.

Επαγγελματικά οι Εβραίοι της Κέρκυρας διακρίθηκαν και για την ιδιαίτερη ενασχόλησή τους με

την ιατρική.24 Οι Εβραίοι της Κέρκυρας, διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην επανίδρυση του MdP από

τον Α. Dona, το 1768, με την εμπλοκήτους σε διάφορα στάδια και διαδικασίες της λειτουργίας

του, ενώ η κοινότητά τους μνημονεύεται για τις προσφορές και τη συμβολή της στη συγκέντρωση

των ιδρυτικών του κεφαλαίων25. Από την εξέταση των πηγών η συνδρομή τους αυτή προκύπτει ως

αποτέλεσμα της γενικότερης υπακοής και αφοσιώσεώς τους προς τις βενετικές Αρχές, χωρίς να

αγνοείται και το γεγονός ότι από την ίδρυσή του κιόλας αντιμετώπισαν το MdP ως ένα σημαντικό

πεδίο με αναφορά στην πίστωση, στο οποίο θα μπορούσαν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές

τους, όπως και τελικά έγινε. Στην Κέρκυρα, σε αντίθεση με μεγάλο αριθμό περιοχών της Ιταλίας και κυρίως τα παπικά κράτη

δεν απαγορεύτηκε ποτέ, ακόμη και σε περιόδους εντάσεων, η πρόσβαση και οι συναλλαγές των Εβραίων με το MdP.26

Η πλέον προσφιλής και προσοδοφόρα οικονομική δραστηριότητα των Εβραίων της Κέρκυρας

ήταν ο έντοκος δανεισμός. Το ύψος του τόκου, με τον οποίο επίσημα δάνειζαν σε ιδιώτες ανερχό-

ταν σε 10%27 και από σειρά σωζόμενων εγγράφων προκύπτει ότι για το χρονικό διάστημα από 1837

έως 1841 σε 668 καταγεγραμμένες πράξεις δανεισμού στο ειρηνοδικείο, με διάρκεια μεταξύ 2 έως

4 μηνών, οι δανειστές των κεφαλαίων σε ποσοστό 37,6% ήταν Εβραίοι, ενώ τα ενεχυριαζόμενα είδη

ήταν κοσμήματα, υφάσματα, ρούχα, εργαλεία,σκεύη και είδη επιπλώσεως.28

Εμπορική αλληλογραφία της κερκυραϊκής εταιρείας υφα-

σμάτων «Υιοί Μωυσή Σ. Κοέν», με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου

1938.

 

Παράλληλα με τις δραστηριότητες αυτές, οι Εβραίοι συμμετείχαν ουσιαστικά κατά την εκδί-

πλωση της λειτουργίας του MdP. Η παρουσία τους στους δημόσιους πλειστηριασμούς ως κατακυρω-

τών κοσμημάτων κατά πρώτο λόγο, αλλά και ειδών ρουχισμού, με βάση το σωζόμενο αρχειακό υλικό,

φαίνεται να είναι ιστορικά συνεχής και συστηματική, με βάση δε τα καταγραφόμενα ποσοστά και

λαμβάνοντας υπόψη και το συνολικό αριθμό του πληθυσμού τους, παρουσιάζεται να είναι αρκετά

σημαντική. Το ενδιαφέρον τους εκτός των κινητών ειδών εστιάζεται και στην κατακύρωση των ακινή-

των διαφόρων οφειλετών του ιδρύματος που κατέληγαν σε δημόσιο πλειστηριασμό29 με εγγυητικές

παρακαταθήκες σε μετρητά ή μετοχές.30Ενδεικτικά και μετά από σχετική επεξεργασία

ανάλογων τεκμηρίων η συμμετοχή των Εβραίων στους δημόσιους πλειστηριασμούς κινητών αξιών

του MdP, δεν δηλώνει μόνο τη συστηματικότητα, αλλά διαφαίνεται ότι άμεσα σχετίζεται με τη συμ-

μετοχή τους σε αυτούς στο πλαίσιο μιας ενασχολήσεως σε επαγγελματικό επίπεδο. Επίσης, από το

παρουσιαζόμενο πηγαϊκό υλικό διαπιστώνεται σαφέστατα ότι τα ποσοστά κατακυρώσεων υπήρξαν

ιδιαίτερα υψηλά σε σχέση με τα εκπλειστηριαζόμενα είδη.31

Κέρκυρα, τα μουράγια της Σπηλιάς (σχέδιο Τζ. Καΐμη)

 

Οι Εβραίοι δεν συμμετείχαν μόνον ως κατακυρωτές στο MdP, αλλά και ως πελάτες, οι οποίοι

προέβαιναν σε δανειοληψίες, ενεχυριάσεις ή ανανεώσεις αγαθών. Πρόκειται για μια δραστηριότητα, η

οποία ανιχνεύεται άμεσα με ονομαστικές αναφορές σε Εβραίους που κατέφευγαν στην πίστωση μέσω

του MdP ενεχυριάζοντας κινητές αξίες, και έμμεσα από τις σωζόμενες λίστες απώλειας των αποδείξεων

των ενεχύρων, Bilietti ή viglietti di pegnora. Ακόμη, είναι πολύ σημαντικό το στοιχείο πως σε κάποιες

από τις καταγραφές που διασώζονται ονόματα, διαπιστώνεται πως υπήρχε μεγάλος αριθμός συναλ-

λασσομένων που ήταν Εβραίες.32 Στους καταλόγους απώλειας των ενεχυραποδείξεων των πελατών του MdP, στους Εβραίους

αναλογεί σημαντική ποσόστωση που φθάνει στο 18,7%33 χωρίς να απουσιάζουν και καταγγελίες για

την αγορά αποδείξεων ενεχύρων τις οποίες εξαργύρωναν με κέρδος.34 Κάποιοι δε από τους Εβραί-

ους οφειλέτες, αν και οι αρχειακές πηγές δείχνουν πως αποτελούσαν μειονότητα, πραγματοποιούσαν

επάλληλους διακανονισμούς των χρεών τους εξαντλώντας κάθε νόμιμο μέσο και παράλληλα κάθε

παρεχόμενη δυνατότητα από το ίδρυμα.35 Πολλοί Εβραίοι τηρούσαν στο MdP προσωπικούς καταθε-

τικούς λογαριασμούς διαφόρων μορφών, ενώ κάποιοι άλλοι, που γνώριζαν τον τρόπο λειτουργίας

και την αξιοπιστία του ιδρύματος στη διασφάλισητων κεφαλαίων, χωρίς να παραβλέπονται τα εγγυ-

ημένα ποσοστά τοκισμού (5% εις το διηνεκές), κατέθεταν κεφάλαια γιαλογαριασμό των συναγωγών,

προκειμένου από την τοκοφορία των καταθέσεων να συντηρούνται ή να βοηθούνται φτωχές εβραϊ-

κές οικογένειες.36 Στο ίδρυμα όμως τηρούνταν και ειδικοί λογαριασμοί για τις εβραϊκές συναγωγές,

για τα διάφορα εβραϊκά θρησκευτικά ιδρύματα και σχολές, για κληροδοτήματα με σκοπό τις προικο-

δοτήσεις κορασίδων εβραϊκής καταγωγής, ειδικοί λογαριασμοί για δωρεές Εβραίων σε χριστιανικά

φιλανθρωπικά ιδρύματα ή σε φυσικά πρόσωπα και διαχείριση διαφόρων ταμείων που ανήκαν σε συλ-

λογικά όργανα της εβραϊκής κοινότητας.37 Εξάλλου, στο MdP υπήρχε κατατεθειμένο και

γινόταν διαχείριση και αξιοποίηση του συνόλου των κεφαλαίων του Ταμείου των Αχθοφόρων, fondo

facchini, το οποίο παρείχε συντάξεις και βοηθήματα στα μέλη του και τις οικογένειές τους. Ο Rubin

Mordo ήταν ο capo των Εβραίων αχθοφόρων και είχε διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη συγκέ-

ντρωση των κεφαλαίων του ταμείου.38 Οι αιτήσεις των μελών που ήταν Εβραίοι και επιθυμούσαν συ-

νταξιοδότηση από το ταμείο αυτό απευθύνονταν προς το MdP με συνημμένο υπόμνημα, στο οποίο

τεκμηρίωναν την αίτησή τους αναφέροντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους είχαν ανάγκη

συνταξιοδοτήσεως. Τη θέση των δικαιούχων Εβραίων συνταξιούχων που απεβίωναν κατελάμβαναν

αμέσως άλλοι Εβραίοι η αίτηση των οποίων είχε γίνει αποδεκτή από την κυβέρνηση, ενώ περίμεναν

κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να προκύψει κάποιο κενό, ώστε να ικανοποιηθεί το αίτημά τους.39

Το έτος 1836 το ποσοστό των Εβραίων που λάμβαναν σύνταξη από το ταμείο των αχθοφόρων ανήρ-

χετο σε ποσοστό 61,1% των συνταξιοδοτουμένων και λάμβαναν συνολικά το ποσό των 33 ταλήρων

(colonnati) και 440 οβολών, ενώ ο μέσος όρος του ποσού που λάμβανε κάθε συνταξιούχος μηνιαίως

ήταν 3 τάληρα, με μοναδική εξαίρεση την περίπτωση της Rachele Belleli, χήρας του Moise Levi, η

οποία λάμβανε 3 τάληρα και 440 οβολούς.40 Στατιστικά, αν και τα στοιχεία είναι εξαιρετικά

περιορισμένα και το μόνο που θα μπορούσαν να καταδείξουν είναι απλά μια τάση με κάποιες ανα-

λογίες, αξίζει να αναφερθεί πως από τα διαθέσιμα τεκμήρια του MdP, οι αιτήσεις για συνταξιοδότηση

από το ταμείο των αχθοφόρων, για τις οποίες εγγράφως υπήρχε η θετική γνωμοδότηση της κυβερ-

νήσεως, ανέρχονται σε ποσοστό 25%. Παράλληλα, για ένα ποσοστό 25% δεν γίνεται κάποια μνεία ή

αναφορά, ενώ η τεκμηριωμένη απόρριψη ανέρχεται στο ιδιαίτερα αυξημένο ποσοστό του 50% των πε-

ριπτώσεων. Από αυτές, επίσης διασώζεται και ένας ελάχιστος αριθμός ενημερωτικών σημειωμάτων, τα

οποία αφορούσαν αναγγελίες θανάτου διαφόρων συνταξιούχων.41

Αν και από τις πηγές δεν προκύπτει κάποια μαρτυρία για Εβραίους που να ανήκουν στο υπαλληλικό

προσωπικό του MdP, το ίδρυμα χρησιμοποίησε επικουρικά κατά την ενάσκηση των δραστηριοτήτων

του και προκειμένου να διασφαλίζει καλύτερα τα συμφέροντά του την πείρα και τις γνώσεις εξειδι-

κευμένων Εβραίων αργυροχρυσοχόων, κυρίως για εκτιμήσεις κοσμημάτων, πολύτιμων μετάλλων και

λίθων. Για το λόγο αυτό μεγάλος αριθμός εγγράφων και καταστάσεων εκτιμήσεως διαφόρων ενεχύρων

ή ειδών προς φύλαξη στο MdP φέρει την υπογραφή Εβραίων εκτιμητών.42 Παράλληλα και σε συνάρτηση με τα παραπάνω,

διαπιστώνεται και καταγράφεται η ύπαρξη εβραϊκής ενώσεως (εταιρείας) με μέλη της εκτιμητές Εβραί-

ους, τους οποίους χρησιμοποιούσε και το MdP ως εκτιμητές και ενεχυριαστές κατά τη διεξαγωγή των

δημόσιων πλειστηριασμών43 στους οποίους σημαντικός αριθμός υπερθεματιστών κυρίως των τιμαλ-

φών ειδών ήταν μέλη της εβραϊκής κοινότητας.44 Διαχρονικό γνώρισμα της κερκυραϊκής χρημα-

τοπιστωτικής αγοράς υπήρξε το ευμετάβλητό της με επακόλουθο την ταχύτατη επέκταση ή συρρί-

κνωση και την έντονη ανταγωνιστικότητα. Στις συνθήκες αυτές τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας

με εξωτερικές (οικονομική συγκυρία, θέσμιση, κ.ά.) και εσωτερικές πιέσεις (έλεγχος κόστους, πιστωτι-

κοί κίνδυνοι κ.ά), κατόρθωσαν να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους αντιδρώντας άμεσα και με επιτυχία

στις ευμετάβλητες αγοραίες συνθήκες, διαχειριζόμενοι τους κινδύνους με τρόπο ώστε να βελτιώνουν

την ανταγωνιστική τους θέση και ταυτόχρονα την τοπική αγορά χρήματος.

 

 

Υποσημειώσεις:

1. Ι. Ρωμανός, Ιστορικά έργα, Κέρκυρα 1959, σσ. 389, 390-

393.

2. Σ. Ασωνίτης, Η Ανδηγαυική Κέρκυρα 13ος-14ος αι., Από-

στροφος, Κέρκυρα 1999, σσ. 279-280, Ε. Λουντζής, Περί

της πολιτικής καταστάσεως της Επτανήσου επί Ενετών,

Κάλβος, Αθήνα 1969, σ. 255.

3. Οι Εβραίοι τραπεζίτες Menachem και Aaron Mozza

έχτισαν τη Απουλιανή συναγωγή στο Οβρηοβούνι σε

αντικατάσταση παλαιότερης, η οποία κάηκε το 1537.

P. Preschel, The Jews of Corfu, Νέα Υόρκη 1984, σσ. 24,

50.

4. Οι υπεύθυνοι της συναγωγής Elia Beleli και Isaac Vita

Messulam έκαναν επίσημη αναφορά για τον οικονόμο

Mandolin Vita Beleli κατηγορώντας τον για ολιγωρία

αναλήψεως των καθηκόντων του. Συνέπεια της καταγ-

γελίας αυτής ήταν να τιμωρηθεί με χρηματικό πρόστιμο

ύψους πέντε ταλήρων. Το μισό από το πρόστιμο αυτό

δόθηκε σε φτωχούς Εβραίους και το άλλο μισό κατα-

τέθηκε στο ταμείο της συναγωγής (10/5/1814), ΑΝΚ

(Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχ. Ν. Κερκύρας), Αυτ.

Γάλ., Φ. 58, φφ. 305r, 308v-309r.

5. S. Luzzatto, Discorso circa il stato de gl’ Hebrei, et in

particolar dimoranti nell, inclita citta di Venetia, Βε-

νετία 1638, σσ. 19-25・ C. Roth, History of the Jews of

Venice, Φιλαδέλφεια 1932, σσ. 123-129, id., History of

the Jews, Schockin Press, Νέα Υόρκη 1954, σσ. 125-176.

ΑΝΚ, Μεγ. Πρωτοπ., Φ. 62, φ. 47r, Ενετ., Φ. 63, υποφ. 7,

φ. 7r,v, Α. Νικηφόρου, Δημόσιες τελετές στην Κέρκυρα

κατά την περίοδο της Βενετικής Κυριαρχίας (14ος-18ος

αι.), Θεμέλιο, Αθήνα 1999, σσ. 170-190.

8 ΧΡΟΝΙΚΑ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008

6. Α. Fοscarini, Relazione, Βενετία 1588, R. Calimani,

Storia del Ghetto di Venezia, Μιλάνο 1985, σσ. 35-87.

7. Α. Μαρμοράς, Ιστορία της νήσου Κερκύρας, Κέρκυρα

1902, σ. 237.

8. Ι. Ρωμανός, Ιστορικά έργα, ό.π., σ. 401・ Α. Τσιτσάς,

≪Μια περιγραφή των Κορφών καμωμένη από το Στέ-

φανο Μάστρακα≫, Δελτίον Αναγνωστικής Εταιρείας

Κερκύρας 11 (1974), σ. 84.

9. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 1, f. 33, έγγρ. 14/7/1693, φ. 1r,v-

14/6/1693, φ. lr,v-14/7/1693, φ. lr,v και φ. 3r.

10. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 14, f. 1630-1633, φ. 66r,v, Π. Χιώτης,

Ιστορικά απομνημονεύματα Επτανήσου, Αθήνα 1980,

τ. 2, σ. 580, Α. Μαρμοράς, Ιστορία της νήσου Κερκύ-

ρας, ό.π., σ. 258.

11. ΑΝΚ, ΑΙΓ., Φ. 1618, f. 1, έγγρ. 29/4/1818, φ.1r・ AEK,

G.I., 16/7/1814 φ. 3r. Δ. Πασχάλης, ≪Η Εβραϊκή

Κοινότητα της Κέρκυρας≫, Χρονικά, τ. 24, τεύχ. 174

(2001), σ. 19 κ.ε.

12. Οι πιο σημαντικές ήταν οι τράπεζες των Vidal d’

Angeli, Isaac Grego, Leon Gentili και Jacob qm

Maimon Vivante που χορηγούσαν δάνεια με τόκο

5% και εγγύηση κινητές αξίες. F.C. Lane, Storia di

Venezia, Τορίνο 1978, σ. 233.

13. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 105, φ. 314r, Φ. 106, φ. 22r.

14. ΑΝΚ, Ενετ. Διοίκ., ΦΦ. 248-249.

15. ASV (Κρατικό Αρχείο Βενετίας), Misti, Φ. 40, f. 62r,v.

16. G. Pojago, Le leggi Municipali delle isole Ιonie dall’

anno 1386 fino alla caduta della Republica Veneta,

Κέρκυρα 1846-48, τ. 1, σ. 317, P. Preschel, The Jews of

Corfu, ό.π., σσ. 27-33.

17. ANK, Ενετ., Φ. 14, ff. 1630-I633, φφ. 85v-86r,v-87r,v.

18. Π. Χιώτης, Ιστορικά απομνημονεύματα, ό.π., τ. 3, σ.

515.

19. S. Simonsohn, The Apostolic See and the Jews, Τορόντο

1990, σσ. 1581-1583, 1651-1653, 1674-1677, 1774-

1775.

20. Μ. Luzzati, La casa dell’ ebreo. Saggi sugli Ebrei a Pisa

e in Toscana nel Medioevo e nel rinascimento, Πίζα

1985, σ. 249.

21. Scuola Normale Superiore di Pisa, Archivio Salviati,

f. n. 242.

22. Όταν το 1858 δημοσιεύτηκε ο επίσημος εμπορικός

κατάλογος, συνεπεία των διατάξεων του α’ αρθρ. της

Κυβερν. Πράξεως, είχε καταχωρημένους 186 εμπό-

ρους της Κέρκυρας από τους οποίους οι 45 ήταν Ισ-

ραηλίτες. ΔΒΚ (Δημόσια Βιβλιοθήκη Κερκύρας), G.I.,

n. 370, 27-9/9-10/1858.

23. To Monte di Pieta συνδύαζε τραπεζικές και ενεχυρο-

δανειστικές λειτουργίες σχετ. Χ. Δεσύλλας, Η Τρά-

πεζα των Φτωχών. To Monte di Pieta της Κέρκυρας,

ΠΙΟΠ, Αθήνα 2006.

24. Κ. Καιροφύλακας, Η Επτάνησος υπό τους Βενετούς,

Αθήνα 1942, σσ. 303-305. ΑΕΚ (Αρχ. Αναγνωστικής

Εταιρείας Κερκύρας), G.I., φ. 18, σ. 2.

25. ΑΝΚ, Ενετοκρατ., Φ. 64, f. 23, fs. 8, φ. 10r.

26. Πρόκειται βασικά για τις απαγορεύσεις των παπών:

Γρηγορίου ΙΓ’ (5/4/1576), Σίξτου Ε’ (4/1/1588), Κλή-

μεντος Η’ (18/7/1602), και τα διατάγματα: 20/8/1605,

22/12/1605, 12/2/1618. ASBR (Αρχ. της Banca di

Roma), Bolle e privilegi del Sacro Monte della Pieta di

Roma (1658), φφ. 58r-60v, 76r-90v, 100r-113v, 124r-

127v, 148r-158v.

27. ANK, Ειρην., Φ. 1437, reg. 4, φ. 80v, reg. 1, φ. 126r.

28. ANK, Ειρην., Φ. 5595.

29. Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας είχαν στην κατοχή

τους σημαντικό αριθμό αστικών και αγροτικών ακι-

νήτων που εντοπίζονται από τα ≪γαμικά συμβόλαια≫,

ΑΝΚ, Συμβολ., Φ. 598, f. 2, φφ. 45r, 55r, 85r, 92r, 98r,

Αντ. Γάλ., Φ. 45. υποφ. 7, φ. 365r.

30. ΑΝΚ, Aυτ. Γάλ., Φ. 45, υποφ. 7, φ. 365r.

31. Αφορά όχι το σύνολο των πλειστηριασμών ανά έτος,

οι οποίοι είναι πολύ περισσότεροι, αλλά αυτούς που

διασώζονται καταγεγραμμένοι στις αρχειακές πηγές

και εντοπίζονται στις σειρές: ΑΝΚ, Αρχ. Θρησκ., Φ.

119, f. 1, φφ. 129r-226ν, Έπαρχ., Φ. 146, φφ. 2r-242v,

Φ. 147, f. 1, φφ. lr-68v.

32. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 147, έγγρ. 21/12/1863, φ. lr.

33. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., Φ. 2656, φ. n 3r.

34. ΑΝΚ, Εκτελ. Αστυν., Φ. 100, f. 16, έγγρ. 1/4/1823, φ.

1r,v, f. 21, έγγρ-19/9/1823r.

35. ΑΝΚ, Αυτ. Γάλ., Φ. 44, υποφ. 4, φφ.175r, 185r, 186r,

Α.Ε.Δ., Φ. 1223, fs (χ.α.), φ. 32r, Ιόν. Κράτ., Φ. 281, φ.

241r.

36. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 419, φφ. 62r, 124r, 137r,v.

37. Π.χ. ο καταθετικός λογαριασμός υπέρ τρίτων του Vita

Gaon ποσού 600 ταλήρων είχε ως εξής: Ελληνική συ-

ναγωγή 100 τάληρα, Ιταλική 150, Medras 50, Talmud

Tora 30, Bicar Holim 20, G. Haim 20, Ospedale dei

Poveri Cristiani 200 και για την προικοδότηση της

Rachele Baruch του Salomon 30 τάληρα. ΑΝΚ, Ιόν.

Κράτ., Φ. 419, 137r,v.

38. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, έγγρ. 4/10/1848, φ. 1r.

39. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, έγγρ. 15/2/1859, φ. 1r, έγγρ.

6/11/1855, φ. 1r, έγγρ・ 8/5/1857, φ. 1r.

40. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 281, φ. 169r.

41. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, διάφ. Έγγραφα.

42. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 419, φ. 361r.

43. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., Φ. 319, fs. 9, φ. 19r.

44. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., ΦΦ. 146-147.

[Ο κ. Χρήστος Δεσύλλας είναι αριστούχος διδά-

κτωρ Οικονομικής Ιστορίας του Ιονίου Παν/μίου

(2003) και μεταδιδακτορικός ερευνητής του Πα-

ντείου Παν/μίου (2008). Έχει σπουδάσει Θεολογία

στο Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών

και Ιστορία στο Ιόνιο Παν/μιο. Είναι τακτικό μέ-

λος της Ιταλικής Ένωσης Οικονομικής Ιστορίας

(S.I.S.E.) και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα

σχετίζονται με τη μελέτη υβριδικών χρηματοπι-

στωτικών ιδρυμάτων και των οικονομικών ιδεών

του δυτικού Χριστιανισμού].

* Οι φωτογραφίες είναι από το Αρχείο του κ. Μ. Κ. Κωνσταντίνη.

(*)

Christos Desyllas

­­­­­­­­­­­

Personal Information
	Address	Kato korakiana, 49083 – Corfu, Greece
	Telephone	0030-6932150275
	Email	Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Current Position		European Economic and Social History, Hellenic Open University
Education
2003		Ph.D in Economic History (Summa cum laude), Department of History, IonianUniversity (Corfu). Thesis title: The Monte di Pietá of Corfu and its historical and economic significance for Corfiot society
2000		BA in History, IonianUniversity, Corfu – Greece
1995		MA in Theology, University of Athens
1992		BA in Theology, Ecclesiastical Academy of Athens
Awards
2008		Academy of Athens Research field: Greek economy and banking system
Courses Taught (as adjunct lecturer)
2004-2012		Teaching on MSc in Historical Demography, History Department, IonianUniversity (part-time)
2008-2011		Modern Greek History, History Department, IonianUniversity
2008-2012		European Economic and Social History, Hellenic Open University
Books		-        The Bank for the Poor. The Monte di Pietá of Corfu (1630-1860), Piop, Athens, 2006, p. 382, (ISBN 960-244-091-0) -        The Advocate for the poor, Corfu, 2010, p. 160, (ISBN 978-906-93-2369-7)
Research Interests		Microfinance networks, microcredit structures, economic and banking history of the Ionian Islands, Monti di Pietá
Professional Bodies – Membership
		Italian Economic History Society
		Hellenic Economic History Society
		Italian Society of Modern History
		European Historical Economics Society European Business History Association
Recent Papers		-        «Distinctive institutions of microfinance and legal regulations in the Corfu market of 18th-19th centuries», 2nd International Conference on Economic and Social History: Μarkets and Politics. Private interests and public authority (18th-20th c.), University of Thessaly, Volos, 10-12/2/2012. -        «Microfinancial structures and strategies of Social Policy», European Social Science History Conference, Glasgow (UK), 11-14/4/2012. -        «Microcredit culture and money trade in Corfu island (17th-19th cent.)», Mediterranea Ricerche Storiche, n. 24, 2012, p. 143-164. -        «The invisible world of credit», XVI World Economic History Congress, Stellenbosch, South Africa, 9-13/7/2012. -        «Hoc perenni subsidio prospexerit Corcyra: The lure of the credit and the urban microfinancial networks», 11th International Conference on Urban History- Cities and Societies in Comparative Prospective, Prague, Czech Republic, 29/8-1/9/2012. -        «Wealth, poverty and poor relief in a Mediterranean society», Workshop on Poor Relief Through History: A Comparative Prospective – Historical Economics and Development Group, Department of Business and Economics, University of Southern Denmark, Odense, 9/10/2012.

 

 

 

Since the mid-19^th century the International Exhibitions (Expositions Universelles) have already become an institution in the big European capitals. These exhibitions had an international interest and all countries participated in them. The variety of the exhibits was not limited to trade goods, but one could say that a country was represented in its entirety. Sporting events, speeches, theatrical plays, art and photography exhibitions etc. were held. Greek representation was organized by province by the so-called Prefectural Committees. They would record the entries, take care of the collection of the exhibits, their proper packaging and their dispatch to Athens, where the central commission was seated. From there they would be sent to the city that hosted the Exhibition. They were also responsible for the return of the exhibits to Greece. One can say that Pier de Coubertin was inspired by these Exhibitions for the revival of the Olympic Games.

 

 The most notable Exhibitions, in which Corfu participated, were:

 

 The Great Exhibition, 1851, London 

The first international exhibition took place in Crystal Palace, which was built in Hyde Park.

In the Great Exhibition of 1851 in London, Corfu participated as a state of the “United States of the Ionian Islands”. Its participation was insignificant, which is proven also by the catalogue of the exhibits, which includes just olive oil and some small jewelry. 

The prizes awarded in the Great Exhibition

 

British protectorate and the Ionian Government were heavily criticized for not exploiting the opportunity to present the products and works of art of the Ionian Islands in the Exhibition in a bigger and more effective way.

International Exhibition 1862, London

Because of its previous accusations the Protectoral Government made a pompous effort to present the products of the Ionian islands in this Exhibition in a special way.

In that effort,  the “Ionian Company”, which registered merchants, tradesmen, artists and other professionals from the Ionian Islands as its members, was founded then. The members of the company contributed money and their products to it. Many donations were also given to the company, most notably the one from honored vice-president of the company, Evangelos Zappas, Greek benefactor and founder of the “Zappas Olympics”. (More information on the “Zappas Olympics” below). There was also a great contribution from the State Treasury of the Ionian Islands. As a result of all the above mentioned, the company raised more than 15.000 drachmas.

 Before the international exhibition the company organized the ESPOSIZIONE JONIA, a domestic exhibition in Corfu on 20^th January 1862.

The publication in IONIKI EFIMERIDA for the Ionian Exhibition.

Announcement of a short postponement of the domestic exhibition in the Newspaper of the Ionian Islands (1/1/1862).

In this (test) exhibition, for which large amounts of money were spent, the finest exhibits of Corfu were collected under the influence of some members of the commission and were handed to the founder and vice-president of the commission, Secretary of the Commissioner, Drummond Wolff.

The medal awarded to the winners in the Ionian exhibition 1862:

 

“AΩΞB.  IONIOΣ EKΘEΣIΣ. TEXNH TΥXHN EΣTEΡΞE KAI TΥXH TEXNHN”

Drummond Wolff ordered the transportation of the exhibits in London and they were displayed in the International Exhibition.

Many from the Corfiot exhibitors were presented with medals (medallions), honors and prizes.

 Medals awarded to prize winners in the international exhibition in London, 1862

 

The corfiot exhibits awarded with a prize were: olive oil, wine, canvas works, jewelry, fabrics, needlework, furniture, works of art, engravings, collections of birds and other animals, minerals and plants.

All this proved that the land was productive and its people clever and handy, but they lacked in[1] technical and scientific knowledge. This is proven also by the people that were awarded a prize. Here it should be noted that the English Protectorate didn’t put enough effort so that the Ionian people had the industrial and agricultural means that the English people enjoyed, and that led to their progress and prosperity.

 The Corfiots that were awarded with a prize and their products are listed below.

Almost a year later, on 30/3-11/4 1863 the official newspaper of the United States of the Ionian Islands commented on the success of the Ionian products and compared the prizes that were awarded to them to those awarded to products of other developed countries.

International Exhibition 1867, Paris

Corfu, as a member of the Kingdom of Greece this time, sent only few products to this exhibition, due to the shortage of money and the civil wars that troubled Greece. These two reasons led to the agriculture and industry being neglected, which were, and still are, considered to be prosperity factors for a nation. Truth is that the productivity of the Corfiots has been neglected and there were not enough initiatives for development given.

 

Although there were many international exhibitions that took place in the following years, Corfu wasn’t presented in detail in any of them.

 “Olympia”

 The so-called “Zappas Olympics”, or “Olympia”, a series of commerce and athletic events, were organized four times before the revival of the Olympic Games (1859, 1870, 1875 and 1888).

(*) At around 1840 Evangelos Zappas, inspired by the poem “Dialogue of the Dead” by Panagiotis Soutsos, suggested to the Greek government to undertake the funding of the modern Olympic Games himself, with the amount of 400,000 golden pounds or 1 million golden francs. His dream was “seeing Greece developing into a powerful and robust country, worth of its past glory and able to strengthen and retain all the dispersed Greeks. The only way to achieve this purpose is through the revival of the ancient Olympic Games”. In 1857 the Greek government accepted the offer and the then Minister of Foreign Affairs, Alexandros Rizos-Rangavis, proposed the organization of a mixed event, that would include an agricultural and industrial exhibition, as well as a series of athletic events.

 Zappas accepted the offer and in order to ensure the financing of the Games, he offered to the government 400 shares of a shipping company and the profit he gained from them. On 28^th August 1858 the Royal Decree “On the establishment of Olympia” was published, according to which general exhibitions under the name “Olympia” were to take place in Athens every 4 years and in which all Greek products, especially the industrial, agricultural and stock farming products shall be presented. On the 30^th September 1858 the law “On the establishment of the Olympic Games” was drafted and published. In the relevant Royal Decree Otto appeared as the founder of the “Olympia” and Zappas as the agonothetes, while the Games were to take place during the period between the first and the last Sunday of October 1859. In the following 30 years, 4 Olympiads took place, in the years 1859, 1870 and 1875. The opening ceremony of the “Olympia” took place in the premises of the Technical University on Piraeus street on 18^th October 1859.

 (*)Livepedia: http://www.livepedia.gr/index.php/Ζάππας_Ευάγγελος#.CE.96.CE.AC.CF.80.CF.80.CE.B5.CE.B9.CE.B5.CF.82_.CE.9F.CE.BB.CF.85.CE.BC.CF.

 80.CE.B9.CE.AC.CE.B4.CE.B5.CF.82_.7FUNIQ6cea3d4f1665f703-nowiki-00000004-QINU.7F2.7FUNIQ6cea3d4f1665f703-nowiki-

 According to his will, Zappeion Hall was to be built in Athens, which finally opened in 1888.

 Read more:

http://www.sansimera.gr/almanac/1806#ixzz2hJtfdTcl

 For more information on the Games of 1870 we provide the following article:

The wooden building of Zappeion Hall, on the junction of today’s Vasilissis Amalias and Vasilissis Olgas avenues, where the 2^nd and 3^rd Olympia took place.

 Written by Eleftherios g. Skiadas

 

The next Zappas Olympics, however, didn’t take place after 4 years, as expected. The political developments led to the overthrow of Otto in 1862 and the ascent of Danish George I to the Greek throne a year later. In 1865 Evangelos Zappas passed away. Zappas Olympics took place again later, in 1870, with big success this time. About 20000 people filled both sides of the Panathenaic Stadium. In the meantime, excavations had been made that revealed the full extent of the stadium.

 The management committee of Zappas’ endowment, with Dimitrios Christidis as its vice-president and most notable personality, was in charge of the whole effort. The planning of the athletic part of the event was assigned to German Jules Henning, former officer of Otto, which still remained in Athens after Otto’s overthrow and worked as music and physical education teacher in the Arsakeio High School and the Athens Conservatoire. He worked in cooperation with physical education instructor Daniil Tziotis, while university professors Philippos Ioannou, Konstantinos Vousakis and Grigorios Pappadopoulos also helped, in that they compiled the regulations of the different sport competitions on the model of the ancient Olympic Games.

Medal given to the winners at the 2^nd Olympia. Engraved by Barre and cut at the French Mint. On one side the head of King George I is pictured and on the other side the phrase “Agonothetes Evangelos Zappas – Olympia – Athens 1870” is embossed.

 A detailed program of the “Nude Games” was issued. The obligatory training of the athletes for 45 days and their uniform clothing was established. The athletes that would compete lined up facing the crowd and the authorities, a religious ritual followed and the first Olympic anthem was heard, with lyrics by Orphanidis and music by Parisinis.

 Then followed the oath of the athletes:

“I pledge to compete honorably, respecting and abiding by the rules and with respect to my competitors” (newspaper Proinos Kyrix, 21 November 1870). The events of diaulos, triple jump, long jump, wrestle, discus throw, javelin throw, pole vault and rope climbing took place. Medals engraved by French engraver Barre and cut at the French Mint were given to the winners. The head of the new Monarch was engraved on the one side, while on the other side the phrase “Agonothetes Evangelos Zappas – Olympia – Athens 1870” was embossed in his memory. Apart from the athletics, equestrian, shooting, rowing and swimming events were also to take place at the Phaleron bay. They were cancelled, however, because they were postponed till November, which was not suitable for such sports.

Dimitrios Christidis served as vice-president of the Committee for Olympia and Zappas’ endowment.

 

One of the program objectives of the Zappa’s endowment committee for these games was the so-called “worship of the Muses”, the emphasis on the arts. Awards for sculpture, painting, architecture, writing and music were established. In the exhibition in Zappeion Hall paintings of the Zakynthians Tsokos and Kalyvokas and Lytras and Gyzis from the island of Tinos were going to be on display, as well as seascapes by Volanakis. The “Poetry Games” also proved to be of great success, where 11 dramatic and 9 lyric poems competed. The first award, a golden wreath, was given to Angelos Vlachos, although it is not known for which work of his.

 According to the press reports at that time, the Games were a big success, as nothing went wrong. The event was even called a national celebration.

 In 1870 the Central Committee invited Corfu to participate with the other prefectures of the Kingdom of Greece, in order to gain the benefits that the Zappas’ endowment provided to the contestants.

 Despite the big difficulties the event was faced with, it was imperative for Corfu to participate, in order for the whole of Greece and the visitors to see the potential each prefecture had and get to know their products. This way both sides had something to gain.

 The visitors at the Olympia could see the flag of the Municipality of Corfu with the name of Evangelos Zappas embroidered on it, which was made by the Girls’ School in Corfu, a branch of the Society for the Promotion of Education and Learning in Athens.

 

The “Agios Spyridon” High School, which after the union of Corfu with the Kingdom of Greece replaced the costly Ionian High School, had a kiosk where liberal arts exhibits were on display. The exhibits were not common and had therefore a special value.

 The exhibits about the houses and clothing of the island were visited by all those who were interested in the progress of the industry. All different kinds of brushes that were made in a poor craftsman’s small workshop could easily be compared to those made abroad.

The vigil light made by farmer Georgios Aulonitis draws admiration due to the patience and the prowess of the self-taught craftsman who didn’t work with professional tools.

Worth-mentioning were the self-made desks and the works of art made of bones by the prisoners in the Prison of Corfu.

 

The Corfiot pottery was inferior to pottery made in other parts of the country but it illustrated the progress there has been made in the until-then neglected pottery industry.  For that reason the shop/workshop “Corfu” should be congratulated, which opened prior to the exhibition and aimed at the perfection of the pottery making techniques, as well as Spyridon Nerantzis, who opened a similar shop/workshop with his money.

 In the field of needlework, it was impossible for the talent of young Corfiot girls to go unnoticed, which was also obvious in the sound competition of the needlework-shops in Corfu. Through their occupation with needlework, the girls were educated, and as a result the education level of the society rose.

 The exhibits of the Corfiot producers of hats and wigs, the denture made of rubber by dentist Viscontis, the unfinished shoes, as well as those made by the prisoners for the soldiers, the pieces of silver-gold smithery, including the gold snake-shaped bracelet by skilful and efficient goldsmith Panagiotis Pandis that won a distinction, and lastly the travel chests, were an evidence of the potential and the progress of the island.

 There is evidence that Corfu won several distinctions for its collection of agricultural and sea products, but not only for that. Distinctions were won by the brass, which was very useful for the households and the church, the table with legs of cast iron, the collection of embalmed birds and animals, like fox, jackal and dog, the chemical and industrial products, the kernel oil which was produced in the shop of Lamprou and Damianou company, under the care of chemist Delviniotis, and in the shop of Dimoulitsas. Moreover the wax, soap, fire-starters made of phosphorus, the varnish, drugs, carbonated water, lavender, cologne, salt, finished leather from cow and calf leather fabricated in the factory of manufacturer Mpoletsis that could easily be compared to those made abroad, the stearin that is obtained from the liquid mixture that’s left after the extraction of olive oil (sediment, dregs),  and the petrified animal parts that have undergone chemical treatment, works of professor of chemistry and physics in the Ionian University, Delviniotis. All the above proved to everybody that Corfiots, while enjoying the benefits of science and art, had started being active in many fields, while also taking care of the industrial progress.

 Apart from the above mentioned, though, we should also speak about some other notable exhibits: the almost four horsepower steam engine that was manufactured by Stylianos Kokotos, a remarkable work, when one takes into consideration that he lacked in the necessary equipment and knowledge.

 Furthermore, the biscuits, waffles, spaghetti, etc. that were produced with the help of the steam engines, manufactured by Dimitris Zalikis, who worked day and night for the development of this industry.

Tsalikis’ windmill behind the municipal theater. (The picture dates to the middle of the last decade of 19^th century, as the open space reveals, which nowadays is covered by the facilities of the gymnastic club of Corfu and by the “cupola” of the old municipal theater)

The plinths, mural painting tools, the olive oil, the rose liqueur, the wines, the alcoholic beverages and the beer were being improved every day so that they could stand equally next to the products of the other countries.

 Lastly, we should mention two more accomplishments of the Corfiots, evidence of the Corfiot skillfulness: the presentation of a prototype motor vessel and the agronomy book, which was very useful for the development of the neglected agriculture.

Source: I KERKYRA EN TI TON OLYMPION EKTHESEI, 1870, V.P.X.,  Corfu, printing office: CORFU

 

Gerasimos Aspiotis and the International Exhibitions

 Before he founded the playing-card factory in 1873, Gerasimos Aspiotis was working as an employee at the Municipality of Corfu. In 1872 he received the following letter from the Prefect:

With the above letter of 1872 he was appointed by the Prefect as secretary of the Prefectural Commission for the International Exhibition that was going to take place in Vienna. He was also given the responsibility to receive all files from the previous exhibitions as well as those for the future ones, which were going to take place in Paris and in Athens.

 From this letter we can assume that Corfu most probably participated in the exhibition in Vienna in 1873, although there is no other evidence to prove that.

Prefect’s thanks for the good preparation for the Exhibition.

 

Prefect’s invitation to Aspiotis to undertake the preparations for the Olympia 1875.

The sticker put by the domestic commission on every box sent to the Central Committee.

The medal awarded in the exhibition of 1875

The above pictured official ceremony took place in 1876 in the presence of the exhibitors. As proven by the above pictured catalogue things went well for Corfu in this exhibition.

 

In 1877 Aspiotis again receives a letter by the Prefect concerning the exhibition in Paris in 1878.

Efimerida ton Sizitiseon 6/5/1878

In 1888 Corfu participated in the 4^th Olympiad. This Olympiad was of big importance, because the Zappeion Hall had been completed and the opening ceremony would coincide with the opening of the Hall. Therefore it would be done with much pomp and circumstance. The responsibility of the Corfiot exhibits was once again given to Gerasimos Aspiotis.

A large crowd attends the opening of the Zappeion Hall.

The last exhibition appointed to Aspiotis was the one in 1900.

All the above give us a picture of the financial life of the island in the second part of the 19^th century, the efforts for its development, as well as the active character of its inhabitants.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γενικά Αρχεία Κερκύρας

“In this small square on the first Sunday of November 1941, on the 3rd of the month, the young students of Corfu staged the first spontaneous anti-fascist mass protest in occupied Europe”

The above pictured commemorative plaque contains an inaccuracy, as the date of the first Sunday of November 1941 was on the 2nd and not on the 3rd of November.

The heroic action of the Corfiot students in 1941, that took place right after the procession of the relics of St. Spyridon on the first Sunday of November, as usual on that date, is a real fact. As stated on the plaque, it is also considered to be the first spontaneous anti-fascist protest in Greece and all the countries under Nazi occupation. The words “spontaneous” and “first”, however, might not be completely accurate either.

Previously, on 28th October 1941, protests had taken place in Athens, under the guidance of the National Republican Greek League (Greek: “ΕΔΕΣ”) and the National Liberation Front (Greek: “ΕΑΜ”), that were founded in September 1941. The incidents are described below:

1941

With the shout “Aera” (“Attack”) thousands of Greeks rush to Syntagma Square

The government of the Quislings is taking precautionary repressive and anti-terrorist measures to prevent the first celebration of the 28th October. All protests are banned under the penalty of on-spot execution! From the previous day of the celebration squads of Italian Carabinieri are positioned in central spots of the capital.

Special measures against students and pupils are announced. Their presence in the class rooms on Tuesday 28th October is obligatory. It is, however, a measure that will facilitate any plans of resistance, as in many cases in the past class rooms have become national gathering places.  For example the university (the building and the forecourt), where the man that later became President of Democracy held the patriotic speech, that lead to his removal from power.

Later, many would remember that day, as the day they took their “baptism by fire”. There, on the blackboards, they wrote their first slogans: “28th October 1940 ALBANIA – 28th October 1941 – ABSTENTION”…

During the night between 27th October and 28th October fires were lit on Mount Hymettus in an action organized by “ΕΑΜ” in order to remind everyone of the historic date of 28th October 1940. According to Th. Chatzis, who later became Secretary of “ΕΑΜ”, the National Liberation Front has called for all Athenians to stay at home in the morning of 28th October. At noon of the same day they should stream into the gathering places, that were appointed in advance, dressed in their national colors.

 

The pre-gatherings

The most detailed report of the protests comes from G. Trikalinos, a then student and member of the Young Communist League of Greece (Greek:” ΟΚΝΕ”), a youth organization that was at the forefront of the preparations for the celebration (hand-written fly-bills, slogans on walls, speeches, and also bull-horns, that were first heard in Greece back then):

“Several pre-gathering points were appointed in the area around Syntagma square, where the main gathering was to take place at 11 o’clock. The first groups of students started arriving really early in the morning, together with workers and pupils. They would communicate with each other with signs and then disperse, so that they wouldn’t be understood by the Greek-speaking officers of the Nazis or by the Italian squads. At the set time, a whistle and the shout “patriotes” (“compatriots”) would make all the groups gather around a speaker, who would be lifted by the crowd on their shoulders, say a few words about the 28th October and call for all of gathered people to march together to the Monument of the unknown Soldier.

Precisely at 11 o’clock groups of people arrived from the different pre-gathering points holding Greek flags. Thousands of people have swarmed the Syntagma square.”

 

Citizens from different resistance groups laid wreaths and flowers, slogans for freedom and the independence of Greece were heard and short speeches were held.

According to many witnesses the crowd that gathered that day possibly exceeded 5000 people. The occupying forces that were present during the gathering didn’t attempt to interfere, as they waited for reinforcements. When the Italian policemen on horseback arrived at the square, the crowd welcomed them chanting “Aera” (“Attack”), referencing the victories of the Greek army the previous year.

In the street fights that followed, many were injured and trampled, before the crowd dispersed into the nearby roads. This way the Athenian people won a big battle and started writing the Epic of the National Resistance.

Source: Newspaper “Ethnos” 2/11/2013

 

From the moment the Italians occupied Corfu they tried to gain full control of the education. One of the first actions of the Italian military command was to shut down all secondary education schools, under the pretense of “safety reasons”. On 19th June 1941 they operated again. General Parini, commander of Corfu, changed the situation in education after the arrival of the Italian educator and Helenist, Carlo Brighenti at Corfu.

Brighenti, who undertook the task of gradually assimilating the Greek education of the island to the Italian “culture”, was not just any scholar. Son of Eliseo Brighenti, a philologist, neo-Hellenist and passionate Philhellenes, that has published many works on Greek literature and language, Carlo was also said to admire Greece as the birthplace of civilization. Furthermore, Birghenti based his whole effort on his fame for his love of Greece.

Therefore, when he arrived at Corfu by the end of July 1941, he convened a meeting of the directors of secondary schools in the offices of the Prefecture, in which he spoke with solidarity and understanding to the directors, highlighting his family’s and his own offer to the Greek language and literature. In a further attempt to approach them, he offered a dinner to them at the hotel “Bella Venezia”.

When he began visiting the schools, addressing speeches to the students and cooperating with the teachers, he was surprised to see that he was received with coldness, although he initially thought he would find fertile ground for his corrosive propaganda. So he proposed the replacement of all school directors to Parini, which indeed took place at the start of the school year 1941-1942. Birghenti took over as director at the Boys’ High School and the Business School, Vissani took over at the Practical High School and Italian professor Zabaldi at the Girls’ High School. Furthermore Birghenti took over at the education department of the Civil Affairs Bureau of the Ionian Islands.

Meanwhile, Italian physical education teachers were hired, while the Italian language was given an equal status to Greek and Italian professors were hired for its teaching. The chapters about Modern Greek History were no longer taught in the history classes, and the pictures of the heroes of Greek Revolution were removed from all schools.

Naturally, these actions were faced with resistance from students and teachers alike. The protests organized by the students were met with arrests and beatings, while the resistance of the teachers led to their removal from Corfu. The individual removals during the period from October 1941 to September 1942 turned into a collective persecution in October 1942, when the Italians tried to impose the fascist salute, Salutate Romanamente, in Corfiot schools. Italians were then faced with the unanimous opposition of the teachers and were forced to take drastic measures. All teachers and their families were ordered to leave the island in 24 hours. This radical measure caused tremendous rage to the whole secondary education.

The lack in teaching staff in the secondary education, which was caused by the persecution of the Corfiot teachers, was dealt with the hiring of pensioner teachers and with the “promotion” of 9 primary school teachers to secondary education teachers. Nevertheless it was the students who were at the forefront of the Corfiot resistance and offered the most fighters for this cause.

Source: KERKYRAIKA CHRONIKA – Vol.12 – 1966, p.161

Archive: John Petsalis

 

 

 

First Sunday of November 1941

(Dedicated to the boys and girls of Corfiot High Schools)

Eirini Dentrinou

 

In the dark wilderness, that fills us with sadness,

in this cowardice, this falsehood, the shame that fills our hearts,

in this foul selfishness, that buries our feelings.

There will we all be living! Slaves in all glory!

Your bodies may be small but you stood up like giants,

against the violence of the enemy, against all pettiness.

Your fists may be small and your voices thin,

but your souls are mighty, not afraid of anything.

I salute you, children! May the sweet breeze of freedom

stroke your mighty hands….

 

Source: KERKYRAIKA CHRONIKA – Vol.1 – 1951, p.81

Archive: John Petsalis

 

 

The incidents

The following report by Captain Rafaele Lepori, Company Commander, presents the Italian point of view on the incidents at that day.

Source: “Proskopiki Zoi”, Year 4th! Issue n. 27

Corfu, November 2004

Archive: John Petsalis

 

 

Translation:

7th Autonomous Royal Carabinieri Batallion

1st Company

N. 143/1

 

Subject: Incident caused by students at the Greek High School

To the Command of the 7th Autonomous Royal Carabinieri Batallion.

Corfu

 

At around 12.30 o’clock today, the students of the Greek High School left after the procession of the relics of St. Spyridon, accompanied by High School professor, Kastanias Nikolaos.

The orders by the director of the 1st High School, professor Mamalos Grigorios, were to disperse when they reach Kapodistriou street, but this order was ignored and all students returned to their schools.

At Zampeli street they started singing Greek patriotic songs and went on for 15 minutes until they arrived at their schools and started singing the Greek royal anthem and the song of the Ionian Islands, to which they added the line “Ugly Italian Flag, we shall be free”

At 1 o’clock they left the school building, and while most of them left quietly, a group of approximately 20 students continued singing as they were heading to Zampeli street. The offensive words against our flag were understood by two women of Italian descent, Lul Furtunata and Trizini Elena, who informed some guards of the financial police, which were exiting a nearby restaurant.

The officers tried to send some of the students away, and they managed to do so after the help of a military patrol arrived.

Some boys and a girl were arrested. All of them were, however, released later, after the arrest of professor Kastanias Nikolaos. Professor Kastanias didn’t take any actions to stop the aforementioned incident and has in another instance spoken inappropriately before his students, as he encouraged them to be patient and ensured them that the victory would be on Greece’s side.

Proposals by the police for precautionary actions against him will be sent in a separate report.

Captain Company Commander

Signature

Rafaele Lepori

 

Source: “Proskopiki Zoi”, Year 4th! Issue n.27

Corfu, November 2004

Archive: John Petsalis

 

The Corfiot point of view is described by philologist Nikolaos Karydis as follows:

 

Under these circumstances for the education and the young people of Corfu, the following incidents took place on Sunday 2nd November 1941, according to people that were involved in them:

After the end of the procession of the relics of St. Spyridon on the first Sunday of November, all students marched in groups from the Ionian Bank square to Pentofanaro square and then headed back to 2nd High School singing patriotic songs and the national anthem.  One of the students also raised the Greek flag with his hands. During their march back to school nobody bothered the students, but during that time the Italian authorities were being informed.  When the march reached the Platy Kantouni street, it had already started raining, but the enthusiasm wouldn’t diminish. As the students arrived at the small square in front of the 2th High School, the Carabinieri arrived and moved quickly towards the young protesters, among whom was physical education teacher N. Kastanias (later member of EAM Corfu).

Amidst the tumult many students got on top of the school building, tore down the Italian flag and tossed it in the street. The Carabinieri made an attempt to use their weapons, but the reactions of the students stopped them. While the rain has gotten heavier, some students rushed to the nearby alleys of Porta Remunda neighborhood and tried to escape, but eventually some of them were arrested. Kastanias himself clashed with a Carabiniere and paid dearly for his audacity by getting beaten and imprisoned. Thanks to him, though, many students escaped the imprisonment from the raging Carabinieri.

http://proskynitis.blogspot.gr/2011/11/2-1941.html

 

 

The case of student Renos Paramythiotis

 ------------------------------------------------------------------

 

Renos Paramythiotis, Sea scout, 1945

(Photo by Giorgos Kagouridis)

According to the following document of the Carabinieri in Corfu, Paramythiotis caused problems to the occupants during the celebrations of the 28th October, when he booed while young Italian fascists were passing by.

Translation:

1st Unit of Royal Carabinieri (Corfu)

Civil Affairs Bureau

Corfu, 21/11/1941

 

Subject: Greek High School student PARAMYTHIOTIS RENOS

To the command of the 1st Unit of Royal Carabinieri.

Corfu

Renos Paramythiotis, son of Ioannis Paramythiotis and Elli Gkogkaki, born in Corfu on 24th September 1924, living on 7 Georgiou Kalosgourou street, student of the Greek High School of Corfu, has negative civil behavior.

 

Although he is young in age, he is socially active. He has taken part in all anti-Italian protests and lately took part with extreme enthusiasm in the anti-Italian protest that took place in Corfu on 28th October 1941, where he booed some young Italian fascists that were passing by.

An impulsive and impudent young man, with Anglophile views, he was active propagandist, spreading false news against us.

His family descends from Corfu and consists of the 47 year old father, pharmacist, known anglophile and anti-Italian propagandist, and the 33 year old mother, housewife, and the 10 year old brother. They were all born in Corfu and live here.

Renos Paramythiotis is of Greek descent and nationality.

Despite his young age, Paramythiotis is a dangerous troublemaker in the schools of Corfu.

Therefore we propose his expulsion from school and that an injunction must be ordered.

 

Warrant officer in charge,

Signature (illegible)

As we see his expulsion from school and a court injunction are being proposed. As the following document shows, both penalties are being accepted by Commander of Italian forces in Corfu, Piero Parini.

Translation:

Civil Affairs Bureau of Ionian Islands

To the Command of Royal Carabinieri

1st Unit

Corfu, 24/26 November 1941

 

Subject: Greek Student Paramythiotis Renos

The young man referred to in your report has been expelled from the school he studies.

 

You may act towards a court injunction after a proposal of your authorities.

Commander of Civil Affairs

 

Signature

Piero Parini

 

Source: “Proskopiki Zoi” Year 4th! Issue n. 27

Corfu November 2004

Archive: John Petsalis

 

Thus described the actions of the Corfiot students, a year after the occupation of Greece by the Axis forces in 1940. These incidents, as well as all other similar protests in the whole of Greece, helped to strengthen National Resistance against the enemy.