Θα αρχίσουμε να περιγράφουμε τα καρναβάλια στην Κέρκυρα με την πιο κάτω δημοσίευση:

Ακρόπολις Φιλολογική, Τόμ. 1, Αρ. 10 (1888)

Από τον Αλέκο Δαμασκηνό.

 

Ήταν μεσάνυχτα της ενδεκάτης Νοεμβρίου 1718, όταν μία φοβερή καταιγίδα ξέσπασε στην Κέρκυρα.

Καταρρακτώδης βροχή  συνοδευόμενη από βροντές και αστραπές, έκανε όλον τον κόσμο να ξυπνήσει, αλλά και να τρομάξει όσους δεν κοιμόντουσαν.

Σαν κατάρα ένας κεραυνός χτύπησε την νέα πυριτιδαποθήκη στο Παλαιό Φρούριο. Φλόγες και καιγόμενα κομμάτια ξύλου μετέφεραν την φωτιά η οποία εξαπλώθηκε σε όλη την περιοχή του Φρουρίου.

Οι τρεις   πυριτιδαποθήκες μέσα στο Φρούριο έπιασαν φωτιά και οι αλλεπάλληλες εκρήξεις ήταν τόσο δυνατές που ακουγόντουσαν μέχρι την Ήπειρο. Τα  καράβια που πλησίαζαν  την Πόλη της Κέρκυρας γύριζαν πίσω για να αποφύγουν αυτό το καυτό ποτάμι. Κτίρια κατεδαφίζονταν και η γη σείονταν. Οι τοίχοι  των σπιτιών αποκολλούνταν σε κομμάτια και  μεγάλα σπίτια κατέρρεαν παντού, σκοτώνοντας όσους βρίσκονταν μέσα αλλά και όσους βρίσκονταν κοντά σε αυτά.

  Τα ψηλά τείχη του Παλαιού Φρουρίου σε πολύ λίγο χρόνο μετατράπηκαν σε λόφους από ερείπια. το παλάτι οι αποθήκες τα καταστήματα, και τα μηχανουργία ανατινάχθηκαν.

Κάτω από τα ερείπια υπήρχαν πτώματα ανδρών ,γυναικών, παιδιών και ζώων που κάηκαν μέχρι θανάτου. Μερικά μέλη νεκρών αλλά και ολόκληρα πτώματα, βρέθηκαν σε χαντάκια και τάφρους και άλλα εκτινάχθηκαν στην θάλασσα και παρασύρθηκαν από τα κύματα.

Ο Ικανός Στρατηγός Πιζάνι και εξήντα από τους άνδρες του, σκοτώθηκαν και ανασύρθηκαν από τα ερείπια του παλατιού. Ο Θεολόγος του Πιζάνι, Φραγκιπάνι, βρέθηκε νεκρός σε μία τάφρο μακριά από την περιοχή.

Ο Ιατρός Μάριος Μπατίστα, ο γραμματέας του Ρουτζίνι,  ο Υπουργός Βον, όλοι μαζί με τις γυναίκες τους και παιδιά τους χάθηκαν. Άλλοι που σκοτώθηκαν ήταν: Ο Αρχηγός της φρουράς Τζώρτζης, ο Λοχαγός Ίσκοβιτς, τέσσερις λόχοι του Τάγματος Grimaldi και ακόμη επτά λόχοι του τάγματος Νικολάου Βουρατινού, σαράντα οκτώ κωπηλάτες και  οι δύο καπετάνιοι, Πιζάρο και Ντιέγκο.

Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε στην περιοχή Μανδρακίου που ήταν η πλησιέστερη,η περιοχή που είναι σήμερα η εκκλησία της Μανδρακίνας πλησίον του Παλατιού των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου.

Ήταν τόσο ισχυρή η έκρηξη κοντά στην θάλασσα που δημιουργήθηκαν πανύψηλα  κύματα, τα οποία βύθισαν  τέσσερις γαλέρες. Υπολογίζεται ότι η απώλεια σε ζωές ήταν περίπου δύο χιλιάδες άνθρωποι. Η απώλεια στην Δημόσια και ιδιωτική οικονομία ήταν τεράστια. Η Πόλη της Κέρκυρας πενθούσε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Τάφηκαν οι νεκροί και προσφέρθηκε κάθε βοήθεια στους τραυματίες.

Η Γερουσία της Κοινότητας εξέδωσε διαταγές για την σίτιση και στέγαση των επιζώντων. Όλοι ανταποκρίθηκαν και βοήθησαν. Επίσης αμέσως χορηγήθηκαν συντάξεις και επιδόματα στις οικογένειες όλων εκείνων που έχασαν τη ζωή τους σε αυτή την καταστροφή.

 

Σχολιασμοί για το γεγονός από το CORFU MUSEUM

1)Το συμβάν αυτό είχε εντυπωσιάσει τον κόσμο όλο. Η The Edinburgh Gazetteer, Or Geographical Dictionary ... Τόμος 2 το γράφει στην ιστορία του νησιού:

 

2)Η καθηγήτρια Κα Eleni Angelomatis   σε σημείωσή της στο άρθρο της ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΤΟΥ Ε. ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΣΕ ΑΘΗΝΑΪΚΟΥΣ ΚΩΔΙΚΕΣ αναφέρει την Ελληνική βιβλιογραφία επί του γεγονότος

Το περιστατικό μνημονεύεται από πολλούς και

αποδίδεται συνήθως στο ότι οΑνδρέας Πιζάνης ήθελε να κατασκευάσει μέσα

στον ναό τουΑγίου Σπυρίδωνος ένα πολυτελές μαρμάρινο αλτάρι για να τελείται

κει και λατινική λειτουργία. S. G. V. De Biasi, Alcuni Documenti intorno

l’accidentale catastrophe, avvenuta nell’isola di Corfù nell’anno 1718, publicati

per le faustissime nozze Cefallino – Stavro, Corfù 1878. ΑρσένιοςΠανδής,

ἘπιστολιμαίαἀπάντησιςΠρὸςτὸνΚύριον S. G. U. Δὲ-ΒιάζηνεΕἰςτὸὑπ’ αὐτοῦ

ἐκδοθὲνφυλλαδάκιονἘπιγεγραμμένον. «Alcuni Documenti intorno l’accidentale

catastrophe, avvenuta nell’isola di Corfù nell’anno 1718 κτλ.» Καὶ

ΚΔ΄. ΟἶκοιεἰςἔπαινοντοῦθαυματουργοῦκαὶΠολιούχουΚερκύραςἉγίουΣπυ-

ρίδωνος. Συντεθέντες ὑπὸ τοῦἈρχιμανδρίτου μοναχοῦ Νικοδήμου Κάππου τοῦ

ἐν ἔτει ͵αωο΄ u8017 .πὸ τοῦἉγίου ἰαθέντος τὰὄμματα ἐν τῇ Μονῇ Κερκύρας ῾Υ. Θ.

Πλατυτέρας, εν Κερκύρα, τυπογραφείον ο Κάδμος Νεοφύτου Καραγιαννη 1878.

Συλλογὴᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν καὶ τῶν Συναξαρίων τοῦἐν Ἁγίοις πατρὸς

ἡμῶν Σπυρίδωνος Ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τῆς Κύπρου τοῦ θαυματουργοῦ προ-

στάτου καὶ πάτρωνος Κερκύρας, μετὰ Προλεγομένων Σπυρίδωνος κ. Παπαγεωρ-

γίου Καθηγητοῦ, Ἀθῆναι 1883. Ἐκεῖ περιέχεται καὶ τὸ τοῦἈθανασίου τοῦ Πα-

ρίου, «Οὐρανοῦ κρίσις, ἤτοι, Θαῦμα φρικτὸν τοῦ θαυματουργικωτάτου Σπυρίδω-

νος, διὰ τοῦὁποίου τὰς βουλὰς τῶν Παπιστῶν μὴ συγχωρήσας αὐτοῖς νὰ κτήσω-

σιν Ἀλτάριον μέσα εἰς τὸν ἐν Κερκύρᾳἅγιόν του Ναόν», στὶς σελίδες 113-155.

Ἀνατύπωση ἀπὸ προηγούμενη ἔκδοση τοῦ 1850, τὴν ὁποία δὲν μπόρεσα νὰ δῶ.

Μεθόδιος Μητροπολίτης Κερκύρας καὶ Παξῶν, Ἀσματικὴἀκολουθία καὶ βίος

τοῦἐν ἁγίοις ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ πα-

τρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Ἐπὶ συμπληρώσει 1603 ἐτῶν ἀπὸ τῆς ἐκδημίας

αὐτοῦ. Ἀναθεωρηθεῖσα βελτιωθεῖσα καὶ αὐξηθεῖσα [...], Κέρκυρα 1951, σσ. 261-

275.

Μάλιστα αναφέρεται ιδιαίτερα σε μια  επιστολή αγνώστου προς τον Ευγ. Βούλγαρη και δίνει την απάντησή του. Αὐτὴ ἡ ἐπιστολὴ περιλαμβάνεται στοὺς κώδικες ΕΒΕ 2952, σσ. 248-

252, καὶ 1334, φφ. 15β-16α  Γράφει η Κα Αγγελομάτη :

Ἰδιαίτερο, τέλος, ἐνδιαφέρον παρουσιάζει μία μακροσκελὴς ἐπι-

στολὴ πρὸς ἀνώνυμο παραλήπτη, ὁ ὁποῖος εἶχε ρωτήσει τὸν Βούλγαρη

γιὰ ἕνα περιστατικὸ ποὺ εἶχε συμβεῖ στὴν Κέρκυρα τὸ 1718. Πρόκει-

ται γιὰ τὴν ἀνατίναξη τῆς πυριτιδαποθήκης ποὺ εὑρισκόταν στὸ

Παλαιὸ Φρούριο τῆς Κέρκυρας, ἡ ὁποία προκλήθηκε ἀπὸ κεραυνὸ καὶ

εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὸν θάνατο τοῦ Capitan Generale Ἀνδρέα Πιζά-

νη, πολλῶν ἐπίσημων Βενετῶν πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ἀξιω-

ματούχων, καὶ πλήθους κόσμου. Ἡἔκρηξη προκάλεσε τεράστιες κατά-

στροφὲς στὸ Φρούριο, στὸ Μανδράκι, ὅπου ἐλλιμενιζόταν ὁ στόλος, καὶ

στὴν ἴδια τὴν πόλη. Ὁ Εὐγένιος ἀναφέρει ὅτι τὶς πληροφορίες του τὶς

ἔλαβε ἀπὸ αὐτόπτες μάρτυρες καὶ υἱοθετεῖ τὴν ἑρμηνεία τοῦ φαινομέ-

νου πού, καθὼς γράφει, ἐπικρατοῦσε τότε στὴν Κέρκυρα μεταξὺ τῶν

Κερκυραίων, ὅτι ἡ μεγάλη καταστροφὴἀποτελοῦσε τὴν τιμωρία τῶν

Βενετῶν ἀπὸ τὸ θεῖο γιὰ τὴ σχεδιαζόμενη ἀπὸ αὐτοὺς μεταφορὰ τοῦ

λειψάνου τοῦἉγίου Σπυρίδωνος στὴ Βενετία

3)Για το γεγονός αυτό ο Γεώργιος Ζούμπος γράφει:

Να πως περιγράφεται το γεγονός σε χειρόγραφο της εποχής:

"..., την ημέραν ξημερώνοντας του αγίου μηνά, έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο, και επέσανε λογιάζο δύο και εκάηκε το κάστρο και όλα τα σπήτια και εξεθεμελιόθηκε το κενεραλάτο όλο και εσκοτόθηκε ο καπετάν γκενεράλης πιζάνης, άλοι πολότατοι, και όλη η Τζητανδέλα ανακατογυρίστηκε, και όλα τα σπίτια του Κάστρου, άλλα επέσανε και άλα εκατακρεμηστίκανε, και επίγε και φωτιά στον άγιο Σπυρίδωνα και μόνον έκαψε το κανδύλι, οπού εχάρισε ο πιζάνης γκενεράλης, και ήτον θαύμα μέγα, και ο θεός και ο μέγας σπυρίδων να μη μας δώση άλη πέδευσιν"

  Η κηδεία του Γενικού Προνοητή Πιζάνη έγινε έξι μέρες αργότερα, ήταν επισημότατη αλλά δεν παραβρέθηκε ο ορθόδοξος κλήρος. Μέχρι σήμερα σώζεται στην Καθολική Μητρόπολη των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου η επιτύμβια πλάκα που αναφέρει λατινικά ότι "ανέβηκε στον ουρανό όπως ο Ηλίας μέσα στις φλόγες, σε ηλικία 57 χρόνων στις 4 των Ειδών του Νοεμβρίου".(*3)

. Πηγη:Γεώργιος Ζούμπος  11 Νοέμβρη 1718: «…έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο …»

http://www.corfuland.gr/el/istorika-kerkyra/corfu-history/11-noembri-1718-epesen-astrapopeleki-sto-moynitzio-sto-paleo-kastro.html

4)Μεταξύ των κατεστραμμένων κτιρίων ήταν και η Καθολική επισκοπή.

Ο παλιός καθεδρικός  ναός βρισκόταν εντός του παλιού φρουρίου της Κέρκυρας και ήταν αφιερωμένος στους αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Ο ναός αυτός ήταν από τα παλιότερα μνημεία του παλιού φρουρίου και αρχικά ήταν ορθόδοξη Μητρόπολη που από τον 13ο μέχρι τον 17ο αιώνα αποτέλεσε τον καθεδρικό ναό των Καθολικών της πόλης . Αρχικά ο ναός ήταν τρίκλιτη βασιλική και δίπλα του υπήρχε παρεκκλήσιο αφιερωμένο στον Άγιο Αρσένιο πρώτο μητροπολίτη της Κέρκυρας (876-952) που καταγόταν από τη Βιθυνία της Ιουδαίας Ο Ναός καταστράφηκε το 1718 από πυρκαγιά που προκλήθηκε από έκρηξη πυριτιδαποθήκης και στην θέση του κτίστηκε μικρότερος ναός που δεν ήταν πλέον Μητρόπολη των Καθολικών Οι ορθόδοξοι έκτισαν επίσης μικρό παρεκκλήσι εντός του φρουρίου αφιερωμένο στον Άγιο Αρσένιο. Σήμερα ίχνος δεν υπάρχει από αυτούς τους ναού Πηγή: Βικιπαίδεια

Ο Σπύρος δε Βιάζης δίνει στο έργο του Alcuni Documenti intorno

l’accidentale catastrophe, avvenuta nell’isola di Corfù nell’anno 1718, publicati

per le faustissime nozze Cefallino – Stavro, Corfù 1878,   μια περιγραφή για τον καθεδρικό Ναό

Η πλούσια Βασιλική,  αφιερωμένη στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο  που βρίσκεται στην Ακρόπολη, είναι διάσημη για τις αρχαιότητες πολλών αιώνων. Υπέστη ολοκληρωτική κατάρρευση όπως και οι πινακίδες που ήταν τοποθετημένες στα τοιχώματα, καθώς και ένδοξοι τάφοι  διάσημων προσωπικοτήτων και τα αναφερόμενα, που είχε, μυστήρια των γραφών.

Η πρώτη παράγραφος σε ελεύθερη μετάφραση γράφει:

Επιστολή από Apostolo Zeno

Για τον κ. Αντρέα Κορνάρο στη Βενετία

Βιέννη 16 του Δεκ. 1718

Έμαθα τα νέα της πόλης: η επιστολή σου μ’ευχαρίστησε πολύ, αλλά ένα νέο πολύ θλίβει κα που από χθες τὀ άκουσα από πολλούς, και αυτό είναι η φωτιά που ξέσπασε στην Ακρόπολη της Κέρκυρας, και το θάνατο τόσων ανθρώπων, και ιδίως έξι άρχοντες, και η Εξοχότατου Γεν.Καπιτάνου Cav. Pisani. Ομολογώ στ’ αλήθεια, ότι είμαι ακόμα ζαλισμένος. Η υπόθεση δεν μπορεί να είναι πιο τραγική, ούτε για το κοινό,ούτε για τον ιδιωτικό τομέα. Με τον κ. Francesco Tron ανακτηθεί το μόνο σενάριο που σου λέει ναότι είναι η, Albesinda. ( Cristoffo Tomasini, 1623 Albesinda tragedia del signor Bernardin Campelli)Η καταστροφή λίγο με ενδιαφέρει. Στον Κο Paolo Renier σεις πρώτος πρέπει να βρείτε  το  τρόπο λέγοντάς του μια λέξηΑν δεν γίνει αυτό, θα αναγκαστώ να το κάνω εγώ για μια δεύτερη φορά

Al sig. Andrea Cornaro a Venezia
Vienna 16 Dicembre 1718
Sento le nuove della città: le scrittemi da voi mi piaciono grandemente, ma assai mi disgusta una, che jeri ne ho sentita da molti ; ed è quella dell’incendio della Cittadella di Corfù, con la morte di tante persone, e in particolare di sei Nobiluomini, e dell’ Eccmo Capitan Generale Cav. Pisani. Vi confesso il vero, che ne sono ancora stordito . Il caso non può esser più compassionevole, nè per il pubblico, nè per il privato. Dal Sig. Francesco Tron ricuperate il solo scenario , che egli vi dice di avere , ch’ è quello dell’ Albesinda(*). Lo smarrito poco m’ importa. Al Sig. Paolo Renier fate voi la prima strada col dirgli una parola .Se ciò non vi va fatto, io darò il secondo assalto con un mia . Il titolo del Manoscritto è Lettere di Mons. Antonio Maria Graziani , Vescovo di Amelia, scritte in tempo della sua Nunziatura in Venezia l’anno 1596. 97. e 98. Sono due tomi in foglio: opera stimatissima, e per cui vi posso attestare di aver ricusato più di .venti doppie effettive,. Si avvicinano le santissime festività del Natale, ed il nuovo anno. Io desidero non solo per quelle e per questo a voi, e a tutti di casa nostra ogni bene .e contentezza ; ma ben potete immaginarvi , .che come questo mio desiderio è effetto del cuore, non del costume, così ve ne auguro , e prego, ed imploro dalla Divina beneficenza per molto e molto tempo in avvenire . Passerete questo mio ufficio di benevolenza con le Sigg. Madre, Sorelle , Cognata , Nipotini, e tutti di casa ; come pure cori le Gentildonne a San Rocco, e con tutti i nostri comuni parenti , ed amici, a’ quali non ho nè tempo, ne modo di scrivere.
Ho intesa con rincrescimento la lite, che vi hanno mossa i vostri germani per li campi di Castelfranco. Sentirò volentieri, che cosa ne pensano i vostri avvocati. Per quanto me ne può sovvenire, e posso giudicare , parmi che ogni ragione sia dal vostro canto. Soffrite ogni cosa con la vostra solita saviezza e costanza .Voi me l’ avete consigliata nei miei travagli e mali corporali ; onde tanto più saprete valervene in questi, che più dipendono dall’opinione dello spirito , che dal fatto . Sono mali, in quanto per tali si stimano.
A dì 17. detto. P. S. In questo punto sono stato per la seconda volta ai piedi di S. M. e ne sono stato accolto clementissimamente, trattenendomi a ragionamento da solo a solo per più di mezz’ ora . Spero , che in breve ne vedrete ottimi effetti.

(*)Cristoff.o Tomasini, 1623 Albesinda tragedia del signor Bernardin Campelli

Πηγή: http://casatorenier.blog.tiscali.it/2010/08/06/lettera-di-apostolo-zeno-sopra-un-manoscritto-in-possesso-di-paolo-renier-1718/?doing_wp_cron

6)Ο Σπυρίδων Δεβιάζης (ή Δε Βιάζης)

Έγραψε το δοκίμιο

(*2)

Στο δοκίμιο αυτό αναφέρει λεπτομερώς όλα τα γεγονότα της νύχτας αυτής και  ότι η φοβερή καταιγίδα που εμαίνετο, είχε σαν αποτέλεσμα ένας κεραυνός να πέσει στην πυριτιδαποθήκη και να γίνει η μεγάλη έκρηξη. Η άποψη αυτή  θεωρήθηκε από την εκκλησία σαν ¨νεωτεριστική¨ γιατί οι εκκλησιαστικοί πατέρες είχαν πείσει τον κόσμο ότι ο Άγιος Σπυρίδωνας είχε κάνει θαύμα και σκότωσε τον Πιζάνι, ο οποίος είχε αποφασίσει να κάνει ένα θυσιαστήριο για να γίνεται επάνω σ' αυτό το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας κατά το Λατινικό δόγμα μέσα στον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα.

Εκτενέστερα,  την άποψη της εκκλησίας για το περιστατικό, περιγράφει στο βιβλίο του ο  Άγιος  Αθανάσιος ο Πάριος,

Προηγούμενες Εκδόσεις:

 ο οποίος εν συντομία γράφει:

Ο αρχιναύαρχος του Ενετικού στόλου και διοικητής της νήσου Κερκύρας, Ανδρέας Πιζάνης, θέλοντας κατά ένα τρόπο πιο φανερό και πιο θεαματικό να εκδηλώσει την ευγνωμοσύνη του στον άγιο για τη σωτηρία, αποφάσισε να στήσει στον ναό ένα θυσιαστήριο ακόμη. Ένα θυσιαστήριο για να γίνεται επάνω σ' αυτό το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας κατά το Λατινικό δόγμα. Το θυσιαστήριο, αλτάριο κατά τους Λατίνους, θα κτιζόταν δίπλα στην Αγία Τράπεζα των Ορθοδόξων κι εκεί θα γινόταν από Λατίνο ιερέα η θεία Λειτουργία. Στή σκέψη του αυτή πολύ ενισχύθηκε ο Ενετός διοικητής και από ένα θεολόγο Λατίνο σύμβουλο του, κάποιο Φραγκίσκο Φραγγιπάνη. Ο τελευταίος θεώρησε την ευκαιρία μοναδική για να τοποθετήσει στο ναό του αγίου αλτάριο, δηλαδή αγία Τράπεζα φράγκικη και να τελείται μέσα στον ορθόδοξο ναό του αγίου η θεία Λειτουργία με άζυμα, κατά το δικό τους το δόγμα. Μετά τη γνωμοδότηση, που πήρε από τον σύμβουλο του ο διοικητής Ανδρέας Πιζάνης, κάλεσε τους ιερείς του Ναού και τους ανακοίνωσε τον σκοπό του και ζήτησε κατά κάποιο τρόπο από αυτούς και τη συγκατάθεση τους. Εκείνοι, όπως ήτο φυσικό, αρνήθηκαν κι υπέδειξαν, πως αυτό θα ήταν μια καινοτομία ασύγγνωστη και επιζήμια και γι' αυτό δεν έπρεπε να γίνει. Στην άρνηση των ιερέων να συγκατατεθούν στην τοποθέτηση του αλταρίου, ο διοικητής τους απείλησε κι αποφάσισε να προχωρήσει στην εκτέλεση του σχεδίου του χωρίς την άδεια τους. Οι ιερείς στην επιμονή του κατέφυγαν με δάκρυα στον άγιο τους και ζήτησαν με θερμή προσευχή, τη βοήθεια και την προστασία του. Ο διοικητής με το δικαίωμα που του έδινε η εξουσία, προσπάθησε ανεμπόδιστα να προχωρήσει στην εκτέλεση της παράνομης επιθυμίας του. Αλλά και ο άγιος, για να προλάβει μια τέτοια απαράδεκτη πράξη, παρουσιάστηκε δύο κατά συνέχεια νύκτες στον ύπνο του με το ένδυμα ορθόδοξου μονάχου και του συνέστησε να παραιτηθεί από την απόφαση του, διαφορετικά θα το μετάνοιωνε πολύ πικρά. Τρομαγμένος ο διοικητής κάλεσε τον σύμβουλο του και του φανέρωσε και τις δύο φορές την απειλή του αγίου. Ο θεολόγος σύμβουλος γέλασε και τις δύο φορές κι υπέδειξε πώς δεν έπρεπε αυτός ένας μορφωμένος άρχοντας να βασισθεί στα όνειρα, που είναι έργο, όπως του είπε, του διαβόλου και που σκοπό έχουν να παρεμποδίσουν και να ματαιώσουν ένα καλό και θεάρεστο έργο.

Τα λόγια του συμβούλου διασκέδασαν τον φόβο του διοικητού, ο οποίος μάλιστα την επομένη ήμερα 11 Νοεμβρίου 1718 μ.Χ. ακολουθούμενος από τη συνοδεία του πρωί-πρωί ξεκίνησε για την εκκλησία του αγίου για να προσκυνήσει τάχατες το λείψανο και να ανάψει το καντήλι του. Ουσιαστικά όμως πήγε εκεί για να καταμετρήσει το μέρος που θα κτιζόταν το αλτάριο και να καθορίσει και τις διαστάσεις του, μήκος, πλάτος και ύψος.

Εκεί στον ναό για μια ακόμη φορά αγωνίστηκαν οι ιερείς με κάθε τρόπο, να τον αποτρέψουν από του να εκτελέσει το σχέδιο του. Άδικα, όμως. Ο άρχοντας, όχι μόνο δεν μεταπείσθηκε, αλλά και με σκληρό και βάναυσο τρόπο τους απείλησε πώς, αν του ξαναμιλούσαν γι' αυτό το θέμα, θα τους έστελλε φυλακή στη Βενετία.

Έφυγε ο διοικητής με τη συνοδεία του, με την απόφαση την επομένη το πρωί, δηλαδή στις 12 του Νοέμβρη, οι άνθρωποι του να ερχόντουσαν να. αρχίσουν το έργο. Οι ιερείς κι ένας αριθμός πιστών έμειναν εκεί, συνεχίζοντας με δάκρυα τις παρακλήσεις τους μπροστά στην ανοικτή λάρνακα, που περιείχε το σεπτό λείψανο.

Πέρασε η μέρα. Νύχτωσε. Κοντά στα μεσάνυχτα, όπως μας διηγείται ο υπέροχος χρονικογράφος Αθανάσιος ο Πάριος, στο βιβλίο του «ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΡΙΣΙΣ», βροντές και κεραυνοί συνταράζουν την πόλη. Ο σκοπός, που βρισκόταν στην είσοδο του φρουρίου κοντά στην πυριτιδαποθήκη βλέπει κάποιο μοναχό να προχωρεί μ' ένα δαυλό αναμμένο στο χέρι και να μπαίνει στο Φρούριο. Πρόφτασε και του φώναξε: «Ποιός είσαι; Πού πάς»; Μια φωνή του απήντησε. «Είμαι ο Σπυρίδων».

Την ίδια ώρα τρείς φλόγες βγήκαν από το καμπαναριό της εκκλησίας ενώ ένα χέρι άρπαξε τον σκοπό και τον πέταξε στην άλλη μεριά του κάστρου. Ο σκοπός έπεσε όρθιος χωρίς να πάθει τίποτα. Ταυτόχρονα μια δυνατή, εκκωφαντική έκρηξη ακούστηκε. Και το φρούριο τινάχτηκε στον αέρα με όλα τα γύρω σπίτια. Η καταστροφή υπήρξε τρομερή. Χίλια περίπου πρόσωπα σκοτώθηκαν. Ο διοικητής Ανδρέας Πιζάνης βρέθηκε νεκρός με τον τράχηλο ανάμεσα σε δύο δοκάρια. Και ο θεολόγος σύμβουλος του, νεκρός έξω από το τειχόκαστρο μέσα σε ένα χαντάκι, στο οποίο έτρεχαν τα ακάθαρτα νερά των αποχωρητηρίων της πόλεως. Το ασημένιο πολύφωτο κανδήλι, που έκανε δώρο ο άρχοντας στην εκκλησία του αγίου, κατέπεσε με αποτέλεσμα να καταστραφεί η βάση του. Το κανδήλι κρεμάστηκε πάλι στο ίδιο μέρος, όπου βρέθηκε πεσμένο. Έτσι με αλάλητη φωνή μαρτυρεί ως σήμερα τη συμφορά, που έγινε. Και στη Βενετία, εκεί μακρυά στη Βενετία, την ίδια στιγμή έπεσε κεραυνός στο μέγαρο του Ανδρέα Πιζάνη, τρύπησε τον τοίχο κι έκαψε το πορτραίτο του άρχοντα. Την εικόνα του. Μόνο την εικόνα του.

Η τιμωρία παραδειγματική. Και το δίδαγμα από το περιστατικό μοναδικό. Η Ορθοδοξία δεν μπορεί να συγχέεται με τον παπισμό. Η Ορθοδοξία είναι φως, αλήθεια, ζωή. Ο παπισμός σκοτάδι, αίρεση, πλάνη.

Την άλλη μέρα, μετά από αυτά που συνέβησαν, ο Λατίνος επίσκοπος διέταξε να σηκώσουν τα υλικά, που μετέφεραν από μπροστά στην εκκλησία και να ματαιώσουν το έργο που σκέφθηκαν να εκτελέσουν. Την ίδια μέρα ο λαός της Κέρκυρας, μαζεμένος στον ιερό ναό του αγίου ψάλλει με αγαλλίαση και χαρά στον ακοίμητο προστάτη της νήσου:

«Ως των Ορθοδόξων υπέρμαχον, και των κακοδόξων αντίπαλον, Παμμακάριστε Σπυρίδων, ευφημούμεν oι πιστοί και υμνούμέν σε, και δυσωπούμέν σε, φυλάττειν τον λαόν και την πάλιν σου, πάσης κακοδοξίας και επιδρομής βαρβάρων απρόσβλητον».

Πηγή: ορθόδοξος συναξαριστής

http://www.saint.gr/3247/saint.aspx

Εικόνες του βιβλίου αυτού:

Λεπτομέρεια:

Στην εικόνα παρουσιάζεται ο Άγιος ενώπιον του φύλακα της πυριτιδαποθήκης πριν την ανατινάξει.

Η άποψη αυτή του Δε Βιάζει οδήγησε σε πληθώρα εκκλησιαστικών δημοσιευμάτων εναντίον του και (αγανακτισμένοι ;) πολίτες του επιτέθηκαν.

Στον Δε Βιάζη απαντά μετά από λίγο με δριμύτητα ο Κερκυραίος Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Πανδής με το φυλλάδιο «Επιστολιμαία απάντησις» σε μια προσπάθεια να υποβαθμίσει την ¨νεωτεριστική¨ άποψη. Σύντομα μετά από επίθεση και ξυλοκόπημα «αγανακτισμένων» πολιτών και φοβούμενος χειρότερες καταστάσεις, ο Δε Βιάζης εγκαταλείπει την Κέρκυρα μεταμφιεσμένος και μέσω των Αγίων  Σαράντα καταφεύγει στη Ζάκυνθο.

Πηγή: http://www.corfuhistory.eu/?p=1385

 

Σημειώσεις

(*1) Σπυρίδων Δεβιάζης (ή Δε Βιάζης)

Το όνομά του προέρχεται από ιταλικές ρίζες της οικογένειάς του (De Biazi). Παππούς του ήταν ο Βικέντιος Δε-Βιάζης, λοχίας στην αγγλική υπηρεσία στην Κεφαλλονιά μέχρι το 1812 (πέθανε το 1842) και γιαγιά του η Άννα Αγγ. Κονόμου από τη Ζάκυνθο. Γονείς του ήταν ο Βενεράνδος Δε Βιάζης (γιος του Βικέντιου και της Άννας) (-1905) και η Φραγκίσκα Δε-Βλασίου (De Blasio) από την Λίσση (1828-1898). Ο Ιωσήφ-Σπυρίδων Δεβιάζης γεννήθηκε στις 13 Μαΐου 1849 στην Κέρκυρα.

Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Ζάκυνθο, ως Έφορος στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζακύνθου. Πέθανε στη Ζάκυνθο στις 10 Μαρτίου 1927.

Ήταν συνεργάτης πολλών περιοδικών, ημερολογίων και εφημερίδων και έγραψε και δημοσίευσε μεγάλο αριθμό μελετών και βιογραφιών.

Ήταν μέλος της Βασιλικής Γενεαλογικής Ακαδημίας της Πίζας, του Καλλιτεχνικού Συλλόγου «Βελλήνης» της Κατάνης, της Βυζαντιολ. Εταιρείας, της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών και είχε τιμηθεί με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος.

(*2) H μελέτη για το γεγονός του Σπύρου Δε Βιάζη

 

 

 

 

 

Χρήστος Δεσύλλας (*) Curriculum Vitae

 

Η εβραϊκή ≪παρουσία στην Κέρκυρα σημειώνεται από το 12ο αιώνα με την αναφορά του ονόματος του Ιωσήφ του βαφέα σε οδοιπορικό του Ισπανού Ραββίνου Benjamin Tudela. Κατά την εποχή

της κατοχής της Κέρκυρας από τους Ανδηγαυούς,ο αριθμός των Εβραίων ανέρχεται σε μερικές εκα-

τοντάδες και διαμορφώνεται, ιδιαίτερη συνοικία, η judecca, στις παρυφές της πόλης. Την εποχή του

Φιλίππου Α’ του Τάραντα και της Αικατερίνης de Valois εκδίδονται διατάγματα για την προστασία

τους,1 ενώ την εποχή της καταλήψεως της Κέρκυρας από τους Βενετούς υπήρχε ήδη οργανωμένη

κοινότητα, ως εκπρόσωπος της οποίας ο Davide Semo έλαβε μέρος στην υπογραφή της συνθήκης

για την παράδοση του νησιού στη Γαληνοτάτη το 1368.2

Ο πληθυσμός της εβραϊκής κοινότητας αυξήθηκε με την έλευση Εβραίων Σεφαραδίμ, οι οποίοι

είχαν εκδιωχθεί το 1492 από την Ισπανία, στους οποίους το 1494 προστέθηκαν οι Εβραίοι που εί-

χαν εκδιωχθεί από την Απουλία και αργότερα το 1589 μικρός αριθμός Μαρράνος από την Πορτο-

γαλία, δημιουργώντας μια δεύτερη κοινότητα, την Απουλιανή.3

Η ελληνική συναγωγή διέθετε εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, τον οποίο είχε συντάξει ο

Andrea Dona (24/10/1768), ενώ μεταγενέστερα και με βάση τον υφιστάμενο κανονισμό ψηφί-

στηκε νέος (28/3/1807). Η χρηστή οικονομική διοίκηση και διαχείριση, με την απειλή επιβολής

προστίμων και χρηματικών ποινών, υπήρξε από τον κανονισμό του Α. Dona ένα σημείο στο οποίο

δόθηκειδιαίτερη βαρύτητα. Παρ’ όλα αυτά δεν λειτούργησε πάντοτε αποτελεσματικά και αποτρεπτικά, αφού αρχειακά εντοπίζονται παραβιάσεις διαφόρων άρθρων και ολιγωρία εκτελέσεωςκαθηκόντων από τους οικονόμους και τους δια-

χειριστές της συναγωγής.4 Όταν η Βενετία προχώρησε στην εκδίωξη των Εβραίων από την επικράτεια και τις κτήσεις της

με το διάταγμα της 24ης/11/1572, εξαιρέθηκαν οι Εβραίοι της Κέρκυρας. Αυτό συνέβη επειδή η

κοινότητά τους είχε λειτουργήσει θετικά για το νησί και είχε στηρίξει τη Γαληνοτάτη κατά τους

Τουρκοβενετικούς πολέμους. Εκτός αυτού όμως τα μέλη της δεν παρέλειπαν σε κάθε ευκαιρία να

δηλώνουν την ευπείθεια και τη συμπαράστασή τους, εξασφαλίζοντας την εύνοια της Βενετίας

με τη συμμετοχή τους σε επίσημες τελετές και σε συμβολικά δοσίματα.5 Στην Κέρκυρα οι Εβραίοι,

οι οποίοι ήταν περίπου 400 άτομα, μπορούσαν να μένουν σε διάφορα σημεία της πόλεως μαζί με

τους Χριστιανούς και παρά κάποιες σκέψεις για τον περιορισμό τους κατά το έτος 1588, τελικά

δεν δημιουργήθηκε γκέτο, όπως συνέβη στη Βενετία και σε άλλες περιοχές της Ιταλίας.6 Παρά

το γεγονός αυτό όμως, κερκυραϊκή πρεσβεία στη Βενετία, με απεσταλμένους τους Ανδρέα Φιομά-

χο και Φίλιππο Κουαρτάνο, το 1592 πέτυχε από τη Βενετική Γερουσία την επικύρωση του περιο-

ρισμού των Εβραίων στη συνοικία τους, η οποία περιλάμβανε περίπου 500 σπίτια, ενώ από το 1406

τους επέβαλαν να φέρουν το ειδικό διακριτικό σήμα με απειλή προστίμου 300 δουκάτων, απα-

γορεύοντάς τους να διατηρούν ακίνητη περιουσία με μοναδική εξαίρεση τα ακίνητα που είχαν στη

συνοικία τους.7

Οι σχέσεις των εβραϊκών κοινοτήτων, των οποίων ο πληθυσμός παρουσίαζε σταθερή αύξηση,8 με

το χριστιανικό στοιχείο του νησιού και τα καθήκοντά τους προς το δημόσιο και τις τοπικές Αρ-

χές καθορίζονταν λεπτομερώς μέσα από διάφορες σειρές καταγραφής των διοικητικών αποφάσεων,

που απώτερο στόχο είχαν την ομαλή συνύπαρξη.9 Οι περιορισμοί κατά των Εβραίων συνεχίστηκαν

με διάφορα διατάγματα και επαπειλούμενες ποινές, που τελικά καταργήθηκαν από τους Γάλλους

Δημοκρατικούς, όταν κατέλαβαν το νησί (1797-1799).10

Οι Αυτοκρατορικοί Γάλλοι, με την κατάληψη του νησιού το 1807, διατήρησαν τα προϋπάρχο-

ντα προνόμια και επιπλέον με το διάταγμα της 14ης/6/1814 τους εξασφάλισαν ισονομία και θρη-

σκευτική ελευθερία. Όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν την Κέρκυρα, το 1814, περιόρισαν τα δικαιώμα-

τα της εβραϊκής κοινότητας, μέχρι την εποχή της Ενώσεως (1864), οπότε πλέον και απέκτησαν ίσα

δικαιώματα με τον υπόλοιπο πληθυσμό.11

Η θέση των Εβραίων στις χρηματικές λειτουργίες

της τοπικής οικονομίας:

Στις κυριαρχούσες οικονομικές συνθήκες της Βενετίας που αναμφισβήτητα είχαν

σημαντική επίδραση και στις κτήσεις, η πίστωση αποτελούσε παράμετρο καθο-

ριστικής σημασίας με γεωοικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις καθώς μεγάλο μέρος των πιστω-

τικών αναγκών θεράπευαν ιδιώτες δανειστές και εβραϊκές τράπεζες.12

Οι δύο εβραϊκές κοινότητες της Κέρκυρας διακρίνονταν για τον αστικό τους χαρακτήρα, καθώς

η επαγγελματική απασχόληση της πλειονότητας των μελών τους αφορούσε το εμπόριο, τη μετα-

ποίηση και διάφορες προσοδοφόρες εγχρήματες δραστηριότητες.13 Κατ’ επέκταση και ο ρόλος τους

στην οικονομική ζωή του νησιού υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικός. Τα σοβαρά οικονομικά έσοδα που

απέφερε η ενασχόλησή τους με επιμέρους ιδιωτικο-οικονομικές δραστηριότητες πολλές φορές

τροφοδοτούσαν την προκατάληψη, επειδή μέρος των κερδών συχνά ήταν προϊόν τοκοληψίας ή

εφαρμογής του αγροτικού προστυχίου. Το εύρος των δραστηριοτήτων αποτυπώνεται από τις αρ-

χειακές μαρτυρίες εκ των οποίων προκύπτει ότι το 53,7% των περιπτώσεων που αναφέρεται στις

επίσημες κατασχέσεις μεταξύ ιδιωτών είχε πραγματοποιηθεί από Εβραίους και αφορούσε περιπτώσεις

εμπορικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων.14

Παρά τις επικρατούσες δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οι Εβραίοι είχαν κατορ-

θώσει με τις εμπορικές και τις οικονομικές τους δραστηριότητες να εξελιχθούν σε σημαντικό πα-

ράγοντα της αστικής οικονομικής ζωής του νησιού, γεγονός το οποίο τους εξασφάλιζε δικαίωμα

εκπροσωπήσεως έναντι της βενετικής διοικήσεως ενώ σε μεγάλο βαθμό η εύνοια της Βενετίας

προς αυτούς υπήρξε απόρροια της οικονομικής ευρωστίας τους.15 Επιπροσθέτως, σημειώνεται η

παρουσία τους και στο δημόσιο οικονομικό χώρο με μια σειρά από ενέργειες, όπως: τη σημαντική

χορήγηση άτοκων δανείων στις Αρχές της πόλεως, τη συνδρομή σε τακτική και έκτακτη πληρωμή

φόρων, εισφορών και διαφόρων οικονομικών εκδουλεύσεων.16 Όμως, δεν πρέπει να αγνοείται ότι

κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, τα πολιτικάτους δικαιώματα περιορίστηκαν και καταβλήθηκε

συστηματική προσπάθεια ελέγχου της πιστοδοτικής και οικονομικής τους δραστηριότητας. Σε κάθε

περίπτωση όμως και παρά την όποια τυχόν οικονομική δυσπραγία, οι σύνδικοι της εβραϊκής κοινό-

τητας συνέχιζαν πάντοτε να καταβάλλουν άμεσα στο δημόσιο διάφορα χρηματικά ποσά ανάλογα με

τις εκδιδόμενες κάθε φορά διαταγές.17 Σημαντική πτυχή αποτελεί το γεγονός ότι, αν και βρισκόταν

σε ισχύ η αυστηρή απαγόρευση του έντοκου δανεισμού σε Χριστιανούς και η εξασφάλιση των χορη-

γούμενων δανείων με υποθήκευση ακίνητων,δεν ανακόπηκαν οι πιστωτικές τους δραστηριότητες

καθώς χορηγούσαν κεφάλαια σε Χριστιανούς που τα τόκιζαν για λογαριασμό τους.18

Στην εβραϊκή συμμετοχή στη διαδικασία της εγχρήματης λειτουργίας της τοπικής οικονομίας

πρέπει να προστεθεί και η εισροή επενδυτικών κεφαλαίων από Εβραίους που ζούσαν στο εξω-

τερικό και κυρίως στην Ιταλία. Η οικογένεια των Da Pisa αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα και

πρόκειται για εβραϊκή οικογένεια τραπεζιτών της Φλωρεντίας. Είχαν άμεσες και στενές οικονομικές

Εμπορικό επιστολόχαρτο του Ματαθία Πολίτη, με ημερομηνία 7 Αυ-

γούστου 1923.

 

σχέσεις με τους πάπες Λέοντα Γ΄, Κλήμεντα Ζ' και Παύλο Γ', επειδή δάνειζαν ή παρείχαν δωρεάν σε

αυτούς και τις οικογένειές τους μεγάλα χρηματικά ποσά, αποσπώντας ως αντάλλαγμα σειρά

προνομίων για την ενάσκηση οικονομικών και πιστωτικών δραστηριοτήτων.19 Η εβραϊκή αυτή

οικογένεια ήλεγχε το 56% των κεφαλαίων που ήταν κατατεθειμένα στις εβραϊκές τράπεζες της

Φλωρεντίας και παράλληλα τα μέλη της ήταν οι βασικοί μέτοχοι των τραπεζών της Λούκκα, της

Σιένα, της Κρεμόνα, της Πάδοβα, της Φερράρα, της Βιτσέντζα, της Μπολόνια, της Νεαπόλεως

και της Κοζέντζα.19 Ακόμα είχαν επεκτείνει τις οικονομικές τους δραστηριότητες στον τομέα

του γενικού εμπορίου και των ναυτιλιακών και εμπορικών ασφαλίσεων, ενώ η Κέρκυρα μαζί με τη

Βαρκελώνη και σχεδόν ολόκληρη την Πορτογαλία υπήρξε ένα από τα μέρη των πιο σημαντικών

οικονομικών και προσοδοφόρων δραστηριοτήτων τους εκτός Ιταλίας.21

Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας επιδίδονταν με επιτυχή τρόπο στη ναυτιλία, το εμπόριο, κυ-

ρίως το εξαγωγικό, το οποίο τους απέδωσε σημαντικά κεφάλαια και ανέδειξε πολλές εβραϊκές

οικογένειες.22 Η οικονομική ευπορία των εμπόρων αυτών συνέβαλλε, ώστε από τις δωρεές τους

να συντηρούνται θρησκευτικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και να εξασφαλίζουν σημαντικές

διοικητικές θέσεις.

Άλλη μορφή επαγγελματικής ενσωματώσεως των Εβραίων στην τοπική οικονομία υπήρξε και η

ενάσκηση του επιτηδεύματος του μεσίτη. Οι μεσιτείες αφορούσαν τη διαμεσολάβηση για την αγο-

ρά και πώληση διαφόρων προϊόντων και εμπορευμάτων κυρίως λαδιού, κρασιού και δημητριακών,

για τις οποίες λάμβαναν ποσοστό από τις αγορές ή τις πωλήσεις. Μεταξύ των Εβραίων μεσιτών που

αναπτύσσουν μεγάλη δραστηριότητα, είναι και οι: Elia de Semo di Davide, Mamolo Nacamuli,

Davide Semo qm Abramo, Giacomo Mordo, B.d’ Osmo, που συμμετείχαν και στην πλειονότη-

τα των δημόσιων πλειστηριασμών του Monte di Pieta (MdP)23 ως κατακυρωτές διαφόρων ειδών.

Επαγγελματικά οι Εβραίοι της Κέρκυρας διακρίθηκαν και για την ιδιαίτερη ενασχόλησή τους με

την ιατρική.24 Οι Εβραίοι της Κέρκυρας, διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην επανίδρυση του MdP από

τον Α. Dona, το 1768, με την εμπλοκήτους σε διάφορα στάδια και διαδικασίες της λειτουργίας

του, ενώ η κοινότητά τους μνημονεύεται για τις προσφορές και τη συμβολή της στη συγκέντρωση

των ιδρυτικών του κεφαλαίων25. Από την εξέταση των πηγών η συνδρομή τους αυτή προκύπτει ως

αποτέλεσμα της γενικότερης υπακοής και αφοσιώσεώς τους προς τις βενετικές Αρχές, χωρίς να

αγνοείται και το γεγονός ότι από την ίδρυσή του κιόλας αντιμετώπισαν το MdP ως ένα σημαντικό

πεδίο με αναφορά στην πίστωση, στο οποίο θα μπορούσαν να επεκτείνουν τις δραστηριότητές

τους, όπως και τελικά έγινε. Στην Κέρκυρα, σε αντίθεση με μεγάλο αριθμό περιοχών της Ιταλίας και κυρίως τα παπικά κράτη

δεν απαγορεύτηκε ποτέ, ακόμη και σε περιόδους εντάσεων, η πρόσβαση και οι συναλλαγές των Εβραίων με το MdP.26

Η πλέον προσφιλής και προσοδοφόρα οικονομική δραστηριότητα των Εβραίων της Κέρκυρας

ήταν ο έντοκος δανεισμός. Το ύψος του τόκου, με τον οποίο επίσημα δάνειζαν σε ιδιώτες ανερχό-

ταν σε 10%27 και από σειρά σωζόμενων εγγράφων προκύπτει ότι για το χρονικό διάστημα από 1837

έως 1841 σε 668 καταγεγραμμένες πράξεις δανεισμού στο ειρηνοδικείο, με διάρκεια μεταξύ 2 έως

4 μηνών, οι δανειστές των κεφαλαίων σε ποσοστό 37,6% ήταν Εβραίοι, ενώ τα ενεχυριαζόμενα είδη

ήταν κοσμήματα, υφάσματα, ρούχα, εργαλεία,σκεύη και είδη επιπλώσεως.28

Εμπορική αλληλογραφία της κερκυραϊκής εταιρείας υφα-

σμάτων «Υιοί Μωυσή Σ. Κοέν», με ημερομηνία 16 Οκτωβρίου

1938.

 

Παράλληλα με τις δραστηριότητες αυτές, οι Εβραίοι συμμετείχαν ουσιαστικά κατά την εκδί-

πλωση της λειτουργίας του MdP. Η παρουσία τους στους δημόσιους πλειστηριασμούς ως κατακυρω-

τών κοσμημάτων κατά πρώτο λόγο, αλλά και ειδών ρουχισμού, με βάση το σωζόμενο αρχειακό υλικό,

φαίνεται να είναι ιστορικά συνεχής και συστηματική, με βάση δε τα καταγραφόμενα ποσοστά και

λαμβάνοντας υπόψη και το συνολικό αριθμό του πληθυσμού τους, παρουσιάζεται να είναι αρκετά

σημαντική. Το ενδιαφέρον τους εκτός των κινητών ειδών εστιάζεται και στην κατακύρωση των ακινή-

των διαφόρων οφειλετών του ιδρύματος που κατέληγαν σε δημόσιο πλειστηριασμό29 με εγγυητικές

παρακαταθήκες σε μετρητά ή μετοχές.30Ενδεικτικά και μετά από σχετική επεξεργασία

ανάλογων τεκμηρίων η συμμετοχή των Εβραίων στους δημόσιους πλειστηριασμούς κινητών αξιών

του MdP, δεν δηλώνει μόνο τη συστηματικότητα, αλλά διαφαίνεται ότι άμεσα σχετίζεται με τη συμ-

μετοχή τους σε αυτούς στο πλαίσιο μιας ενασχολήσεως σε επαγγελματικό επίπεδο. Επίσης, από το

παρουσιαζόμενο πηγαϊκό υλικό διαπιστώνεται σαφέστατα ότι τα ποσοστά κατακυρώσεων υπήρξαν

ιδιαίτερα υψηλά σε σχέση με τα εκπλειστηριαζόμενα είδη.31

Κέρκυρα, τα μουράγια της Σπηλιάς (σχέδιο Τζ. Καΐμη)

 

Οι Εβραίοι δεν συμμετείχαν μόνον ως κατακυρωτές στο MdP, αλλά και ως πελάτες, οι οποίοι

προέβαιναν σε δανειοληψίες, ενεχυριάσεις ή ανανεώσεις αγαθών. Πρόκειται για μια δραστηριότητα, η

οποία ανιχνεύεται άμεσα με ονομαστικές αναφορές σε Εβραίους που κατέφευγαν στην πίστωση μέσω

του MdP ενεχυριάζοντας κινητές αξίες, και έμμεσα από τις σωζόμενες λίστες απώλειας των αποδείξεων

των ενεχύρων, Bilietti ή viglietti di pegnora. Ακόμη, είναι πολύ σημαντικό το στοιχείο πως σε κάποιες

από τις καταγραφές που διασώζονται ονόματα, διαπιστώνεται πως υπήρχε μεγάλος αριθμός συναλ-

λασσομένων που ήταν Εβραίες.32 Στους καταλόγους απώλειας των ενεχυραποδείξεων των πελατών του MdP, στους Εβραίους

αναλογεί σημαντική ποσόστωση που φθάνει στο 18,7%33 χωρίς να απουσιάζουν και καταγγελίες για

την αγορά αποδείξεων ενεχύρων τις οποίες εξαργύρωναν με κέρδος.34 Κάποιοι δε από τους Εβραί-

ους οφειλέτες, αν και οι αρχειακές πηγές δείχνουν πως αποτελούσαν μειονότητα, πραγματοποιούσαν

επάλληλους διακανονισμούς των χρεών τους εξαντλώντας κάθε νόμιμο μέσο και παράλληλα κάθε

παρεχόμενη δυνατότητα από το ίδρυμα.35 Πολλοί Εβραίοι τηρούσαν στο MdP προσωπικούς καταθε-

τικούς λογαριασμούς διαφόρων μορφών, ενώ κάποιοι άλλοι, που γνώριζαν τον τρόπο λειτουργίας

και την αξιοπιστία του ιδρύματος στη διασφάλισητων κεφαλαίων, χωρίς να παραβλέπονται τα εγγυ-

ημένα ποσοστά τοκισμού (5% εις το διηνεκές), κατέθεταν κεφάλαια γιαλογαριασμό των συναγωγών,

προκειμένου από την τοκοφορία των καταθέσεων να συντηρούνται ή να βοηθούνται φτωχές εβραϊ-

κές οικογένειες.36 Στο ίδρυμα όμως τηρούνταν και ειδικοί λογαριασμοί για τις εβραϊκές συναγωγές,

για τα διάφορα εβραϊκά θρησκευτικά ιδρύματα και σχολές, για κληροδοτήματα με σκοπό τις προικο-

δοτήσεις κορασίδων εβραϊκής καταγωγής, ειδικοί λογαριασμοί για δωρεές Εβραίων σε χριστιανικά

φιλανθρωπικά ιδρύματα ή σε φυσικά πρόσωπα και διαχείριση διαφόρων ταμείων που ανήκαν σε συλ-

λογικά όργανα της εβραϊκής κοινότητας.37 Εξάλλου, στο MdP υπήρχε κατατεθειμένο και

γινόταν διαχείριση και αξιοποίηση του συνόλου των κεφαλαίων του Ταμείου των Αχθοφόρων, fondo

facchini, το οποίο παρείχε συντάξεις και βοηθήματα στα μέλη του και τις οικογένειές τους. Ο Rubin

Mordo ήταν ο capo των Εβραίων αχθοφόρων και είχε διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη συγκέ-

ντρωση των κεφαλαίων του ταμείου.38 Οι αιτήσεις των μελών που ήταν Εβραίοι και επιθυμούσαν συ-

νταξιοδότηση από το ταμείο αυτό απευθύνονταν προς το MdP με συνημμένο υπόμνημα, στο οποίο

τεκμηρίωναν την αίτησή τους αναφέροντας αναλυτικά τους λόγους για τους οποίους είχαν ανάγκη

συνταξιοδοτήσεως. Τη θέση των δικαιούχων Εβραίων συνταξιούχων που απεβίωναν κατελάμβαναν

αμέσως άλλοι Εβραίοι η αίτηση των οποίων είχε γίνει αποδεκτή από την κυβέρνηση, ενώ περίμεναν

κάποιο χρονικό διάστημα μέχρι να προκύψει κάποιο κενό, ώστε να ικανοποιηθεί το αίτημά τους.39

Το έτος 1836 το ποσοστό των Εβραίων που λάμβαναν σύνταξη από το ταμείο των αχθοφόρων ανήρ-

χετο σε ποσοστό 61,1% των συνταξιοδοτουμένων και λάμβαναν συνολικά το ποσό των 33 ταλήρων

(colonnati) και 440 οβολών, ενώ ο μέσος όρος του ποσού που λάμβανε κάθε συνταξιούχος μηνιαίως

ήταν 3 τάληρα, με μοναδική εξαίρεση την περίπτωση της Rachele Belleli, χήρας του Moise Levi, η

οποία λάμβανε 3 τάληρα και 440 οβολούς.40 Στατιστικά, αν και τα στοιχεία είναι εξαιρετικά

περιορισμένα και το μόνο που θα μπορούσαν να καταδείξουν είναι απλά μια τάση με κάποιες ανα-

λογίες, αξίζει να αναφερθεί πως από τα διαθέσιμα τεκμήρια του MdP, οι αιτήσεις για συνταξιοδότηση

από το ταμείο των αχθοφόρων, για τις οποίες εγγράφως υπήρχε η θετική γνωμοδότηση της κυβερ-

νήσεως, ανέρχονται σε ποσοστό 25%. Παράλληλα, για ένα ποσοστό 25% δεν γίνεται κάποια μνεία ή

αναφορά, ενώ η τεκμηριωμένη απόρριψη ανέρχεται στο ιδιαίτερα αυξημένο ποσοστό του 50% των πε-

ριπτώσεων. Από αυτές, επίσης διασώζεται και ένας ελάχιστος αριθμός ενημερωτικών σημειωμάτων, τα

οποία αφορούσαν αναγγελίες θανάτου διαφόρων συνταξιούχων.41

Αν και από τις πηγές δεν προκύπτει κάποια μαρτυρία για Εβραίους που να ανήκουν στο υπαλληλικό

προσωπικό του MdP, το ίδρυμα χρησιμοποίησε επικουρικά κατά την ενάσκηση των δραστηριοτήτων

του και προκειμένου να διασφαλίζει καλύτερα τα συμφέροντά του την πείρα και τις γνώσεις εξειδι-

κευμένων Εβραίων αργυροχρυσοχόων, κυρίως για εκτιμήσεις κοσμημάτων, πολύτιμων μετάλλων και

λίθων. Για το λόγο αυτό μεγάλος αριθμός εγγράφων και καταστάσεων εκτιμήσεως διαφόρων ενεχύρων

ή ειδών προς φύλαξη στο MdP φέρει την υπογραφή Εβραίων εκτιμητών.42 Παράλληλα και σε συνάρτηση με τα παραπάνω,

διαπιστώνεται και καταγράφεται η ύπαρξη εβραϊκής ενώσεως (εταιρείας) με μέλη της εκτιμητές Εβραί-

ους, τους οποίους χρησιμοποιούσε και το MdP ως εκτιμητές και ενεχυριαστές κατά τη διεξαγωγή των

δημόσιων πλειστηριασμών43 στους οποίους σημαντικός αριθμός υπερθεματιστών κυρίως των τιμαλ-

φών ειδών ήταν μέλη της εβραϊκής κοινότητας.44 Διαχρονικό γνώρισμα της κερκυραϊκής χρημα-

τοπιστωτικής αγοράς υπήρξε το ευμετάβλητό της με επακόλουθο την ταχύτατη επέκταση ή συρρί-

κνωση και την έντονη ανταγωνιστικότητα. Στις συνθήκες αυτές τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας

με εξωτερικές (οικονομική συγκυρία, θέσμιση, κ.ά.) και εσωτερικές πιέσεις (έλεγχος κόστους, πιστωτι-

κοί κίνδυνοι κ.ά), κατόρθωσαν να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους αντιδρώντας άμεσα και με επιτυχία

στις ευμετάβλητες αγοραίες συνθήκες, διαχειριζόμενοι τους κινδύνους με τρόπο ώστε να βελτιώνουν

την ανταγωνιστική τους θέση και ταυτόχρονα την τοπική αγορά χρήματος.

 

 

Υποσημειώσεις:

1. Ι. Ρωμανός, Ιστορικά έργα, Κέρκυρα 1959, σσ. 389, 390-

393.

2. Σ. Ασωνίτης, Η Ανδηγαυική Κέρκυρα 13ος-14ος αι., Από-

στροφος, Κέρκυρα 1999, σσ. 279-280, Ε. Λουντζής, Περί

της πολιτικής καταστάσεως της Επτανήσου επί Ενετών,

Κάλβος, Αθήνα 1969, σ. 255.

3. Οι Εβραίοι τραπεζίτες Menachem και Aaron Mozza

έχτισαν τη Απουλιανή συναγωγή στο Οβρηοβούνι σε

αντικατάσταση παλαιότερης, η οποία κάηκε το 1537.

P. Preschel, The Jews of Corfu, Νέα Υόρκη 1984, σσ. 24,

50.

4. Οι υπεύθυνοι της συναγωγής Elia Beleli και Isaac Vita

Messulam έκαναν επίσημη αναφορά για τον οικονόμο

Mandolin Vita Beleli κατηγορώντας τον για ολιγωρία

αναλήψεως των καθηκόντων του. Συνέπεια της καταγ-

γελίας αυτής ήταν να τιμωρηθεί με χρηματικό πρόστιμο

ύψους πέντε ταλήρων. Το μισό από το πρόστιμο αυτό

δόθηκε σε φτωχούς Εβραίους και το άλλο μισό κατα-

τέθηκε στο ταμείο της συναγωγής (10/5/1814), ΑΝΚ

(Γενικά Αρχεία του Κράτους - Αρχ. Ν. Κερκύρας), Αυτ.

Γάλ., Φ. 58, φφ. 305r, 308v-309r.

5. S. Luzzatto, Discorso circa il stato de gl’ Hebrei, et in

particolar dimoranti nell, inclita citta di Venetia, Βε-

νετία 1638, σσ. 19-25・ C. Roth, History of the Jews of

Venice, Φιλαδέλφεια 1932, σσ. 123-129, id., History of

the Jews, Schockin Press, Νέα Υόρκη 1954, σσ. 125-176.

ΑΝΚ, Μεγ. Πρωτοπ., Φ. 62, φ. 47r, Ενετ., Φ. 63, υποφ. 7,

φ. 7r,v, Α. Νικηφόρου, Δημόσιες τελετές στην Κέρκυρα

κατά την περίοδο της Βενετικής Κυριαρχίας (14ος-18ος

αι.), Θεμέλιο, Αθήνα 1999, σσ. 170-190.

8 ΧΡΟΝΙΚΑ • ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2008

6. Α. Fοscarini, Relazione, Βενετία 1588, R. Calimani,

Storia del Ghetto di Venezia, Μιλάνο 1985, σσ. 35-87.

7. Α. Μαρμοράς, Ιστορία της νήσου Κερκύρας, Κέρκυρα

1902, σ. 237.

8. Ι. Ρωμανός, Ιστορικά έργα, ό.π., σ. 401・ Α. Τσιτσάς,

≪Μια περιγραφή των Κορφών καμωμένη από το Στέ-

φανο Μάστρακα≫, Δελτίον Αναγνωστικής Εταιρείας

Κερκύρας 11 (1974), σ. 84.

9. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 1, f. 33, έγγρ. 14/7/1693, φ. 1r,v-

14/6/1693, φ. lr,v-14/7/1693, φ. lr,v και φ. 3r.

10. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 14, f. 1630-1633, φ. 66r,v, Π. Χιώτης,

Ιστορικά απομνημονεύματα Επτανήσου, Αθήνα 1980,

τ. 2, σ. 580, Α. Μαρμοράς, Ιστορία της νήσου Κερκύ-

ρας, ό.π., σ. 258.

11. ΑΝΚ, ΑΙΓ., Φ. 1618, f. 1, έγγρ. 29/4/1818, φ.1r・ AEK,

G.I., 16/7/1814 φ. 3r. Δ. Πασχάλης, ≪Η Εβραϊκή

Κοινότητα της Κέρκυρας≫, Χρονικά, τ. 24, τεύχ. 174

(2001), σ. 19 κ.ε.

12. Οι πιο σημαντικές ήταν οι τράπεζες των Vidal d’

Angeli, Isaac Grego, Leon Gentili και Jacob qm

Maimon Vivante που χορηγούσαν δάνεια με τόκο

5% και εγγύηση κινητές αξίες. F.C. Lane, Storia di

Venezia, Τορίνο 1978, σ. 233.

13. ΑΝΚ, Ενετ., Φ. 105, φ. 314r, Φ. 106, φ. 22r.

14. ΑΝΚ, Ενετ. Διοίκ., ΦΦ. 248-249.

15. ASV (Κρατικό Αρχείο Βενετίας), Misti, Φ. 40, f. 62r,v.

16. G. Pojago, Le leggi Municipali delle isole Ιonie dall’

anno 1386 fino alla caduta della Republica Veneta,

Κέρκυρα 1846-48, τ. 1, σ. 317, P. Preschel, The Jews of

Corfu, ό.π., σσ. 27-33.

17. ANK, Ενετ., Φ. 14, ff. 1630-I633, φφ. 85v-86r,v-87r,v.

18. Π. Χιώτης, Ιστορικά απομνημονεύματα, ό.π., τ. 3, σ.

515.

19. S. Simonsohn, The Apostolic See and the Jews, Τορόντο

1990, σσ. 1581-1583, 1651-1653, 1674-1677, 1774-

1775.

20. Μ. Luzzati, La casa dell’ ebreo. Saggi sugli Ebrei a Pisa

e in Toscana nel Medioevo e nel rinascimento, Πίζα

1985, σ. 249.

21. Scuola Normale Superiore di Pisa, Archivio Salviati,

f. n. 242.

22. Όταν το 1858 δημοσιεύτηκε ο επίσημος εμπορικός

κατάλογος, συνεπεία των διατάξεων του α’ αρθρ. της

Κυβερν. Πράξεως, είχε καταχωρημένους 186 εμπό-

ρους της Κέρκυρας από τους οποίους οι 45 ήταν Ισ-

ραηλίτες. ΔΒΚ (Δημόσια Βιβλιοθήκη Κερκύρας), G.I.,

n. 370, 27-9/9-10/1858.

23. To Monte di Pieta συνδύαζε τραπεζικές και ενεχυρο-

δανειστικές λειτουργίες σχετ. Χ. Δεσύλλας, Η Τρά-

πεζα των Φτωχών. To Monte di Pieta της Κέρκυρας,

ΠΙΟΠ, Αθήνα 2006.

24. Κ. Καιροφύλακας, Η Επτάνησος υπό τους Βενετούς,

Αθήνα 1942, σσ. 303-305. ΑΕΚ (Αρχ. Αναγνωστικής

Εταιρείας Κερκύρας), G.I., φ. 18, σ. 2.

25. ΑΝΚ, Ενετοκρατ., Φ. 64, f. 23, fs. 8, φ. 10r.

26. Πρόκειται βασικά για τις απαγορεύσεις των παπών:

Γρηγορίου ΙΓ’ (5/4/1576), Σίξτου Ε’ (4/1/1588), Κλή-

μεντος Η’ (18/7/1602), και τα διατάγματα: 20/8/1605,

22/12/1605, 12/2/1618. ASBR (Αρχ. της Banca di

Roma), Bolle e privilegi del Sacro Monte della Pieta di

Roma (1658), φφ. 58r-60v, 76r-90v, 100r-113v, 124r-

127v, 148r-158v.

27. ANK, Ειρην., Φ. 1437, reg. 4, φ. 80v, reg. 1, φ. 126r.

28. ANK, Ειρην., Φ. 5595.

29. Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας είχαν στην κατοχή

τους σημαντικό αριθμό αστικών και αγροτικών ακι-

νήτων που εντοπίζονται από τα ≪γαμικά συμβόλαια≫,

ΑΝΚ, Συμβολ., Φ. 598, f. 2, φφ. 45r, 55r, 85r, 92r, 98r,

Αντ. Γάλ., Φ. 45. υποφ. 7, φ. 365r.

30. ΑΝΚ, Aυτ. Γάλ., Φ. 45, υποφ. 7, φ. 365r.

31. Αφορά όχι το σύνολο των πλειστηριασμών ανά έτος,

οι οποίοι είναι πολύ περισσότεροι, αλλά αυτούς που

διασώζονται καταγεγραμμένοι στις αρχειακές πηγές

και εντοπίζονται στις σειρές: ΑΝΚ, Αρχ. Θρησκ., Φ.

119, f. 1, φφ. 129r-226ν, Έπαρχ., Φ. 146, φφ. 2r-242v,

Φ. 147, f. 1, φφ. lr-68v.

32. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 147, έγγρ. 21/12/1863, φ. lr.

33. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., Φ. 2656, φ. n 3r.

34. ΑΝΚ, Εκτελ. Αστυν., Φ. 100, f. 16, έγγρ. 1/4/1823, φ.

1r,v, f. 21, έγγρ-19/9/1823r.

35. ΑΝΚ, Αυτ. Γάλ., Φ. 44, υποφ. 4, φφ.175r, 185r, 186r,

Α.Ε.Δ., Φ. 1223, fs (χ.α.), φ. 32r, Ιόν. Κράτ., Φ. 281, φ.

241r.

36. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 419, φφ. 62r, 124r, 137r,v.

37. Π.χ. ο καταθετικός λογαριασμός υπέρ τρίτων του Vita

Gaon ποσού 600 ταλήρων είχε ως εξής: Ελληνική συ-

ναγωγή 100 τάληρα, Ιταλική 150, Medras 50, Talmud

Tora 30, Bicar Holim 20, G. Haim 20, Ospedale dei

Poveri Cristiani 200 και για την προικοδότηση της

Rachele Baruch του Salomon 30 τάληρα. ΑΝΚ, Ιόν.

Κράτ., Φ. 419, 137r,v.

38. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, έγγρ. 4/10/1848, φ. 1r.

39. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, έγγρ. 15/2/1859, φ. 1r, έγγρ.

6/11/1855, φ. 1r, έγγρ・ 8/5/1857, φ. 1r.

40. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 281, φ. 169r.

41. ΑΝΚ, Έπαρχ., Φ. 43, διάφ. Έγγραφα.

42. ΑΝΚ, Ιόν. Κράτ., Φ. 419, φ. 361r.

43. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., Φ. 319, fs. 9, φ. 19r.

44. ΑΝΚ, Α.Ε.Δ., ΦΦ. 146-147.

[Ο κ. Χρήστος Δεσύλλας είναι αριστούχος διδά-

κτωρ Οικονομικής Ιστορίας του Ιονίου Παν/μίου

(2003) και μεταδιδακτορικός ερευνητής του Πα-

ντείου Παν/μίου (2008). Έχει σπουδάσει Θεολογία

στο Εθνικό και Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών

και Ιστορία στο Ιόνιο Παν/μιο. Είναι τακτικό μέ-

λος της Ιταλικής Ένωσης Οικονομικής Ιστορίας

(S.I.S.E.) και τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα

σχετίζονται με τη μελέτη υβριδικών χρηματοπι-

στωτικών ιδρυμάτων και των οικονομικών ιδεών

του δυτικού Χριστιανισμού].

* Οι φωτογραφίες είναι από το Αρχείο του κ. Μ. Κ. Κωνσταντίνη.

(*)

Christos Desyllas

­­­­­­­­­­­

Personal Information
	Address	Kato korakiana, 49083 – Corfu, Greece
	Telephone	0030-6932150275
	Email	Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Current Position		European Economic and Social History, Hellenic Open University
Education
2003		Ph.D in Economic History (Summa cum laude), Department of History, IonianUniversity (Corfu). Thesis title: The Monte di Pietá of Corfu and its historical and economic significance for Corfiot society
2000		BA in History, IonianUniversity, Corfu – Greece
1995		MA in Theology, University of Athens
1992		BA in Theology, Ecclesiastical Academy of Athens
Awards
2008		Academy of Athens Research field: Greek economy and banking system
Courses Taught (as adjunct lecturer)
2004-2012		Teaching on MSc in Historical Demography, History Department, IonianUniversity (part-time)
2008-2011		Modern Greek History, History Department, IonianUniversity
2008-2012		European Economic and Social History, Hellenic Open University
Books		-        The Bank for the Poor. The Monte di Pietá of Corfu (1630-1860), Piop, Athens, 2006, p. 382, (ISBN 960-244-091-0) -        The Advocate for the poor, Corfu, 2010, p. 160, (ISBN 978-906-93-2369-7)
Research Interests		Microfinance networks, microcredit structures, economic and banking history of the Ionian Islands, Monti di Pietá
Professional Bodies – Membership
		Italian Economic History Society
		Hellenic Economic History Society
		Italian Society of Modern History
		European Historical Economics Society European Business History Association
Recent Papers		-        «Distinctive institutions of microfinance and legal regulations in the Corfu market of 18th-19th centuries», 2nd International Conference on Economic and Social History: Μarkets and Politics. Private interests and public authority (18th-20th c.), University of Thessaly, Volos, 10-12/2/2012. -        «Microfinancial structures and strategies of Social Policy», European Social Science History Conference, Glasgow (UK), 11-14/4/2012. -        «Microcredit culture and money trade in Corfu island (17th-19th cent.)», Mediterranea Ricerche Storiche, n. 24, 2012, p. 143-164. -        «The invisible world of credit», XVI World Economic History Congress, Stellenbosch, South Africa, 9-13/7/2012. -        «Hoc perenni subsidio prospexerit Corcyra: The lure of the credit and the urban microfinancial networks», 11th International Conference on Urban History- Cities and Societies in Comparative Prospective, Prague, Czech Republic, 29/8-1/9/2012. -        «Wealth, poverty and poor relief in a Mediterranean society», Workshop on Poor Relief Through History: A Comparative Prospective – Historical Economics and Development Group, Department of Business and Economics, University of Southern Denmark, Odense, 9/10/2012.