Ο Κος Άρης Ραπίδης,Ιδρυτής του Μουσείου Χαρτονομίσματος της Alpha Bank,στο ιστορικό κτήριο της Ιονικής Τραπέζης στην Κέρκυρα,μας έστειλε την μελέτη του:ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ 1798-1940.Από την μελέτη αυτή παρουσιάζουμε το ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ που ευγενώς μας πρόσφερε για το CORFU MUSEUM.

ΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣ ΤΕΝΕΔΟΥ 18^Ος – 19^Ος ΑΙΩΝΑΣ

Η Ιστορία της τυπογραφίας στην Κέρκυρα είναι άμεσα  συνδεδεμένη με την πολυτάραχη ιστορία των Ιονίων Νήσων και των συνεχών εναλλαγών των ξένων διοικήσεων σε αυτά κατά τον 18^ο και 19^ο αιώνα.

Η απαρχή γίνεται με την έλευση των Δημοκρατικών Γάλλων στην Κέρκυρα τον Ιούνιο του 1797, στους οποίους παραχωρήθηκαν τα Ιόνια Νησιά με την συνθήκη του Campo Formio, μετά την κατάληψη της Βενετίας, τον Μάρτιο του 1797, από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Ο γαλλοκορσικανός , επικεφαλής των γαλλικών δημοκρατικών δυνάμεων, στρατηγός Antoine Bonavita Gentili, ανταποκρινόμενος στην σφοδρή επιθυμία των Κερκυραίων για την εγκατάσταση τυπογραφείου στο νησί τους, που πεισματικά σε όλη τη μακραίωνη κυριαρχία τους , οι Βενετοί αρνούνταν να πραγματοποιήσουν, εισηγείται στον Βοναπάρτη την προμήθεια και σύσταση τριών τυπογραφείων πού θα εγκαθίσταντο όχι μόνο στην Κέρκυρα, αλλά και στην Κεφαλληνία και τη Ζάκυνθο. Πλην όμως " … παρότι παρηγγέλθησαν τρία πιεστήρια εις Παρισίους, εν μόνο απεστάλθη, διότι η δημαρχία δεν ηδυνήθη να προμηθεύση το απαιτούμενο ποσόν δια τόσον μεγάλην αγοράν…".

(Εμμ. Ροδακανάκη : Ο Βοναπάρτης και οι Ιόνιοι Νήσοι σ. 99)

Έτσι, τον Φεβρουάριο του 1798, το τυπογραφείο, εμπλουτισμένο με ελληνικά, γαλλικά και ιταλικά στοιχεία, τα οποία σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες παραχωρήθηκαν από το τυπογραφείο του Firmin Didot, - γνωστό και από τις ελληνικές εκδόσεις των έργων του Κοραή στο Παρίσι –

φθάνει στην Κέρκυρα και εγκαθίσταται στον χώρο πίσω από την Μονή της Παναγιάς του Κορμήλου, εκεί που βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Υπεραγίας Θεοτόκου της Τενέδου, πολύ κοντά στην είσοδο του Νέου Φρουρίου.*

Χαρακτικό του Νικ.Βεντούρα

Η εκκλησία αυτή, κτισμένη στα 1678-1688 από τον Λατινοεπίσκοπο Κερκύρας Μάρκο Αντώνιο Μπαρμπαρίγκο, οφείλει την σημερινή της ονομασία στην θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που μετέφεραν Φραγκισκανοί μοναχοί από την Τένεδο, όταν αναγκάστηκαν να την εγκαταλείψουν το 1657, διωγμένοι από τους Τούρκους κατακτητές της.

Την εποπτεία και τον συντονισμό για την στελέχωση και λειτουργία του τυπογραφείου έχει ο Κυβερνητικός Επίτροπος (Commissaire du Gouvernement), Pierre- Jacques Bonhomme de Cameyras.

Διευθυντής διορίζεται ο Jules – Paul Jouenne, με βοηθό του τον Jean Briche, ενώ ο Κερκυραίος Σπυρίδων Κονδός αναλαμβάνει διορθωτής και μεταφραστής για την ελληνική γλώσσα, με στοιχειοθέτη τον Ιταλό Giuseppe Salvatore.

Τα εγκαίνια της ‘‘Imprimerie Nationale de Corcyre’’, ή ‘‘της του Γένους Τυπογραφίας εν Κέρκυρα’’, έγιναν με μεγάλη επισημότητα από τις Αρχές και τον λαό.

Το πρώτο έντυπο που τυπώθηκε ήταν μια εγκύκλιος του Γάλλου διοικητή, με ημερομηνία 8/19 Μαΐου 1798, στην οποία μεταξύ άλλων αναφερόταν στην σύσταση του ‘‘πρώτου τυπογραφείου εν Ελλάδι’’ και στην εν γένει διάδοση της παιδείας η οποία οδηγεί στην πρόοδο και στην ευημερία ενώ καταπολεμά την αμάθεια και την τυραννία.

Έτσι λίγους μήνες αργότερα, στις 28 Ιουλίου 1798, στον ίδιο χώρο, ιδρύεται και η πρώτη Δημόσια Βιβλιοθήκη.

Το τυπογραφείο λειτουργεί σε κανονική βάση, εκδίδονται μονόφυλλες διαταγές και προκηρύξεις των γαλλικών αρχών, αλλά αυτό που αποτελεί σταθμό στην ιστορία της κερκυραϊκής και ελληνικής Τυπογραφίας, είναι η έκδοση τριών πολύ σπουδαίων εντύπων, μεγίστου εθνικού ενδιαφέροντος, στα ελληνικά : πρόκειται για τον ‘‘Θούριο’’, ήτοι, ορμητικός πατριωτικός ύμνος – μια Προσταγή Μεγάλη’’,

τον  ‘‘Ύμνο Πατριωτικό της Ελλάδος και όλη της Γραικίας, προς ξαναπόκτησιν της αυτών Ελευθερίας’’ του Ρήγα Φεραίου – Βελεστινλή

και τον ‘‘Ύμνο Εγκωμιαστικό παρ’ όλης της Γραικίας  προς τον αρχιστράτηγο Μποναπάρτε’’ του Χριστόφορου Περραιβού, ο οποίος, μετά την σύλληψη του Ρήγα, είχε καταφύγει από την Τεργέστη στην Κέρκυρα.

Οι Δημοκρατικοί Γάλλοι δεν μπόρεσαν όμως να κρατήσουν για πολύ καιρό την Κέρκυρα και τον Φεβρουάριο του 1799 το νησί παραδίδεται στον Ρώσο ναύαρχο Ουσακώφ και τον Τούρκο ομόλογο του Καδήρ Μπέη. Ο διευθυντής του τυπογραφείου Jules- Paul Jouenne παραχωρεί την διεύθυνση του στον Ιταλό στοιχειοθέτη Giuseppe Salvatore, ο οποίος παρέμεινε στην Κέρκυρα.

Το τυπογραφείο εξακολουθεί να λειτουργεί, αλλά μόνο για την έκδοση των εγκυκλίων και διαταγμάτων. Η ‘‘Του Γένους τυπογραφία’’

έδωσε την θέση της στην ‘‘Τυπογραφία Κορυφών’’.

Ευτυχώς η ρωσσοτουρκική κατοχή της Κέρκυρας λήγει στις 21 Μαρτίου 1800 και με την συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως, οι Ρώσοι αναλαμβάνουν την διοίκηση της ‘‘Επτανήσου Πολιτείας’’ , ενώ ο Ιωάννης Καποδίστριας αναλαμβάνει καθήκοντα γραμματέα.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στην τυπογραφία και βοήθησε πολύ στην λειτουργία του τυπογραφείου. Στην αρχή αναθέτει την διεύθυνση του στον Ζαχαρία Χαραμή, ο οποίος όμως λίγο αργότερα πεθαίνει και τον διαδέχεται ο Διονύσιος Σαραντόπουλος,

ο οποίος και προχωρεί στην ριζική αναμόρφωση: παραγγέλνει στην Βενετία καινούργια ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία και διάφορα ξυλογραφικά κοσμήματα, ενώ ταξιδεύει συχνά στην Τεργέστη προκειμένου να τελειοποιήσει τις γνώσεις του γύρω από την τυπογραφία. Παράλληλα , μαζί με τον Ανδρέα Μουστοξύδη και τον Μάριο Πιέρρη εκδίδει το 1802 την εφημερίδα ‘‘Gazzeta Urbana’’ (Αστική Εφημερίς),

ενώ από το 1805 μέχρι το 1808, εκδίδεται από τον Εμμ. Θεοτόκη το περιοδικό ‘‘Mercurio Litterario’’.

Με την συνθήκη του Τιλσίτ (7-9 Ιουλίου 1807) τα Ιόνια νησιά και κατά συνέπεια η Κέρκυρα, επανέρχονται στους Γάλλους του Ναπολέοντα και γίνονται γαλλική επαρχία. Η γαλλική αυτοκρατορική διοίκηση με τον Cesar Berthier στην αρχή και τον Francois Xavier Donzelot μετέπειτα, δίνει μεγάλη σημασία στην λειτουργία του τυπογραφείου: διατηρεί τον Διονύσιο Σαραντόπουλο ως διευθυντή, ενώ φροντίζει για την στελέχωση του με εμπειρότερο τεχνικό προσωπικό και νέο εξοπλισμό από την Νεάπολη της Ιταλίας.

Το 1810, το τυπογραφείο μετονομάζεται σε ‘‘Αυτοκρατορική τυπογραφία της Κυβερνήσεως των Ιονίων Νήσων’’,

όπου εκδίδονται εγκύκλιοι και διατάγματα και όχι μόνον : το περιοδικό ‘‘Mercurio Litterario’’ του Εμμ. Θεοτόκη συνεχίζει την έκδοσή του, και παράλληλα κυκλοφορούν τα περιοδικά L’ Arpe και το τρίγλωσσο Le Moniteur Ionien (Ιόνιος Μηνυτήρ – Monitore Jonio), ενώ το 1814 τυπώνεται η ‘‘Ρομέηκη Γλοσα, ή Μηκρή ορμήνηα γηα τα γράμματα κε την ορθογραφήα της ρομέηκης γλοσας’’ του δημοτικιστή Γιάννη Βηλαρά (1771-1823),

Ιωάννης Βηλαράς

στο οποίο διατυπώνει τις γλωσσικές του πεποιθήσεις ενάντια στην ιστορική ορθογραφία (τόνοι, πνεύματα, ομόηχα φωνήεντα). Το 1813, ο Διονύσιος Σαραντόπουλος αντικαθίσταται από τον Ιταλό τυπογράφο Pasquale Gambardella, ο οποίος παραμένει διευθυντής μέχρι τον Ιούνιο του 1814, οπότε η Κέρκυρα παραδίδεται από τους Γάλλους στον Άγγλο στρατηγό James Campbell και αρχίζει η πεντηκονταετής περίοδος της Αγγλικής Προστασίας (1815-1865).

Πρώτος αρμοστής διορίζεται στις 16 Φεβρουαρίου 1816 ο Sir Thomas Maitland, ο οποίος καταργεί το φιλελεύθερο σύνταγμα της Επτανήσου Πολιτείας του 1803 και συντάσσει νέο ανελεύθερο σύνταγμα το 1817, όπου μεταξύ των άλλων, με ειδικό άρθρο καταργεί την ελευθεροτυπία και δεν επιτρέπει την λειτουργία κανενός άλλου τυπογραφείου, παρά μόνον αυτού της Διοικήσεως, ονομάζοντας το ‘‘The Government Printing – Office’’ ή  ‘‘Corfu Government Press’’ .

Διευθυντής διορίζεται ο Δημήτριος Ζερβός και το τυπογραφείο εξοπλίζεται με νέα πιεστήρια και νέους τυπογραφικούς χαρακτήρες στ’ αγγλικά . Δίπλα στο Κυβερνητικό Τυπογραφείο λειτουργεί ένα δεύτερο μικρότερο (προφανώς είναι ένα άλλο γαλλικό που μεταφέρθηκε από την Ζάκυνθο) προορισμένο για ιδιωτικές εκδόσεις, πάντα όμως κάτω από την σκιά της λογοκρισίας, με θέματα επιστημονικά, καλλιτεχνικά ή ποικίλης ύλης, όπως φανερώνουν και οι τίτλοι των περιοδικών που κυκλοφορούσαν : L’ Arte, Τετραφάρδινος Αποθήκη, Ιόνιος Ανθολογία.

Η κατάσταση αυτή για την τυπογραφία παραμένει μέχρι το 1843, όταν ο τότε αρμοστής Λόρδος John Seaton επιτρέπει τη σύσταση ιδιωτικών τυπογραφείων, αλλά μόνο για την έκδοση βιβλίων και εντύπων χωρίς αναφορές στο ‘‘κυβερνητικό έργο’’. Τελικά το 1848, με διάγγελμα του στην Ιόνιο Βουλή προτείνει την κατάργηση των διατάξεων ‘‘περί τύπου’’ του συντάγματος του 1817 και στις 22 Μαΐου 1848 δημοσιεύεται ο Νόμος ‘‘περί ελευθεροτυπίας’’. Αμέσως αρχίζουν να λειτουργούν ιδιωτικά τυπογραφεία και να κυκλοφορούν αρκετές εφημερίδες. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1849 μέχρι το 1864 έχουμε τουλάχιστον είκοσι διαφορετικού τύπους τίτλους εφημερίδων που κυκλοφορούσαν στην Κέρκυρα, τις οποίες αναφέρουμε και αλφαβητικά : Αναγέννησις (1863), Ανατολή (1863), Ανεξάρτητος (1850), Εθνεγερσία (1861), Ελλάς (1850), Ερμής (1851), Εφημερίς των Ειδήσεων (1855), Εωσφόρος (1858), Ισραηλιτικά Χρονικά (1863), Καθημερινά (1855), Κέρκυρα (1848), Νέα Εποχή (1858), Παλιγγενεσία (1857), Παρατηρητής (1858), Πατρίς (1849),

Ριζοσπάστης (1850), Τιμόνι (1849), Φιλαλήθης (1852), Φιλελεύθερος (1849), Φίλος του Λαού (1850) κ. α.

Το πρώτο ιδιωτικό τυπογραφείο που ιδρύεται το 1849 στην Κέρκυρα, αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου για την  ελευθεροτυπία, είναι ‘‘Ο ΕΡΜΗΣ’’ του Χ. Νικολαίδη – Φιλαδελφέως,

για να ακολουθήσουν αρκετά ακόμα, όπως : το τυπογραφείο ‘‘ Σχερία’’ του Αντ. Πολυλά (1850), το τυπογραφείο των Αντ. Τερζάκη και Χ. Ρωμαίου (1852), το τυπογραφείο ‘‘Ιονία’’ των Σπυρίδωνος και Αρσενίου Κιάων (1857),

το τυπογραφείο ‘‘Κάδμος’’ του Νεόφυτου Καραγιάννη (1865),

το τυπογραφείο ‘‘Κοραής’’ του Ιωσήφ Ναχαμούλη (1869),

το τυπογραφείο ‘‘Αθηνά’’ του Αρσένιου Κιάου (1868),

το τυπογραφείο ‘‘Κέρκυρα’’, το τυπογραφείο ‘‘Η Ελπίς’’ των αδελφών Γ. Ασπιώτη (1873), κ. α.

Μετά την ένωση με την Ελλάδα, το 1865, η τυπογραφία στην Κέρκυρα αναπτύσσεται και ανθεί, πλην όμως, ένα θα είναι τυπογραφείο που θα κυριαρχήσει για έναν αιώνα, όχι μόνο στην Κέρκυρα, αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα και σε αρκετές περιπτώσεις και πέρα από τα σύνορα της: το τυπογραφείο ‘‘ΕΛΠΙΣ’’ των αδελφών Γ. Ασπιώτη.

*  

Σήμερα το μουσείο μας παρουσίαζει την δημοσκοπική έρευνα που έγινε και αφορά τη δημιουργία μουσείου τυπογραφίας στης Κέρκυρα. Την έρευνα οποία παραγματοποίησαν οι μαθητές, με την βοήθεια των καθηγητών τους του 3ου Γυμνασίου Κερκύρας.Στο Γυμνάσιο,στους μαθητές και τους καθηγητές τους αξίζουν συγχαρητήρια.Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Μαρτίου 2012 3.00 μ.μ στην πλατεία Λιστόν στην πόλη της Κέρκυρας.Τα έγκυρα ερωτηματολόγια από την έρευνα ήταν 108.

Οι αναλύσεις των πινάκων γίνονται από το Μουσείο μας.Πληροφορίες για την ίδρυση του εργοστασίου Ασπιώτη μπορείται να βρείτε στην διεύθυνση του Μουσείου μας

http://www.corfu-museum.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=10%3A-m-1-&catid=9%3Ahistorical-personalities&Itemid=17&lang=el

Από το δείγμα αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι το 74% ήταν κάτω των 40 ετών.Το ηλικιακό αυτό ποσοστό θεωρείται το δυναμικό παρόν και η τύχη του μέλλοντος του τόπου μας.

Στο πίνακα αυτό το 51% είναι άνθρωποι της εργασίας με την ιδιότητα του υπαλλήλου.

Η ανάλυση του πίνακα αυτού μας οδηγεί σ'ένα συμπέρασμα που το μουσείο μας έχει επισημάνει από την αρχή της ίδρυσης του.Δεν γνωρίζουμε τον τόπο μας.Τα σχολεία μας,η εκκλησία, τα τοπικά ΜΜΕ,οι τοπικοί άρχοντες,τα πολιτιστικά σωματεία κ.λ.π. θα έπρεπε  να φροντίσουν για την διάδοση της τοπικής Ιστορίας.Είμαι σίγουρος ότι το 31% που  γνώριζε ότι το πρώτο τυπογραφείο της Ελλάδος ιδρύθηκε στην Κέρκυρα, κάπου το διάβασαν ή το άκουσαν και δεν το διδάχτηκαν ποτέ.Το 69% είναι σε πλήρη άγνοια.

Ασπιώτης,ένα μεγάλο εργοστάσιο,πρωτοποριακό στο είδος του, που απασχολούσε εκατοντάδες υπαλλήλους.Πολλοί από το ποσοστό του 61% που δεν το γνώριζαν, είχαν προγόνους που δούλευαν εκεί μέσα και έθρεψαν τους παπούδες τους.Είναι κρίμα η άγνοια της τόσο κοντά μας ιστορίας της Κέρκυρας.

Περισσότερο εξειδικευμένη αυτή η ερώτηση.Μια μικρή όμως παρατήρηση στα γραμματόσημα θα έβλεπες ότι το έγγραφαν με μικρά γράμματα.Αλλά δεν γράφονταν μόνο στα γραμματόσημα αλλά και στις τράπουλες,στα σπίρτα,στα σιγαρόχαρτα κ.λ.π.

Εδώ έρχεται και η ώρα της ευθύνης και των ΜΜΕ.Ενώ ένα μεγάλο μέρος το  73% παρακολουθεί τα τοπικά  κανάλια το 69% των Κερκυραίων δεν είχε ιδέα για το πρώτο τυπογραφείο της Ελλάδος.Ιδαίτερο στοιχείο για επιβεβαίωση αυτών είναι  ο πιο κάτω πίνακας.

Παρόλη την άγνοια που εντοπίσαμε πιο πάνω, το 96% θέλει την ίδρυση του Μουσείου.Αυτό είναι λογικό γιατί στο μυαλό των ανθρώπων η ίδρυση ενός μουσείου είναι έννοια θετική.Αυτό το μαθαίνεις στο σχολείο.Η επίσκεψη  όμως σ'ένα μουσείο είναι, σε παρα πολλούς, έννοια αποθητική.

Η απάντηση που έδωσαν οι συμπολίτες μας δηλ.72% στη Βίλα Ρόσα νομίζουμε ότι είναι η πιο σωστή λύση.1)Εκείνος που θέλει να κάνει τη  χορηγία, στη περίπτωσή μας η Τράπεζα Πειραιώς,πρέπει να καταλάβει ότι η τοπική κοινωνία κανονίζει τα του οίκου της,2)Η οικία των Ασπιώτη δικαιούται και να συντηρηθεί και να στεγάσει αυτό, που οι κάτοικοί της,εκεί μέσα, σκέφτηκαν,μελέτησαν,ριψοκινδύνευσαν και έφτιαξαν το πανελλαδικής  εμβέλειας εργοστάσιο.3) Η χορηγία τους θα συνδέσει τ'όνομα τους μ'ένα μνημείο της Ελλάδος που δημιουργήθηκε για την Ελλάδα και όχι όπως τα φρούρια που φτιάχτηκαν από ξένους για να ισχυροποιήσουν τη κατάκτησή τους σ'ένα κομμάτι της Ελληνικής γης, όπως την Κέρκυρα.4)Η ουσία ενός μουσείου είναι το τι περιέχει σαν εκθέματα και όχι να αποτελεί εξωτερικά μια όμορφη βιτρίνα και μέσα να έχει εκθέματα άνευ ουσίας.5) Τόσο περισσότερο διαφημίζεται ο χορηγός που το κατασκεύασε,εάν  μπορεί να είναι εύκολη η πρόσβασή στο μουσείο από  πολύ κόσμο.6) Το όνομα του χορηγού διακρίνεται μέσα από την πανελλαδικότητα της χορηγίας του,με την σχετική βοήθεια των των επισκεπτών,οι οποίοι θα αισθάνονται και θα διαδίδουν ότι βρέθηκαν μέσα στις κραβατοκάμερες και τις τραπεζαρίες των δημιουργών της τυπογραφίας στην Ελλάδα.

Ελπίζουμε και άλλα σχολεία της πόλης μας να μιμηθούν την προσπάθεια για την εκμάθηση της ιστορίας της πόλης μας και υποσχόμεθα ότι το Corfu Museum θα σταθεί συμπαραστάρης.

H Συνεργάτης του Μουσείου και φοιτήτρια του Ιστορικού τμήματος του Ιονίου Πανεπιστημίου Δήμητρα Καρδακάρη, δημοσιεύει σήμερα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη για τη θνησιμότητα στην  Κέρκυρα την περίοδο 1842-1889, δηλ το δεύτερο περίπου μισό του 19ου αι.Η αξία αυτής της μελέτης είναι μεγάλη γιατί  περιλαμβάνει τους θανάτους όταν το νησί βρίσκονταν και υπό την  Αγγλική Προστασία αλλά και μετά  την ένωση με την Ελλάδα.Παράλληλα επεκτείνεται και στην αιτιολόγηση των ασθενειών, συνδέοντάς τες με παλαιότερες και σύγχρονες, καθώς και  τα γεννεσιουργικά αίτια αυτών.Έτσι, παίρνουμε στοιχεία  της τότε ζωής,  του κόπου της εργασίας που κατέβαλε την ανθρώπινη ύπαρξη,  την ιστορική συγκυρία που ειχε σαν επακόλουθο και  την μη επαρκή σίτηση των ανθρώπων, τον κατά ανθρώπινο φύλλο επηρεασμό απο τα πιο πάνω και τελικά την ίδια την κοινωνική ζωή με τις ιδιαιτερότητές της και τα τυχόν ανεξέλεγκτα συμβάντα.Είναι μια εργασία εξαγωγής πολυποίκιλων συμπερασμάτων ιστορικο-λαογραφικού περιεχομένου, της ανθρώπινης ύπαρξης στο νησί μας κατά την περίοδο εκείνη  .Βοήθημα για κάθε μελετητή.

Την ευχαριστούμε!!!

Η Θνησιμότητα στο νησί της Κέρκυρας 1842-1889

Περιεχόμενα

Εισαγωγή.

Η θνησιμότητα ανά φύλλο.

Κατανομή Ετών Θανάτων(1842-1889).

Τόπος Ταφής Θανόντων.

Θνησιμότητα Ανά Ημέρες. 

Θνησιμότητα Ανά Μήνες.

Συχνότητα Θανάτων Ανά Δεκαετία.

Κατανομή Ονομάτων Ανδρών. 

Κατανομή Γυναικείων Ονομάτων.

Βιβλιογραφία. 

Εισαγωγή.

Μέσα από την επεξεργασία και την ψηφιοποίηση δεδομένων από  ληξιαρχικές πράξεις θανάτων από το 1842 έως το 1889 στην Κέρκυρα, από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στον νομό της Κέρκυρας, σε σύνολο 13.853 καταχωρήσεων θανάτων, δίνονται το επώνυμο και το όνομα του θανόντος, η ηλικία του, το φύλο, το ονοματεπώνυμο πατρός και μητρός, ο τόπος γέννησης, η ημερομηνία θανάτου, η ώρα, η ημερομηνία ταφής, η εκκλησία, το ονοματεπώνυμο του εφημέριου και των δυο παρευρισκομένων μαρτύρων που έλαβαν μέρος στην συγγραφή της ληξιαρχικής πράξης. Επίσης, μέσα από την δημιουργία διαγραμμάτων σχετικών με την συχνότητα θανάτων ανά φύλο, των ετών θανάτου, του τόπου ταφής, των ωρών , μηνών και ημερών, κατά κάποιον  τρόπο αποτυπώνεται μέσα από την δημογραφική προσέγγιση μια πτυχή  της  ιστορίας της Κέρκυρας.

Η θνησιμότητα ανά φύλλο.

Πίνακας 1 Η θνησιμότητα ανά φύλο 1842-1889.

Στον Πίνακα 1, παρατηρούμε την θνησιμότητα ανά φύλο για την περίοδο 1842-1889. Παρατηρούμε ότι η θνησιμότητα στον ανδρικό πληθυσμό είναι αισθητά μεγαλύτερη από αυτή των γυναικών με ποσοστό 55% έναντι του 45% των γυναικών.  Η διαφορά κυμαίνεται στο ποσοστό του 10% και μπορούν να διεξαχθούν πολλά συμπεράσματα πάνω σ’ αυτό το θέμα. Σε ένα πρώτο στάδιο, μπορούμε να πούμε, ότι οι άνδρες είναι πιο επιρρεπής σε ατυχήματα και ασθένειες σε σχέση με τις γυναίκες, καθώς η ενασχόληση τους με σκληροτράχηλα επαγγέλματα και η έλλειψη της κατάλληλης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, αποδυνάμωνε τον τελευταίο τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. Ένας άνδρας γεννημένος σε ένα νησί, είναι πολύ πιθανόν να ασχοληθεί μελλοντικά με επαγγέλματα που έχουν σχέση με την θάλασσα ή με την ύπαιθρο. Η γεωγραφική θέση της Κέρκυρας, ως βασική δικλείδα επικοινωνίας με την Κεντρική και την Δυτική Ευρώπη, είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί πόλος έλξης για την διεξαγωγή τόσο του εμπορίου κοντινών αποστάσεων με τις γειτονικές περιοχές της Ηπείρου, όσο και με τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου Πελάγους. Ένα μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού ασχολούνταν με την ναυτιλία, κυρίως με την αλιεία και την διεξαγωγή του εμπορίου και ένα άλλο μέρος είχε στην κατοχή του ένα αριθμό ιστιοφόρων πλοίων, όπου διεξήγε εμπορικές συναλλαγές με τα νησιά των Επτανήσων, τα Διαπόντια νησιά αλλά και την Νότια Ιταλία. Επίσης, η ενασχόληση στην ύπαιθρο, γίνονταν μαζί με τις γυναίκες πολλές φορές σε ομάδες 10 με 15 ατόμων και περιλάμβανε την καλλιέργεια διαφόρων οπωροκηπευτικών, κλάδεμα αμπελιών, παραγωγή κρασιού και λαδιού και εκτροφή ζώων. Δεν έλειπαν βέβαια και οι περιπλανώμενοι όπως ο καστανάς, ο υπαίθριος φωτογράφος, ο θεραπευτής, που πρόσφερε ιατρικές συμβουλές στις οποίες είχε γαλουχηθεί από τον στρατό ή κοντά σε κάποιο γιατρό που του επέτρεπε να δώσει ορισμένες οδηγίες και ο κουρέας προβάτων. Μπορούμε να καταλάβουμε επομένως, ότι η έκθεση σε άσχημες καιρικές συνθήκες σε όλα τα άνωθεν επαγγέλματα σε συνδυασμό με την ελλιπή σίτιση και στέγαση ειδικότερα στην περίπτωση των περιπλανώμενων, κατέστησε ευάλωτο τον ανδρικό πληθυσμό σε ασθένειες, οι οποίες εάν δεν αντιμετωπίζονταν άμεσα είχαν θανατηφόρες συνέπειες.          

Επιπλέον, η διαφορά των θανάτων μεταξύ ανδρών και γυναικών, έγκειται στο γεγονός ότι οι γεννήσεις των αγοριών ήταν περισσότερες από αυτές των κοριτσιών. Η θνησιμότητα ήταν σχετικά υψηλή την περίοδο αυτή και παρατηρείται γενικώς ότι μια γυναίκα που έφθανε στην ηλικία των 45, κατά πάσα πιθανότητα είχε ζήσει τον θάνατο των γονιών της, των αδελφών της, των περισσότερων παιδιών της και ίσως του συζύγου της.

Καθώς η πλειοψηφία του πληθυσμού ασχολούνταν με την γεωργία, μπορούμε να πούμε ότι τόσο άνδρες, όσο και γυναίκες, καταβάλλονταν από τις ασθένειες και τους τραυματισμούς που κάλυπταν μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού. Οι αγρότες αλλά και τα μέλη των οικογενειών τους που δεν αμείβονται αλλά ζουν στο περιβάλλον εργασία τους, εκτίθενται σε πολλούς παράγοντες που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια τους. Επίσης δεν είναι γνωστό πόσα παιδιά, μετανάστες ή εποχικοί εργάτες εκτίθενται. Όλοι αυτοί είναι επιρρεπείς σε ατυχήματα, τραυματισμούς και ασθένειες που σχετίζονται με την φύση της δουλειάς τους.

Αρχικά οιτραυματισμοί που προκαλούνταν σε αγροτικούς χώρους μπορεί να είναι να περιλαμβάνονταν από απλά κοψίματα και γρατσουνιές μέχρι μερική ή ολική αναπηρία.

Στις ασθένειες, οι αγρότες έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης πνευμονικών νοσημάτων, δερματίτιδας, μυοσκελετικών συνδρόμων και συναισθηματικές-ψυχολογικές διαταραχές που οφείλονται στο άγχος. Τα αναπνευστικά νοσήματα δεν είναι κάτι καινούργιο για τους εργάτες γης. Το 1713 ο B. Ramazzim έγραψε ότι ‘’τα μηνύματα συλλογής και κοσκινίσματος των σπόρων αποτελούν κίνδυνο για την εμφάνιση αναπνευστικών νοσημάτων’’. Το 1832 ο C. Thackvah περιέγραψε ‘’την σχέση άσθματος και εισπνοής από τα καλαμπόκια’’. Οι διαταραχές που σχετίζονται με την έκθεση σε σκόνη που μεταφέρονται με τον αέρα, που προσβάλλουν τους εργάτες γης. Αυτές είναι: η πνευμονική υπερευαισθησία, το σύνδρομο δηλητηρίασης από οργανική σκόνη, η χρόνια βρογχίτιδα και τα έντονα πνευμονικά συμπτώματα (βήχας δύσπνοια, φλέγματα κ.α.).

Οι ασχολούμενοι με τις αγροτικές εργασίες αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες μυοσκελετικές καταπονήσεις κατά την εργασία τους. Οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις κατά τις γεωργικές εργασίες, η χρήση γεωργικών εργαλείων, (τσάπα, αξίνα, σκαλιστήρι) η ιδιόμορφη στάση του σώματος και η μεταφορά βαρέων φορτίων (φυτών, λιπασμάτων, συσκευών ψεκασμού) είναι αίτια εμφάνισης μυοσκελετικών παθήσεων.
Σε τελευταίο στάδιο, οι αγρότες και οι οικογένειες τους εμφανίζουν ψυχικές διαταραχές οφειλόμενες στο άγχος. Ιδιαίτερα παρουσιάζεται κατάθλιψη, που σχετίζεται με την απομόνωση, τα οικονομικά προβλήματα, τις καιρικές συνθήκες και κυρίως την απογοήτευση από την καταστροφή της σοδειάς. [1]

Κατανομή Ετών Θανάτων(1842-1889).

Πίνακας 2 Κατανομή Ετών Θανάτων

Στον Πίνακα 2 παρατηρούμε την Θνησιμότητα στην Κέρκυρα από το 1842 έως το 1889. Παρατηρούμε λοιπόν μια αυξομείωση των θανάτων η οποία μπορεί να οφείλεται στις καιρικές συνθήκες, σε αρρώστιες και επιδημίες. Ιδιαίτερα στο μεταίχμιο της ένωσης της Κέρκυρας με τον Νεοσύστατο ελληνικό κράτος 1862 με 1864, παρατηρούμε την πληθώρα των θανόντων, όπου το 1862 έχασαν την ζωή τους 1269 άτομα. Αυτό μπορεί να οφείλεται πρώτον, στην μετακίνηση πληθυσμιακού δυναμικού στο νησί από την Ιταλία και τα υπόλοιπα μέρη της Ελλάδας, καθώς την περίοδο της Αγγλικής κυριαρχίας στο νησί εκτός από τους Άγγλους είχαν εγκατασταθεί Ιταλοί, Εβραίοι και Έλληνες από τις γειτονικές περιοχές, φαινόμενο που διαπιστώθηκε από την καταγραφή του θανάτου ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού στην Εκκλησία των Λατίνων και την Εβραϊκή Συναγωγή.
Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί ο λιμός του 1854 στον  νησί στης Κέρκυρας, ο όποιος προκλήθηκε από την διακοπή προμήθειας σιτηρών στο νησί από την περιοχή του Εύξεινου Πόντου ως αποτέλεσμα του Κριμαϊκού Πολέμου. Από την περίοδο της Βενετικής κυριαρχίας, η Κέρκυρα όπως και τα υπόλοιπα Επτάνησα προμηθεύονταν σιτηρά από την Πελοπόννησο. Ο 19^ος αιώνας όμως, αιώνας των επαναστάσεων τόσο στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο με την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όσο και με την εγκαθίδρυση της Βρετανικής Προστασίας στα Επτάνησα το 1815, μετατόπισαν τις εισαγωγές στις ρωσικές ακτές του Εύξεινου Πόντου. Μέχρι και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα σιτηρά της Ρωσίας έρεαν σε μεγάλες ποσότητες στα επτανησιακά λιμάνια υπό το κρατικό μονοπώλιο, δημιουργώντας μία αίσθηση αφθονίας και ευημερίας.  Το εμπόριο των δημητριακών όσο προσοδοφόρο και αν ήταν, διεκόπη στα μέσα της δεκαετίας του 1850 κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου (1854-56). Τότε, οι δυτικές ευρωπαϊκές δυνάμεις, με κυρίαρχες δυνάμεις τη Βρετανία και τη Γαλλία, στην προσπάθειά τους να προστατέψουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία, είχαν κηρύξει τον πόλεμο στη Ρωσία και είχαν μεταφέρει τις πολεμικές επιχειρήσεις στη χερσόνησο της Κριμαίας. Καταλαβαίνουμε ότι οι επιπτώσεις από την διακοπή της εμπορικής δραστηριότητας με τον κύριο σιτοβολώνα της εποχής, δημιούργησε προβλήματα επισιτισμού στα Επτάνησα. Άλλωστε, στον τομέα της γεωργικής οικονομίας, η βρετανική διοίκηση είχε αποτύχει να προστατέψει την εγχώρια παραγωγή ελαιολάδου και σταφίδας που είχε πληγεί από ασθένειες.      
Το γεγονός αυτός είχε σημαντικές επιπτώσεις στο νησί της Κέρκυρας και κέντρισε το ενδιαφέρον των Αμερικανών οι όποιοι μέσα από ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στους New York Times, τον Ιούνιο του 1856:

Το Απόσπασμα της εφημερίδας καθώς και η μετάφραση προέρχεται από τον ιστότοπο Corfu History Forum- Η «άγνωστη ιστορία της Κέρκυρας», του κ. Ανδρέα Γραμμένου.   

Λιμός στις Ιονίους Νήσους (μετάφραση)

«Το ξέσπασμα του Ανατολικού (Κριμαϊκού) Πολέμου έχει εντείνει τα δεινά των κατοίκων (των Ιονίων Νήσων), οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν πλέον να εφοδιάζονται με σιτηρά από την Οδησσό και άλλους ρωσικούς λιμένες, καθώς και ότι η συγκέντρωση στρατευμάτων στην Ευρωπαϊκή Τουρκία έχει καταστήσει σχεδόν αδύνατη την προμήθεια αραβοσίτου ή άλλου είδους τρόφιμα από αυτήν την περιοχή. Το Ιονικό Προτεκτοράτο, το οποίο ανήκει στη Βρετανία από το 1815, εκτείνεται σε περισσότερες από επτά νήσους, με περίπου 220.000 κατοίκους και αποτελεί ένα είδος Δημοκρατίας υπό αριστοκρατική Αρχή. Πρωτεύουσα είναι η Κέρκυρα, μία βρετανική στρατιωτική βάση, ενώ περίπου 4.000 βρετανοί στρατιώτες φρουρούν τις νήσους. Σύμφωνα με δηλώσεις, ένας αριθμός των κατοίκων… είναι πιθανό να αποβιώσει από τον λιμό… και ο κόσμος θα αναρωτηθεί πώς ένα έθνος που αγέρωχα αυτοπροβάλλεται για τη δύναμη, την αξιοπρέπεια, τη φιλανθρωπία του και τόσα άλλα, μπορεί να επιτρέπει οι υπήκοοί του να βυθίζονται σε τέτοια έσχατη ένδεια ώστε να προβαίνουν σε εκκλήσεις προς την αγαθοεργία ξένων για την υποστήριξη που δίκαια περιμένουν από τους αποκαλούμενους προστάτες τους. Τα δεινά αυτών των φτωχών νησιωτών αποτελούν όνειδος για τη Μεγάλη Βρετανία…. Θα ήταν καλύτερο να σπεύσουν στις ηπειρωτικές περιοχές και να ενωθούν με τους Έλληνες επαναστάτες, πολεμώντας κατά των Τούρκων και των Δυτικών Δυνάμεων. Ο πόλεμος παρέχει πολύ ευνοϊκότερες ευκαιρίες από τον λιμό».[1]
Μέσα από το Άρθρο των New York Times που δημοσιεύθηκε τις 6 Ιουνίου το 1854, γίνεται από τον δημοσιογράφο μια κριτική για την έλλειψη των κατάλληλων μέτρων από την Αγγλική Κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της σιτοδείας, οφειλόμενη στην υπέρμετρη αυτοπεποίθηση των Άγγλων οι οποίοι δεν συμμαχούν με τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο που επαναστατεί κατά των Οθωμανών. Το πνεύμα της επανάστασης παρατηρούμε ότι είχε ευρεία απήχηση και μπορούμε να διακρίνουμε ένα προφητικό τόνο στα γραφόμενα του δημοσιογράφου, καθώς ο λιμός του 1854 υπήρξε ισχυρό θέλγητρο για την άνοδο των Ριζοσπαστών και κατέστησε εφικτό το όνειρο της ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Τόπος Ταφής Θανόντων.

Πίνακας 3 Κατανομή Τόπου Ταφής

Στον Πίνακα 3 που αναφέρεται στον τόπο ταφής, η Κέρκυρα είναι ο συνήθης τόπος ταφής, καθώς η πλειοψηφία των θανόντων κατοικεί στην μητρόπολη σε σύνολο 8.105 θανόντων. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου, οι θάνατοι στην ύπαιθρο να μην δηλωνόταν. Σε ένα πολύ μικρότερο αριθμό η συχνότητα των θανάτων είναι αισθητή στα προάστια της πόλης, όπως στο Μανδούκι σε σύνολο 167 θανόντων  και στον Ποταμό σε σύνολο 181 θανόντων. Παρατηρούμε ότι καταγράφονται και οι θάνατοι από τα Διαπόντια νησιά όπου υπάγονταν διοικητικά στην Κέρκυρα μέχρι και τα μέσα του 20^ου αιώνα, όπου δημιουργείται ο Δήμος Διαποντίων. Ουσιαστικά στα Διαπόντια νησιά Οθωνοί και Μαθράκι, καταγράφονται 66 και 13 θανόντες αντίστοιχα, καθώς το νησί των Οθωνών ήταν το μεγαλύτερο νησί σε μέγεθος και πληθυσμό σε σχέση με την Ερείκουσα και το Μαθράκι.    
Επιπλέον, κρίνεται εύλογο να νοηθεί ότι από την πλειοψηφία των Θανόντων στην πόλη της Κέρκυρας υπάρχουν διαφορές στην καταγωγή αλλά στον τόπο διανομής. Ένα μέρος των θανόντων ήταν μόνο Κερκυραίοι, οι υπόλοιποι ήταν Ιταλοί, Άγγλοι και κυρίως Εβραίοι.  Τέλος, η πλειοψηφία των θανόντων στην πόλη της Κέρκυρας, οφείλεται στους θανάτους όχι μόνο των μόνιμων κατοίκων της, αλλά και τους θανόντες από το νοσοκομείο, πτωχοκομείο, ορφανοτροφείο και φυλακές του Νησιού.

Θνησιμότητα Ανά Ημέρες

Πίνακας 4 Μέρες της Εβδομάδας

Όπως παρατηρούμε στον πίνακα 4 σχετικά με την συχνότητα θανάτων στις μέρες της εβδομάδας, αριθμημένες από το 1(Κυριακή) έως το 7(Σάββατο). Η αυξομείωση που παρατηρείται στον πίνακα, με εξαίρεση τον αριθμό των 1991 θανόντων την Τετάρτη, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι δεν μπορεί να καθοριστεί εύκολα η μέρα θανάτου, καθώς βιολογικοί, ψυχολογικοί ή περιβαλλοντικοί παράγοντες που καθόριζαν την ύπαρξη ασθενειών, θεωρούνται απρόβλεπτα συμβάντα και μια προσπάθεια να εξηγηθεί η αυξημένη θνησιμότητα σε μια ημέρα χωρίς την ύπαρξη των ανάλογων στοιχείων καθίσταται προβληματική. Ιδίως στην περίπτωση, όπου δεν υπάρχει ανοιχτή σύρραξη και πόλεμος η αιτία των θανάτων δεν μπορεί να δοθεί με ακρίβεια.  Μπορούμε να πούμε όμως ότι καθώς η ύπαρξη ασθενειών ήταν η κύρια αιτία θανάτων, έπειτα από την ανίχνευση ασθένειας σε ένα άτομο και τον χρόνο εξάπλωσης συνεπάγονταν ένα διάστημα μεταξύ δυο με τριών εβδομάδων, ανάλογα βέβαια με την ασθένεια και το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου. Όταν μια ασθένεια καταλαμβάνει τον ανθρώπινο οργανισμό  χωρίς την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, πολλαπλασιάζεται το ποσοστό των παθογόνων μικροοργανισμών. Για παράδειγμα μια απλή γρίπη μπορεί να μετατραπεί σε σοβαρή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος. Επομένως, ο θάνατος ήταν αργός και παρατείνονταν συνήθως μέχρι τα μέσα της εβδομάδας.

Θνησιμότητα Ανά Μήνες.

Πίνακας 5 Μήνες

Στον Πίνακα 5 αναφερόμαστε στην εποχιακή θνησιμότητα αριθμημένη από τον αριθμό 1(Ιανουάριος) έως τον αριθμό 12(Δεκέμβριος). Η Θνησιμότητα, παρουσιάζεται αυξημένη από τον μήνα Μάρτιο έως και τον Δεκέμβριο, ενώ ελαττώνεται  αισθητά τους μήνες Ιανουάριος, Φεβρουάριο και Σεπτέμβριο. Οι μήνες Ιανουάριος και Δεκέμβριος είναι οι μήνες κατά τους οποίους παρατηρείται η υψηλότερη θνησιμότητα που ενδεχομένως οφείλεται στις αρνητικές επιπτώσεις του χειμώνα  στην υγεία των κατοίκων. Μπορούμε να πούμε ότι κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου, το νησί της Κέρκυρας  χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα βροχοπτώσεων που σε συνδυασμό με τα επίπεδα της υγρασίας να φθάνουν ορισμένες φορές το επίπεδο του 90%, δημιουργούν ένα κλίμα ψυχρό και υγρό. Η κατάσταση αυτή, ευνοεί την ύπαρξη γρίπης και κυρίως προβλήματα στο αναπνευστικό σύστημα κυρίως με την ύπαρξη άσθματος. Την χειμερινή περίοδο, το γήρας αποτελούσε κυρίως την κυριότερη αιτία θανάτων και τα λοιμώδη νοσήματα. Τα λοιμώδη νοσήματα  αποτελούν και την κυριότερη αιτία θανάτου όλες τις εποχές του έτους κυρίως όμως την άνοιξη και το καλοκαίρι όπου το θερμό κλίμα ευνοεί την αναπαραγωγή και την διάδοση των μικροοργανισμών.

Συχνότητα Θανάτων Ανά Δεκαετία.

Πίνακας 6 Συχνότητα Θανάτων Ανά Δεκαετία.

Πριν προχωρήσουμε στην κατανομή της θνησιμότητας ανά δεκαετία, όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 6 από το 1842 έως το 1889 από την νηπιακή μέχρι και την ώριμη ηλικία, θα αναφέρουμε ορισμένα πράγματα για την θνησιμότητα.       

Θέλοντας να δοθεί μια κατανοητή εικόνα για την έννοια την θνησιμότητας και τον τρόπο που επηρεάζει η τελευταία την εξέλιξη μιας κοινωνίας, ο Carlo Chipolla,  στο έργο του η Ευρώπη πριν από την Βιομηχανική Επανάσταση, διακρίνει την θνησιμότητα σε φυσική και καταστροφική. Ως φυσική θνησιμότητα, ορίζει  την θνησιμότητα που απαντάται σε ομαλές περιόδους, απαλλαγμένες από  λιμούς και επιδημίες. Στην περίπτωση αυτή ένα μεγάλο ποσοστό των θανόντων ήταν νήπια και παιδιά.[2] Στον Πίνακα 6 παρατηρούμε λοιπόν, ότι το ύψος της  παιδικής θνησιμότητας είναι στο υψηλότερο επίπεδο την χρονική περίοδο 1842-1889, πράγμα που μας οδηγεί να πούμε ότι η περίοδος αυτή δεν μαστίζονταν από πολέμους, σοβαρούς λιμούς και επιδημίες με εξαίρεση το 1854, πράγμα που ο Chipolla το αναφέρει ως καταστροφική θνησιμότητα.  Υπάρχουν 4.940 καταγεγραμμένοι θάνατοι νηπίων και παιδιών, όπου ένα ποσοστό 50 με 60 τοις εκατό των παιδιών που πέθαιναν ήταν σε ηλικία κάτω από 2 ετών. Εκτός από την βρεφική, υψηλή ήταν και η νηπιακή θνησιμότητα καθώς η συχνότερη ηλικία θανάτου ενός παιδιού κυμαίνονταν στην ηλικία των 5 με 6 ετών. Στην πορεία της θνησιμότητας επομένως την περίοδο 1842-1889, στο νησί χαρακτηριστικό είναι το υψηλό επίπεδο θνησιμότητας και τα την βρεφική και παιδική ηλικία. Η βρεφική θνησιμότητα οφείλεται κυρίως στις μολύνσεις και τα ατυχήματα των γυναικών κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι οποίες απασχολούνταν στα κτήματα και συχνά αναλάμβαναν υποχρεώσεις οι οποίες δεν άρμοζαν στην κατάστασή τους. Παιδική θνησιμότητα οφείλεται και αυτή με την σειρά της σε ατυχήματα και λοιμώξεις.  Στην συνέχεια παρατηρείται μία πτώση της θνησιμότητας, στις επόμενες ηλικίες για να αυξηθεί εκ νέου στην ηλικία των 60 με 80 ετών. Μέσα από το βιβλίο Οικιστικό Πλέγμα και Θνησιμότητα στους Παξούς, των Δημήτριου Αναγιάτη-Pele και της Ιωάννας Αθανασοπούλου, πληροφορούμαστε για την θνησιμότητα στο γειτονικό με την Κέρκυρα νησί των Παξών στα μέσα του 19^ου με 20^ου αιώνα και αναφέρονται η συχνότητα και η σπανιότητα των ασθενειών των κατοίκων του νησιού των Παξών που δεν διαφέρουν πολύ από το νησί της Κέρκυρας. 
Οι ασθένειες που εντοπίζονται συχνά είναι οι ρευματικοί, οι γαστρικοί και οι μιασματικοί πυρετοι τους καλοκαιρινούς μήνες όπως και η ιλαρά. Όπως και οι γαστραλγίες, οι διάρροιες, οι βρογχίτιδες και οι πνευμονίες κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών.       
Κλείνοντας, παραρτητούμε ότι η θνησιμότητα ενώ παραμένει σταθερή στις επόμενιες δεκαετίες ηλικιών, αυξάνεται από την ηλικία των 60 με 80 όπως είναι φυσιολογικό λόγω του γήρατος, αλλά υπάρχουν και οι περιπτώσεις, όπου ένα μιρκό μέρος των κατοίκων ξεπερνούν τα 100 έτη.[3]

Πίνακας 7 Συχνότητα Ωρών Θανάτων

Στον Πίνακα 7, παρατηρούμε τις  Ώρες Θανάτων όπου κυμαίνονται μεταξύ των πρώτων πρωινών ωρών, τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες.  Οι περισσότεροι Θάνατοι καταγράφηκαν τις 2, 6 και 10 το πρωί και από τις  2 το μεσημέρι μέχρι τις 6 το απόγευμα με μια μικρή συχνότητα τις βραδινές ώρες μεταξύ 8 και 10. Μπορούμε να πούμε ότι οι πρώτες πρωινές ώρες και επίσης οι μεσημβρινές και απογευματινές καθίστατο ώρες χαλάρωσης και ξεκούρασης. Όσον αφορά την βρεφική θνησιμότητα μπορούμε να πούμε ότι συμβαδίζει με τις συνήθεις ώρες γεννήσεων που οι πρωινές ώρες μεταξύ 2 το πρωί με 4  και οι μεσημβρινές μεταξύ 12 και 6 το απόγευμα. Ένας σημαντικός παράγοντας αφορά τις υποδομές, όπου ένα σπίτι δεν εξασφάλιζε την ασφάλεια που απαιτούνταν για την προστασία των ανθρώπων από τις καιρικές συνθήκες και σε συνδυασμό με την έλλειψη ηλεκτροδότησης η θνησιμότητα ήταν έντονη τις πρώτες πρωινές ώρες κυρίως τους χειμερινούς μήνες μπορούμε να πούμε και τις μεσημβρινές τις καλοκαιρινές, προσεγγίζοντας και κάνοντας βέβαια μια υπόθεση λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα και τις ώρες θανάτων.

Κατανομή Ονομάτων Ανδρών

Πίνακας 8 Κατανομή Ονομάτων Ανδρών

Στον Πίνακα 8 παρατηρούμε την Κατανομή Ονομάτων Ανδρών από τα οποία τα πιο συνήθη βαπτιστικά ονόματα είναι οι: Σπύρος, Νικόλαος, Παναγιώτης, Δημήτρης, Κωνσταντίνος και Ιωάννης. Ο Σπυρίδων παρατηρούμε είναι το όνομα που υπερτερεί σε σύνολο 732 ατόμων, καθώς συνδέεται άμεσα με την λατρεία του Αγίου Σπυρίδωνα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρούμε και στα ονόματα Νικόλαος και Παναγιώτης, όπου σε πρώτη φάση συνδέονται με την χριστιανική λατρεία και σε δεύτερη φάση με την τοπική παράδοση. Όσον αφορά την χριστιανική Λατρεία το βαπτιστικό όνομα Παναγιώτης συνδέονταν με την λατρεία της Θεοτόκου και αποτελεί όχι μόνο για τα Επτάνησα αλλά και για την πλειοψηφία των χριστιανών το επικρατέστερο βαπτιστικό όνομα τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες. Ένα όνομα που βασίζεται κυρίως στην τοπική παράδοση είναι ο Νικόλαος καθώς θεωρείται προστάτης των ναυτικών. Όπως τονίσαμε και παραπάνω ένα μεγάλο μέρος του Κερκυραϊκού πληθυσμού ασχολούνταν με την ναυτιλία και η λατρεία του Αγίου Νικολάου ήταν ευρέως διαδεδομένη.  Η συχνότητα των ονομάτων αυτών δεν παρουσιάζεται μόνο από τις ληξιαρχικές πράξεις θανάτων και τα δημοτολόγια του νησιού αλλά και από τις ονομασίες των εκκλησιών. Στα ανδρικά ονόματα  διακρίνεται το ξένο στοιχείο όπως στις γυναίκες. Έχουμε μόνο τα ονόματα από εβραϊκή κοινότητα όπως ο Ιωσήφ.       
Σε ένα δεύτερο στάδιο, μπορούμε να πούμε ότι η  ταύτιση ενός προσώπου πραγματοποιείται με βάση τρία κατάστιχα ονομασίας που επιτρέπουν να εννοηθεί η « γενεακή του ταυτότητα». Το αστικό όνομα από το βαπτιστικό όνομα και το πατρώνυμο- επώνυμο. Το βαπτιστικό όνομα μεταβιβάζεται στον πρωτότοκο γιό από τον παππού από τον πατέρα και αντίστοιχα ο δευτερότοκος γιός κληρονομεί εκείνο του παππού από την μητέρα.

Όπως Παρατηρούμε

και τον Πίνακα 9 σχετικό με την Κατανομή των Επιθέτων, το πατρώνυμο, δηλαδή το επώνυμο, παραπέμπει στην έννοια της « φάρας» ή « ράτσας», καθώς όλοι όσοι έχουν το ίδιο πατρώνυμο θεωρούνται ως κατιόντες του ίδιου μακρινού προγόνου. Το παρώνυμο ή αλλιώς «παρατσούκλι», παραπέμπει Με βάση λοιπόν αυτές τις τρείς βασικές συνιστώσες του ονόματος, η ένταξη σε μια γενιά γίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: η αρσενική πρωτότοκη γραμμή μεταβιβάζει το όνομα από τον παππού στον εγγονό με βάση τον επώνυμο πρόγονο. Στις άλλες γραμμές η αναγωγή στον αρχικό πρόγονο εξαφανίζεται για να αντικατασταθεί στους άρρενες της πρώτης κατιούσας γενιάς. Κατά την ονοματοθεσία επίσης του ονόματος της γενιάς στους δευτερότοκους στην έννοια της γενιάς και  σχηματίζεται είτε από ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, είτε από ένα εξωτερικό περιστατικό που συνδέεται με τον ιδρυτή-πρόγονο ή ακόμα και από ένα παράγωγο του βαπτιστικού ονόματος του ιδρυτή-προγόνου. κλάδους, εκτός από το βαπτιστικό όνομα του γιού του κοινού προγόνου, είναι το παρώνυμο/παρατσούκλι. Τέλος, το να είναι μέλος μιας γενιάς κάποιος σημαίνει ότι ασκεί ένα δικαίωμα ιδιοκτησίας πάνω σε ένα σπίτι, σε συγκεκριμένη συνοικία του χωριού και επίσης σε ένα συγκεκριμένο τμήμα της καλλιεργούμενης γης, τα κτήματα.
Όπως αναφέρει η Μαρία Κουρούκλη στο έργο της Γενιά, Προίκα και Κληρονομιά. Η περίπτωση της Επίσκεψης στην Κέρκυρα, με βάση τον Ιόνιο Αστικό Κώδικα που τέθηκε σε εφαρμογή από το 1841 έως το 1946 και αποτελούνταν από κανόνες που σχετίζονταν με την κληρονομιά και την μεταβίβαση της περιουσίας, η γη μεταβιβάζεται κατά την ανδρική γραμμή στους αμέσως κατιόντες. Σε περίπτωση όπου άρρενες κατιόντες απουσιάζουν, η περιουσία μεταβιβάζεται στους ανιόντες και στους πλάγιους συγγενείς. Μόνο οι εξ αίματος συγγενείς έχουν δικαίωμα πάνω στην κληρονομιά, οι γυναίκες δεν κληρονομούν παρά μόνο σε περίπτωση ανυπαρξίας αρρένων κληρονόμων. Προϋπόθεση για την ανάδειξη κάποιου σε αρχηγό της οικογένειας, αποτελεί η λήψη της κληρονομικής του μερίδας. Κάθε γάμος συνεπάγεται και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου σπιτιού εκτός βέβαια από την περίπτωση του μοναχογιού ή της μοναχοκόρης, όπου σε αυτή την περίπτωση μπορεί να συστεγάζονται στο σπίτι των γονιών του. Η κατοίκηση στο χωριό είναι πατροτοπική και η οικογένεια του γαμπρού, οφείλει να εξασφαλίζει ένα σπίτι για το νέο ζευγάρι συνήθως επεκτείνοντας ένα τμήμα του πατρικού σπιτιού. Έτσι δικαιολογείται η εντύπωση ενός επισκέπτη όταν αντικρίζει για πρώτη φορά το χωριό, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του οικισμού του έχει κτιστεί σκαλωτά. Οι γειτονιές του χωριού φέρουν το όνομα μιας οικογένειας μέσω της αλληλοδιαδοχής των γενεών όπου οι πατέρες μεταβίβαζαν την περιοχή αυτή στους γιούς τους. Στην ίδια γειτονιά κατοικούσαν τα πατροπλευρικά ξαδέλφια όπου συνήθιζαν να μοιράζουν από κοινού την χρήση των πηγαδιών, τους λαχανόκηπους ή τους εξωτερικούς φούρνους για ψωμί. Έτσι λοιπόν μια γενιά σε ένα μικρό χωρίο, αποτελείται από τους απογόνους ενός κοινού και γνωστού προγόνου κατά την ανδρογονική γραμμή. Τα  μέλη της έχουν συνείδηση της κοινής τους ταυτότητας, φέρουν το ίδιο όνομα, κατέχουν από κοινού περιουσιακά στοιχεία και ζουν στις περισσότερες περιπτώσεις στην ίδια γειτονιά του χωριού. Το βάθος της γενιάς δεν ξεπερνά τις τρεις γενιές και η διάσπασή της πραγματοποιείται όταν τα μέλη της είναι υπερβολικά πολυάριθμα. Τα γενεακά ονόματα είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένα με τα σπίτια και ιδιαίτερα τις γειτονιές. Από την μεταβίβαση της γης αποκλείονται οι γυναίκες, οι οποίες με τον γάμο τους γίνονται μέλη μιας άλλης οικογένειας και η γη που παίρνουν μαζί τους θα αλλάξει όνομα. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες παίρνουν κάποιο κομμάτι γης τη στιγμή του γάμου τους με την μορφή προίκας, αλλά το ύψος των περιουσιακών αγαθών είναι πολύ μικρότερο συγκριτικά με την μερίδα των αδελφών τους. Κατά προτίμηση παραχωρούσαν σ’ αυτές τη γη που μητέρα τους έφερε στην οικογένεια τη στιγμή του γάμου της. Έτσι λοιπόν στην Επίσκεψη υπάρχουν δυο τύποι έγγειας ιδιοκτησίας: ο πρώτος τύπος είναι ανδρικός και ακολουθεί την ανδρογονική γραμμή μέσω της διαδοχής των γενεών και ο δεύτερος τύπος είναι μια γυναικεία ιδιοκτησία που αλλάζει τιτλούχο και όνομα σε κάθε μεταβίβαση και που περιλαμβάνει μια κατά πολύ μικρότερη έκταση καλλιεργούμενης γης.

Κατανομή Γυναικείων Ονομάτων.

Πίνακας 10 Κατανομή Γυναικείων Ονομάτων

Στον Πίνακα 10 παρατηρούμε την κατανομή των Γυναικείων Ονομάτων στον νησί της Κέρκυρας. Παρατηρούμε ότι το βαπτιστικό όνομα που υπερτερεί είναι η Μαρία σε σύνολο 832 ατόμων.  Δεν προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση καθώς μέχρι σήμερα το βαπτιστικό όνομα Μαρία στους χριστιανούς ορθόδοξους είναι αυτό που εμφανίζεται συχνά ως γυναικείο όνομα. Το όνομα Μαρία προέρχεται από την λατρεία της Θεοτόκου και την ιδιαίτερη σχέση που κατέχει στην λατρεία των γυναικών καθώς Η Παναγία θεωρούνταν προστάτης των γυναικών και κατεξοχήν θεωρείτο πως πρότυπο της μητρότητας.  Αυτό που προξενεί εντύπωση είναι ότι τα κορίτσια δεν είχαν την ονομασία Σπυριδούλα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η λατρεία του αγίου παρόλο που ήταν διαδεδομένη στα Επτάνησα ήταν κατά βάση «ανδροκρατική». Ο άγιος του τόπου θεωρούνταν ο άγιος των ανδρών, των ανδρών που θα τον προστάτευαν. Επίσης τα ονόματα ήταν κατά βάση κληρονομικά οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι το όνομα Σπύρος ένα ανδρικό για την εποχή όνομα, δινόταν από τον παππού στο εγγόνι ή από τον πατέρα στο γιό. Συνήθως οι οικογένειες ήταν πατριαρχικές επομένως η συμβίωση με τον παππού και την γιαγιά επηρέαζε την απόφαση των γονέων για την ονομασία του παιδιού. Ένα άλλο πράγμα που μπορούμε να πούμε είναι ότι  συνήθως δεν γεννιόταν σε μια οικογένεια  ένα  μόνο παιδί και ειδικότερα στην περίπτωση που το πρώτο παιδί ήταν αγόρι έδιναν την ονομασία Σπύρος, του αγίου του τόπου τους. Στο κορίτσι όταν γεννιόταν έδιναν την ονομασία Μαρία της Παναγίας ή το όνομα μιας αγίας, όπως ονομάστηκε και η γιαγιά ή η μητέρα. Πολλά παιδιά εξάλλου επειδή έχαναν την ζωή τους μόλις γεννιούνταν ήταν αφιερωμένα ακόμα και πριν την γέννηση τους στον Άγιο Σπυρίδωνα και στην Παναγία.   

Μια τελευταία παρατήρηση που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αναφορικά με τα γυναικεία βαπτιστικά ονόματα είναι ότι την περίοδο 1842-1889, ο κερκυραϊκός πληθυσμός ήταν ένα μάγμα  καθολικών και χριστιανών, όποτε παρατηρείται και το φαινόμενο να υπάρχουν ονόματα ιταλικής κυρίως προελεύσεως με ονόματα καθολικών αγίων, όπως Ελισάβετ, Ρεγγίνα και Τερέζα.

1
Νίνος Γεράσιμος του Σπυρίδωνος
Λιαπάδες Κέρκυρας

Ιστορική αναδρομή Λιαπάδων Κέρκυρας

Για την καταγωγή του χωριού Λιαπάδες, υπάρχουν τρείς διαφορετικές απόψεις, εκ των οποίων οι δύο καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Και οι τρείς όμως, έχουν μια βάση που τις στηρίζει, αλλά η πραγματικότητα είναι μια και μοναδική. Μέχρι πριν κάποια χρόνια, επικρατούσε μια λανθασμένη άποψη για την καταγωγή του χωριού, που οφειλόταν σε μια επιπολαιότητα ενός περιηγητή του 19ου αιώνα, που δεν ήταν άλλος από τον γερμανό ιστορικό Ιωσήφ Πάρτς. Ο Πάρτς, συγχαίοντας γραμματικά τα δυο ουσιαστικά, δηλαδή το Λιαπάδες και το Λιάπηδες, υποστήριξε
πως το χωριό κατάγεται από εποίκους Λιάπηδες, που ήταν κάτοικοι του Λιάμπεση της χώρας των Ακροκεραυνίων, που έφτανε μέχρι τις εκβολές της Βο’ι’ούσης. Έτσι
λοιπόν έχει δημιουργηθεί μια λάθος εντύπωση, που οφείλεται στην μη τεκμηριωμένη εργασία του παραπάνω ιστορικού. Η πραγματικότητα όμως βρίσκεται αλλού και αυτό
φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από τις αυθεντικές, έγγραφες πηγές, που υπάρχουν μέσα στα διάφορα αρχεία εκκλησιών και στο γενικό αρχείο Κέρκυρας. Το όνομα Λιαπάδες, προέρχεται από την αρχαία Δωρική διάλεκτο, που ήταν διαδομένη στην Κερκυραική ύπαιρθρο, κατά την βυζαντινή-μεταβυζαντινή περίοδο. Έχουμε λοιπόν από την παραπάνω διάλεκτο το όνομα Αλίπλακτος, που σημαίνει θαλασσοδαρμένος-θαλασσινός γενικότερα. Έτσι μέσα από τις μαρτυρίες, παρατηρούμε τους νέους αποίκους που ονομάζονται Αλίπλακτοι και που εμφανίζονται στα παράλια της Παλαιοκαστρίτσας και εγκαθίστανται στο σημερινό όρμο που λέγεται Αλίπα . Η Αλίπα, χρωστάει το όνομά της στους παραπάνω θαλασσινούς, διότι από το όνομα Αλίπλακτος, προήρθε και η αρχική της ονομασία, που λεγόταν Αλίπλα, δηλαδή το χωριό θαλασσινών. Με την πάροδο του χρόνου και χάρις στην Κερκυραική προφορά, το όνομα Αλίπλα έγινε Αλίπα και οι κάτοικοι τώρα πια ονομάζονταν Αλιπάδες .

H Αλίπα Φωτογραφία του Fred Boissonas 1903 (Αρχείο Γ.Πετσάλη)

Είναι η περίοδος που σε όλα τα χωριά του νησιού δημιουργούνται τοπωνύμια και σχηματίζονται τα ονόματά τους με την Κερκυραική χαρακτηριστική κατάληξη σε – άδες . Τελικά με το πέρασμα του χρόνου, οι Αλιπάδες μετονομάζονται Λιαπάδες . Το όνομα Αλιπάδες, φαίνεται επίσημα σε έγγραφο του 1561, άλλα όμως ήταν η εποχή όπου χρησιμοποιούνταν και το τελικό Λιαπάδες . Ένα άλλο επίσημο έγγραφο που υπάρχει είναι αυτό της μονής Παλαιοκαστρίτσας, που χρονολογείται το έτος 1497 και αναφέρει ότι η μονή πήρε το ονομά της από το παλιό κάστρο που υπήρχε στον απέναντι λόφο του Όρμου του Αλίπα.

Μέσα από αυτό το έγγραφο,παρατηρούμε ότι η Αλίπα ακόμα κατοικούνταν από τους παραπάνω και μάλιστα υπήρχε και ο ναός του Αγίου Νικολάου, που τώρα πια απομένουν μόνο τα ερείπιά του για να μας θυμήζουν εκείνα τα χρόνια. Ήδη από αυτή την χρονολογία το χωριό αναφέρεται και επίσημα σαν Λιαπάδες.

Στο πιό πάνω έγγραφο αναφέρεται"Ο Ναός της Παλαιοκαστρίτσας ανεκινίσθη τις 18/9/1469 υπό του Αθανασίου Λώμη με τη δαπάνη και την συνδρομή των κατοίκων των εξής χωρίων της επαρχίας Μέσης ήν αποτελούσι τα χωρία Γιαννάδες,Μάρμαρον,Κανακάδες,Λιαπάδες,Γαρδελάδες,Δουκάδες.....(Αρχείο Γ.Πετσάλη)

Εκείνη την περίοδο, έχουμε την μετακίνηση των κατοίκων από τον Όρμο του Αλίπα, προς την σημερινή τοποθεσία η οποία ήταν δύσβατη και τους προφύλασε από τους Αλτζερίνους πειρατές, οι οποίοι ηταν και ο σημαντικός λόγος που τους έκανε να μετακινηθούν από τα παράλια που είχαν πρωτοεγκατασταθεί.

1920 το χωριο φαίνεται πάνω αριστερα

Υπάρχει μια ακόμη άποψη όπως προείπαμε για το όνομα του χωριού , η οποία όμως σχετίζεται με τα παραπάνω και αποτελεί τη συνέχεια της ιδρύσεως του χωριού, διότι το έγγραφο που υποστηρίζει αυτή την άποψη είναι γραμμένο στις 22 Ιανουαρίου 1572 από τον νοτάριο Χαλικιόπουλο Άγγελο. Έχουμε επίσης ένα έγγραφο από το νοτάριο Τυροφά Νικόλαο, με χρονολογία 11 Μαρτίου 1550. Εδώ όμως έχουμε μια διαφορά , δηλαδή ο Τυροφάς το χωριό το ονομάζει Αληουπουνήους και υποστηρίζει ότι το όνομα Λιαπάδες, προέρχεται από αλλοιώσεις και συντμήσεις που έχουν ως εξής: Αλιουπούνιος – Αλιούπα – Αλιουπάδες – Λιαπάδες . Αυτό το έγγραφο προφανώς, δημιουργήθηκε με την εγκατάσταση των κατοίκων στην τελική τοποθεσία του χωριού και ο Τυροφάς προσπάθησε να συγκεντρώσει διάφορα στοιχεία καταγραφής των κατοίκων και να δώσει εξηγήσεις για την καταγωγή του ονόματος, οι οποίες όπως φαίνεται είναι παραλλαγή του προαναφερθέντος ονόματος Αλίπλακτος. Το όνομα Αληουπούνιος, πρωτογράφτηκε με την μετακίνηση του πληθυσμού. Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι δυο αυτές απόψεις περί της καταγωγής του χωριού είναι ίδιες, αλλά έχουν αποδωθεί διαφορετικά.

Εκείνη τη χρονολογία (1520), έχουμε την πρώτη επίσημη απογραφή των κατοίκων,

κατά την οποία, γράφεται κάθε οικογένεια ξεχωριστά και την βλέπουμε παρακάτω:
(έχει παραμείνει η αυθεντική ορθογραφία του κειμένου) Αγάθος Αντώνης-Αγάθος Βασίλης-Αγάθος Γεόργης-Αγάθος Θεοδορής-Αγάθος Ιωάννης-Αγάθος Καλο’ι’ωάννης Αγάθος Καλοκηριάκης-Αγάθος Νικολός-Αγάθος Πέτρος-Αγάθος Στάθης-Άθης Σταμάτης-Βασίλας Μάρκος-Γερακάρενα Καλή-Γουλής Σταμάτης-Καβασιλάς Δήμος-Καβασιλάς Μάρκος-Κισάρης Νικολός-Κονταράτος Ταβηανός-Λίβερης Μιχάλης Μαβροηδής Αρσένης-Μαβροηδής Βασίλης-Μάζης Αναστάσης-Μάζης Αλιβίζης-Μάζης Αντρίας-Μάζης Γεώργης  Μιχαήλ Μιχάλης-Μιχαλάκης Γεώργιος-Μιχαλάς Αλέξανδρος-Μιχαλάς Γεώργιος-Μπερετίνος Αλέξιος Μπηδέλης Ιάκουβος-Νίνος Αντόνης-Νίνος Γεώργιος-Νίνος Ιωάννης-Νίνος Καλο’ι’ωάννης-Νίνος Κώστας Νίνος Σταμάτης-Παγιατάκης Αντόνης-Παπαδόπουλος Δημήτρης-Παπαδόπουλος Θεόδορος-Παπαδόπουλος Καλο’ι’ωάννης-Παπαδόπουλος Νικολός-Πετριτής Αντρέας-Ρεπούλιος Σταμάτης-Ρήτης Νικολός-Σταβράτος Βασίλης Σταβράτος Κοσταντής-Σταβράτος Λάζαρης-Σταβράτος Νικολός-Στραβοσκιάδης Σταμάτης-Χαλκηάς Καλο’ι’ωάννης Χαλκηάς Καλοκυριάκης-Χαλκιά Κυριακή

Μέσα από αυτή την εργασία του νοτάριου Τυροφά Νικολάου, γίνεται και αναφορά στις εκκλησιές που υπήρχαν τότε, μέσα από την καταγραφή των δωρεών που έκαναν οι κάτοικοι του χωριού. Έτσι λοιπόν γίνεται αναφορά στις παρακάτω εκκλησιές: 9 Αυγούστου 1548 Υπεραγία Θεοτόκος ( προφανώς Υ.Θ. Οδηγήτρια)

Αγία Πρωτομάρτηρας Θέκλα

Αγια Θέκλα. κατα την παράδοση ο παλιότερος ναός του χωριού

9 Μαρτίου 1549 Άγιος Θεόδορος
24 Δικιβρίου 1553 Μεγάλος Ταξηάρχος ο κάτω ( δεν υπάρχει πια)
24 Δικιβρίου 1553 Μεγάλος Ταξηάρχος ο ασόματος ( δεν υπάρχει πια)
22 Σεπτεβρίου 1549 Μεγάλος Νικόλαος ( Άγιος Νικόλαος)

Άγιος Νικόλαος. ιδιοκτησία Γεωργίου Σουρέτου και μετά τον 17ο αιώνα των οικογενειών των Νίνων

Από τα παραπάνω βλέπουμε ότι δεν υπάρχει καθόλου αναφορά για τις δυο Άγιες
Αναστασίες

καμπαναριό αγίας Αναστασίας φαρμακολύτριας 1797

κεντρική θήρα  και επιγραφή του καμπαναριού της άγιας Αναστασίας

και ο Μεγάλος Ταξήαρχος δεν υπάρχει και δεν είναι γνωστή η θέση του. Ακόμα ο παραπάνω νοτάριος, έχει καταγράψει και διάφορα τοπονύμια που υπήρχαν εκείνη την εποχή και μερικά ακόμα υπάρχουν ως την εποχή μας . Έχουμε λοιπόν: Βασηλική-Παρασπόρια-Κατζάμπα-Σκάλα-Μπάληουρας-Μπηλός ( Πηλός)-Ξοπεργουληά Αληουπουνήοι ( Αλιπουνιοί)-Ρουδιές-Γαηδουράς-Κτήματα

Το χωριό, αρχίζει να έχει οργανωμένα αρχεία από τον 17ο αιώνα και μετά, όπως κτηματολογία, ληξιαρχικές πράξεις κτλ. Από τα κτηματολόγια βλέπουμε ότι οι Λιαπαδήτες είχανε μεγάλες περιουσίες και υπάρχουνε αναφορές σε μεγάλες εκτάσεις με ονομασίες όπως: Αγαθάτικα, Νινάτικα, Μποζικάτικα, Ρεπουλιάτικα, Παγιατάτικα, Παπαδοπουλάτικα, Χαλκιαδάτικα. Παρ’ όλα αυτά όμως, δεν υπάρχει σε καμιά περίπτωση η παρουσία κάποιου κόντε, καθώς στο Libro d’ oro , δεν υπάρχει κανένα Λιαπαδήτικο επώνυμο.

Κατά το 17ο αιώνα, οι παπάδες κρατάνε πρακτικά σε μορφή ημερολογίου και το αποκορύφωμα ήτανε η διαταγή του ενετού γενικού προνοητή της θάλασσας Αgostin Sagredo το 1752, που αποφασίστηκε να γίνει απογραφή και να καταγραφούν οι εκκλησιαστικές περιουσίες και σε τι κατάσταση βρισκόντανε οι ναοί. Στο γενικό αρχείο Κέρκυρας υπάρχει μια παλιότερη απογραφή του 1675 που αναφέρει 93 οικογένειες και 708 κάτοικους συνολικά. Οι οικογένειες είναι οι εξής: Αγάθος 18-Μάζης 14-Μποζίκης 8-Παγιάτης 6-Παπαδόπουλος 5-Σταυράτος 5-Νίνος 4-Μαυροειδής 4 Χαλκιάς 4-Αυλωνίτης 3-Ρεπούλιος 3-Γγίνης 2-Κήπας 2-Μουμούρης 2-Αιγύπτιος 1-Είπας 1 Ίπας 1-Κοκοβής 1-Κονταράτος 1-Κοσμάς 1-Λευτέρης 1-Μακροπόδης 1-Μιχαλάς 1-Μπαγιόκος 1 Παγκράτης 1-Πρέπης 1-Τζανίνος 1-Τζανόπουλος 1

Το έτος που εφύγανε οι Ενετοί, δηλαδή το 1797 έρχονται οι Γάλλοι και το πρώτο πράγμα που φροντίσανε ήταν να ξαναεπισκευάσουν τα φρούρια και να θωρακήσουνε το νησί. Έτσι λοιπόν τοποθετήσανε ένα μακρύ κανόνι έξω από το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας, απέναντι από τις ακτές του χωριού και πιο συγκεκριμένα απέναντι από τη θέση Βάρδια που ήτανε θέση στρατηγικής σημασίας. Οι Γάλλοι είχανε φρουρά στο μοναστήρι και στο Αγγελόκαστρο και επικοινωνούσανε στην πόλη με οπτικό τηλέγραφο ο οποίος ήτανε στημένος στους Λιαπάδες στο
συγκεκριμένο ύψωμα της Βάρδιας. Η παρουσία των Άγγλων, δεν έχει να δείξει τίποτε στο χωριό εκτός από τη στρατιωτική παρουσία που υπήρχε στο φυλάκιο της Βάρδιας για τον έλεγχο της
θαλάσσιας περιοχής. Ακόμα οι Άγγλοι στην προσπάθεια οργανώσεως τους στην περιοχή, έφτιαξαν χάρτες και συγκεκριμένα στον στρατιωτικό χάρτη του Βenza, ο λόφος της Κουρκουλής (υψ
363μ), ονομάζεται Κukkulos (πολλοί ακόμα το ονομάζουν έτσι) η Gucculi. Εκεί αναφέρεται ότι κατοικούσανε οι Κουρκουλαίοι άγνωστο από πότε και οι Λιαπαδήτες ήρθανε αντιμέτωποι μαζί τους για το ποιός θα επικρατήσει στην περιοχή. Τελικά εκδιώχθηκαν οι Κουρκουλαίοι και μετόκισαν κοντά στο Αγγελόκαστρο στο χωριό Μακράδες. Αυτά αναφέρονται στις σημειώσεις των Άγγλων στρατιωτικών.

Το χωριό έστηλε τους νέους του στον Βαλκανικό πόλεμο του 1912-13, όμως κάποιοι σκοτώθηκαν και έγιναν οι πρώτοι Λιαπαδήτες Ήρωες που δώσανε το αίμα τους για την πατρίδα. Είχαν πολεμήσει με το 10ο Σύνταγμα Πεζικού και τα ονόματά τους υπάρχουνε στα στρατιωτικά αρχεία. Δνέας Κορακιανίτης Ιωάννης Σαντής Κλεισούρα 1912 1ος Λόχος Στρ Αγάθος Ιωάννης Μολοχίτης Γιαννιτσά 1912 3ος Λόχος Στρ Γουλής Ιωάννης Πέπος Κιλκίς 1913 3ος Λόχος
Στρ Μάζης Νικόλαος Μπάτιος Κιλκίς 1913 5ος Λόχος
Στρ Αγάθος Δημήτριος ..............................................................
Φτάνουμε στην Μικρασιατική καταστροφή και το χωριό δέχεται έναν μεγάλο αριθμό
προσφύγων.
Συγκεκριμένα στην απογραφή των προσφύγων που έγινε το 1923 έχουμε:
Άντρες: 9
Γυναίκες: 13
Σύνολο : 22
Τέλος αξίζει να σημειώσουμε όλες τις απογραφές που εγίνανε στο χωριό και είναι
στον αριθμό 16 και ξεκινάνε από το 1520 και είναι οι εξής :
1520 – 59 οικογένειες
1675 - 708
1864 – 1041
1870 – 1041
1879 – 1111
1896 – 1140
1889 – 1100
1907 – 1094
1920 – 1040
6
1928 – 1065
1940 – 1103
1951 – 1082
1961 – 1184
1971 – 931
1981 – 1032
1991 – 1070
ΙΕΡΕΙΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Εκείνα τα χρόνια ασκήτεψαν πάρα πολλοί ιερείς οι οποίοι κατάγονταν από το χωριό. Η πιο παλαιά αναφορά σε Λιαπαδήτη ιερέα, είναι αυτή του 1564 από το Μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας που μιλάει για τον Ιερομόναχο Καλλίνικο Παγιατάκη , και η αμέσως επόμενη για τον Γεώργιο Παγιατάκη στις 21/Σεπτεμβρίου/1572 . Ο Ιερομόναχος Σωφρόνιος ( Σεραφείμ) Παγιάτης εκλέχτηκε στις 08/Αυγούστου/1697 Ηγούμενος του μοναστηριού της Παλαιοκαστρίτσας . Η ηγουμενεία του υπήρξε πολυτάραχη .Το έτος 1700 ξέσπασε στάση στο Μοναστήρι με πρωτεργάτες τρείς
ιερομόναχους,η οποία γρήγορα γενικεύκηκε περιλαμβάνοντας και τους υπηρέτες της μονής με συνέπεια τον διασκορπισμό των εισοδημάτων της. Λύση στην εκρυθμή κατάσταση έδωσε ο Μ. Πρωτόπαπας Αναστάσιος Αυλωνίτης .Ο Σωφρόνιος διατήρησε την ηγουμενεία έως το 1707 οπότε δολοφονήθηκε από μαθητή του. 

Καταφέραμε ακόμα μέσα από πηγές του αρχείου Κέρκυρας να γνωρίζουμε τους περισσότερους ιερείς του χωριού από το 1722-1834 .
1) 1722 Αβερνίκος Χαλικιάς Ιερομόναχος Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς Τιμόθεος Παγιατάκης Ιερεύς
2) 1723 Προσήχθη εις ενέργεια ο Γεώργιος Πολυμάρτης
3) 1727 Προσήχθη εις ενέργεια ο Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
4) 1728 Απεβίωσε ο Ιερομόναχος Θεόκλητος Μαυροειδής και ετάφη στο
κοιμητήριο της Άγιας Θέκλας .1729 ( Ιούνιος) οι εφημέριοι του ναού τηςΆγιας Αναστασιάς Θεόφιλος Παγιάτης και Καλλίνικος Μποζίκης , φανερώνουν πως σε καιρό μεγάλου πολέμου στο χωριό ( επίθεση από Αλτζερίνους Πειρατές ), χάθηκαν η ξεσχίστηκαν φύλλα από το ληξειαρχικό βιβλίο του ναού .
5) 1761 Προσήχθη εις ενέργεια ο Γεώργιος Παγιάτης .
6) 1762 Προσήχθη εις ενέργεια ο Αντώνιος Παγιάτης .
7) 1763 Ιερείς του χωριού επειδή τελείωσε το βιβλίο των βαπτίσεων και δεν είχε άλλα φύλλα, πρόσθεσαν ένα άκομα παιδί στο εξώφυλλο και παρακάλεσαν την Αυτού Παναιδεσιμότητα να αναγνωρίσει το Κύρος του παιδιού σαν βαπτισμένο .
8) 1763 Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς
Τιμόθεος Παγιατάκης Ιερεύς
Γεώργιος Πολυμάρτης Ιερεύς
Γεώργιος Παγιάτης Ιερεύς
Αντώνιος Παγιάτης Ιερεύς
Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
9) 1735 Καλλίνικος Μποζίκης Ιερομόναχος
Θεόφιλος Παγιάτης Ιερεύς

Γεώργιος Πολυμάρτης Ιερεύς
Προσήχθη εις ενέργεια ο Ιωάννης Ρεπούλιος
ο Ιερέας Τιμόθεος Παγιατάκης έχει αποβιώσει .
9) 1764 Αποβιώνει ο Θεόφιλος Παγιάτης και ετάφη στο κοιμητήριο της Άγιας
Αναστασιάς .
10) 1769 Νικόλαος Αγάθος Ιερεύς
11) 1770 Νικόλαος Αγάθος Ιερεύς
Αντώνιος Παγιάτης Ιερεύς
12) 1775 Στυλιανός Παγιάτης Ιερεύς
13) 1776 Γεώργιος Παγιάτης Ιερεύς
14) 1777 Λειτουργούν όλοι οι Ιερείς από το 1765

To 1782 στη μονή Παλαιοκαστρίτσας υπό τον ηγούμενο Καλλίνικο ιερομόναχο Βιδηνιότη και προς σκοπόν να εξετάσουν τα του συστήματος της Μονής γίνεται συμβούλιο με τους κτήτορες της Μονής μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης Νήνος εκ Λιαπάδων(Αρχείο Γ.Πετσάλη)

15) 1801 Προσήχθη εις ενέργεια ο Αναστάσης Παγιάτης και ο Γεώγιος Γουλής
16) 1805 ( Νοέμβριος) προσήχθη το βιβλίο του ναού στον Μητροπολίτη
Κέρκυρας Ιερόθεο , από τον Ιερέα Στυλιανό Παγιάτη .
17) 1807 Θεοδωρής Παγιάτης Ιερεύς
Στυλιανός Παγιάτης ιερεύς
Ο Ιερέας Γεώργιος Παγιάτης έχει αποβιώσει
18) 1817 Αντώνιος Ρεπούλιος Ιερεύς
Παραμένουν οι Ιερείς από το 1807
19) 1832 Παραμένουν οι ίδιοι Ιερείς από το 1817
20) 1834 Χαράλαμπος Κορακιανίτης Ιερομόναχος
Θεόδωρος Παγιάτης ιερεύς
Αντώνιος Ρεπούλιος Ιερεύς
Ιωάννης Παγιάτης Ιερεύς
Από το 1834 δεν κατάφερα να βρω άλλα ονόματα ιερέων, αλλά μπόρεσα να μάθω
μερικούς από τους ιερείς που λειτουργούσαν από το 1900 και μετά χωρίς όμως να
γνωρίζω συγκεκριμένες ημερομηνίες.
1) Αγάθος Ιωάννης ιερεύς
2) Αγάθος Κων/νος ιερεύς
3) Ρεπούλιος Σπυρίδων ιερεύς
4) Καρύδης Γεώργιος ιερεύς
5) Λευθεριώτης Ευγένιος ιερεύς
6) Λευθεριώτης Νικόλαος ιερεύς
7) Παγιάτης Μελέτιος ιερομόναχος
8) Παγιάτης Γεώργιος ιερεύς ( ιερέας του χωριού)
9) Νίνος Καλλίνικος ιερομόναχος ( ιερουργεί στην μονή Παλαιοκαστρίτσας)

Άλλες Φωτογραφίες του χωριού και της ζωής του

λιαπαδήτες ''βιολιτζήδες''

Αγάθος Σπυρίδων. είχε ανακαλύψει το φάρμακο firex για τις ψείρες

Αγάθος Μιχαήλ οφθαλμίατρος. τους Λιαπαδήτες τους εξέταζε δωρεάν

''Κάμπος'' εκεί εγκαταστάθηκαν μετά την Αλίπα

παραδοσιακή λιαπαδήτικη στολή

παραδοσιακή λιαπαδήτικη στολή

''πηγάδι του ανίκητου''εδώ οι Λιαπαδήτες με τους βενετούς κατατρώποσαν τους πειρατές που είχαν λεηλατήσει την κερκυραική ύπαιθρο

Θέλω να ευχαριστήσω τον ιερέα του χωριού, κ. Γεώργιο Παγιάτη του Δημητρίου, με του οποίου την άδεια μπόρεσα μέσω των βιβλίων των ναών του χωριού να συγκεντρώσω κάποια στοιχεία τα οποία μου ήταν αναγκαία για να ολοκληρώσω την εργασία μου .

Νίνος Γεράσιμος του Σπυρίδωνος
Λιαπάδες Κέρκυρας
Πηγές:
8

1) Ιστορικό Αρχείο Κέρκυρας
2) Ιωσήφ Πάρτς (περιηγητής 19ου αιώνα)
3) Κτηματολόγιο Αγίου Νικολάου Λιαπάδων (1675)
4) Αγία Αναστασία Φαρμακολύτρια
5) Το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας
6) Αναγνωστική Εταιρεία Κερκύρας