Ιστορία
THE MERCHANTS OF VENETIAN CORFU IN THE FIRST HALF OF THE SIXTEENTH CENTURY
|
Gerassimos D. Pagratis
One of the desiderata of recent Greek historiography is to define the physiognomy of the merchant and the shipowner. A second is to investigate their intervention in economic and social processes, of which they appear at once as products and agents. The related lacunae in our knowledge are due mainly to the lack of sufficient prosopographical examples from which we could elicit the more general typological traits of the persons involved in maritime trade. Despite the fact that relevant archival material is rare, several works have been produced, which shed light on partial aspects of the issue but without fulfilling the necessary preconditions for a broader synthesis. Most of these works refer to the late eighteenth and primarily the nineteenth century. For the preceding periods we are at present limited to a few studies that illuminate a handful of personalities and do not permit us to proceed to a typological hermeneutic classification[1]. The present paper attempts to sketch the portrait of the merchants of Corfu in a period when the island’s role in transit trade was upgraded, after the Venetians’ loss of Methoni and Koroni (1500), a loss which transformed the harbours of Corfu and Zante into obligatory ports of call for ships sailing from Venice to the Levant and vice versa. In these circumstances Corfu could function as an observation post for mercantile activities, with a geographical radius much wider than the local-regional. In order to achieve our goal, we have synthesized of a considerable number of prosopographical notes that allow us to distinguish the norms and the deviations from these. First of all we should make clear that the merchants examined here are those who can be characterized as professionals. They are known as pramateftes (πραγματευτές), a term that is usually translated into English as pedlar, but in the case ------------------------------------------------------------- [1] For prosopographies of sixteenth-century merchants see Georgios Ploumidis, “A typical sixteenth-century merchant-magnate”, Dodoni 27/1 (1998), 45-55 (in Greek), which refers to Pietro Condolignoti. See also Gerassimos Pagratis, “Mateo Vergi: Merchant from Corfu and owner of ships in Venice, in the 16th century”, Proceedings of the 3rd Panhellenic Symposium of Genealogy and Heraldry (29 October – 1 November 1998), Athens 2001, 589-593 (in Greek). of Corfu has a different meaning. Pramateftes made up a professional group that presumably based its identity on membership of a corporate body (perhaps a guild), about which, however, we have no information; they were neither ad hoc traders nor persons with another primary occupation who participated sporadically in maritime trade, nor captains or seamen who engaged in trade in the course of their voyages. In Europe in early modern times the pramateftis was essentially the itinerant merchant, a person who wandered about incessantly, carrying on his back or his pack animal his usually paltry wares to villages and towns that remained outside the organized trading networks. As a rule the pramateftis made his living in economically backward regions. On account of his continuous peregrinations, his limited profits and his humble appearance, the pramateftis in the West had low social status. A chapbook (livello) of 1622 described a ragged pramateftis roving around “with a leather bag slung on his shoulder, with shoes that had leather only at the edge, and his wife trailing behind him, covered by a large hat pulled down behind so that it reached to her belt”. To these typical features are added several nuances too, depending on the more specific needs he the pramateftis was called on to serve in each region and period. This is confirmed by the number and variety of terms used to describe this rather vaguely defined social type: in Italy merciajuolo, in Spain buhonero, in England pedlar, hawker, huckster, petty chapman or packman, in Germany Hueker, Hausierer, Ausrufer, etc. The virtually wretched pramateftis often escaped the fate of his kind. The wealthy merchants of Manchester and the manufacturers of Yorkshire, whom Daniel Defoe describes in the eighteenth century as carrying their goods on horseback, were types of pramateftes. Affluent too were many of the pramateftes who acquired a permanent workplace and clientele, and concurrently began to climb the social ladder. In late eighteenth-century Munich the most powerful trading firms in the city had been founded by successful pramateftes of Italy or Savoy[1]. As far as the typical traits of the Corfiot pramateftis are concerned, we have noted a unique, of its kind and for its period, contract of apprenticeship in the art of trading (πραγματεία), of which we cite the summary: -------------------------------------------------------------------------------- [1] Fernand Braudel, Material Culture, Economy and Capitalism (15th-18th century), vol. I, Athens 1995, 56-86 (Greek translation).
Master Theocharis Rodas confessed that in the past, wishing his son Georgios to be instructed in the art of trade at a theoretical and practical level, sent him daily to the workshop of the Triantafillos brothers, Batis and Alivizis, his wife’s brothers. Because Master Theocharis wishes his son Georgios to learn more than what he already knows, for this reason he has agreed with the Triantafillos brothers to continue to train Georgios, both inside their workshop and on voyages at sea, and in journeys in the mainland opposite Corfu, and to show him from the theory and the practice of trade as much as his mind can hold. Master Theocharis promises on behalf of himself and on behalf of his son that after the end of the training none of them will claim any remuneration whatsoever from the Triantafillos brothers. The same holds also for the latter, who undertake also to cover the living expenses of Georgios[1].
The typical traits of the Corfiot merchant, as these emerge from the above document, refer to a type of mixed character, between the sedentary and the itinerant trader, between the petty trader and the merchant-magnate (negoziante). The limits of his activity were, however, clearly defined, since he learnt it through apprenticeship to an acknowledged pramateftis. The kinship ties between the apprentice and his masters (Georgios was nephew of the two pramateftes – his maternal uncles) leads us to suppose that initiation into professional practices was largely within the tight family circle (father to son, uncle to nephew). If this hypothesis is correct, this must be a Corfiot peculiarity, since in Candia (mod. Herakleion) for example, a port with a much greater turn-over in the mid-sixteenth century, there were teachers of invoice and account books, who gave private lessons in arithmetic (abacus), Western foreign languages for trade, double-entry book-keeping, filling in of maritime documents and so on. There were also pramateftes and merchants whose basic tools for keeping their books were Glytzounis’s practical manual of arithmetic,[2] their daily contact with commercial praxis and commercial handbooks in foreign languages, which in any case circulated widely in this par excellence international profession. In these ways they served their practical professional needs, even without the existence of ---------------------------------------------------------------------------------------
[1] General State Archives, Archive of the Prefecture of Corfu (henceforth GSA), Notaries, busta P 186 (Emmanuel Parastatis ), filza 1, f. 7v (1519). [2] Manuel Glytzounis, Handbook for everybody containing practical arithmetic or rather called accounting, Venice 1568 (in Greek).
commercial manuals in the Greek language, which were published from the late eighteenth century onward[1]. The merchant’s responsibilities included running a store, from where he conducted his commercial affairs and sold various goods wholesale or retail, travelling on land and sea in search of promising merchandise which he purchased wholesale, and clinching deals to sell the commodities at a higher price than he had paid for them. The centre of his enterprise was located outside the fortress of Corfu, where he kept a bottega (workshop) or a magazeno (shop or storage place), built of timber or stone[2], in which he stored his merchandise temporarily and from which he sold various commodities to individual customers or to partnerships. The two terms bottega and magazeno are used interchangeably and indiscriminately in the sources, in contrast to the case in other regions and other periods, such as Mykonos in the eighteenth century where magazeno denoted specifically the place of storage and wholesale selling of merchandise, whereas bottega was the store for retail transactions[3]. In Corfu too, in the sixteenth century, some distinction must have existed between shops in the retail trade and those in the wholesale trade, which must necessarily have had sizeable storage spaces. For example, the bottega of Pieros Bratanecis, which was stone-built, between 3.66 and 4.50 metres deep, and as wide as the door and the projection which opened outwards to display his wares to passersby, was more suitable for retail trade, or at least for orders of goods that would have been stored, at least temporarily, elsewhere and delivered directly to the buyer[4]. Possession and utilization of a store in its dual role (wholesale and retail trade), in parallel with possible participation in a professional corporation, were the ---------------------------------------------------------------------------------------------- [1] See Triantafillos Sklavenitis, The Commercial Manuals of the Venetian Period and the Ottoman Period, and the Commercial Encyclopaedia of Nicolaos Papadopoulos, Athens 1991 (in Greek), esp. 11-53, with relevant bibliography. [2] GSA, Notaries, b. M 245 (Georgios Moscos), f. 124r and b. S 147 (Petros Spongos), f. 76v. [3] Vassilis Kremmydas, Chatzipanayotis Archive, vol. I: Chatzipanayotis-Politis, Athens 1973, 107-110 (in Greek). [4] G.S.A, Notaries, b. M 180 (Antonios Metaxas), f. 325v. (1539). Essentially the word bottega denoted all places where services, commercial or other, were provided. So even the notary’s office was called bottega. GSA, Notaries, b. M 245, f. 52r and busta M 180, ff. 49v & 181r.
principal factors differentiating pramateftes from other tradesmen, systematic or occasional. The existence of a fixed professional abode was a great advantage, since it relieved the merchant of the costs of renting storehouses and undoubtedly influenced his business tactics. As for the object of their trade, Corfiot merchants did not usually concentrate on one category of goods, but bought and sold whatever made a profit, and disbursed their capital, thus spreading possible losses due to unfavourable circumstantial developments in the trafficking of just one product[1]. The examples are many and confirm the above hypothesis. Georgios Antonatos had in his store beans and pulses but also cotton[2]. Zuan Vergotis on the one hand sold grain and on the other bought masts, with the intention of selling them[3]. Silvestros Suvlachis dealt in razor blades and knives, but also cotton, from his bottega in the Spilia quarter of Corfu[4]. In another bottega, belonging to Micail Pramateftis, one could find just about everything, from playing-cards, razor blades and copper frying pans, to writing paper[5]. However, as is deduced from examination of the circulation of goods in the main harbour and the smaller outports of Corfu, the island was constantly short of foodstuffs, chiefly grain, to which need its merchants will have naturally responded. A significant deviation from the rule of the European type of pramateftis was the social status of the Corfiot pramateftis. The merchant to whom Georgios Rodas was an apprentice, Batios Triantafillos, is not unknown in the Corfiot prosopography. Alongside initiating Rodas into the secrets of “the art of trade”, he was a member of the close circle of some 150 citizens who held the local civic offices of Corfu (1519, 1520 and 1524)[6]. Furthermore, he had the advantage of owning a ship, the Kolou, of ---------------------------------------------------------------------------------------- [1] For the merchandise circulated in the port of Corfu, in detail, see Gerassimos D. Pagratis, Maritime Trade in Venetian-held Corfu, 1496-1538, (doctoral thesis, Ionian University-Corfu), Corfu 2001, 160-204 (in Greek). Idem, “Trade and Shiping in Corfu (1496-1538)””, International Journal of Maritime History, Memorial University of Newfoundland, Canada, vol. 16/2 (December 2004), 169-220. [2] GSA, Notaries, b. G 54 (Michael Glavas), f. 310v. [3] Op. cit., f. 158v. [4] GSA, Notaries, b. S 146 (Petros Spongos), f. 15r. [5] GSA, Notaries, b. T 11 (Manolis Toxotis), f. 275r. [6] GSA, Enetocrazia, registro 5, ff. 303v, 305v & 307v. The council of 150 served for one year and from its members those who held public offices in Corfu were elected. The 150 members were voted for by members of the families included in the wide body of the cittadini of Corfu. For the social history of Corfu see Nicolas Karapidakis, Civis fidelis: L’ avénement et l’ affirmation de la citoyenneté corfiote (XVIème-XVIIème siècles), Frankfurt am Main 1992.
medium displacement[1], the crew of which his apprentice most probably joined as a cabin boy. As far as the business activities of his brother, Alivisis Triantafillos, are concerned, we know that he participated in two partnerships in 1529, in which he had invested 57 Venetian ducats. The first of these was set up for the purpose of loading merchandise at an unspecified staging town, to be transported to the “Bay of the Venetians”. This was also the destination of the second partnership venture, which was to travel first “to the bay of Patras”[2]. It seems that Alivisis stayed for long periods in Venice or at least travelled there frequently. We come across him paying his dues to the Greek Brotherhood of the city in the years 1520, 1524 and 1526; in 1526 he had also voted in the elections for its administration[3]. In effect, his role was manager of the affairs of the family collaboration from the political and economic centre of the Ionian Islands. We assume that he spoke Italian, at least satisfactorily, and that he had useful acquaintances among the Greek merchants of Venice, who functioned as the link between the Venetian citizens and the privileged local merchants. The Triantafillos brothers’ high profile and prestige in Corfiot society, to which their profits from trade had no doubt contributed, was no exception. We observe that over half the persons in the circle of Corfiot merchants enjoyed comparable social status. Scions of the old feudal families were also present in its ranks, such as the Avramis, Suvlachis and others. For all their land property –frequently not inconsiderable– at least some of the younger members of feudal families were systematically involved with commerce. They accordingly acquired the necessary infrastructure (workshop and ship) and voyaged for their mercantile affairs or assigned the obligatory travels to younger members of their closer or wider family circle. So, there is nothing strange in the fact that the role of pramateftis did not
---------------------------------------------------------------------------------
[1] In June 1429 it was sent to Thessaloniki, in order to load grain to transport to Venice. GSA, Notaries, b. S 147, f. 134r. [2] GSA, Notaries, b. S 147, f. 138r & 156v. [3] Antonis Pardos, “Alphabetical list of the first members of the Greek Brotherhood (1498-1530)”, Thesaurismata, vol. 16 (1979), 377 (in Greek).
permit combination with other roles that could be considered socially inferior, such as of seaman paid by a share in the profits or by a salary.
The Merchants (pramateftes) of Corfu (source: Gerassimos D. Pagratis, Maritime Trade in Venetian-Held Corfu, 1496-1538, doctoral thesis, Ionian University-Corfu, 2001 (in Greek).
Certainly not all merchants had the same economic and social background. Gradations are observed, as is the case in any profession. Nevertheless, the tone in this particular class seems to have been set by the presence in its midst of some of the socially most powerful men on the island. As a rule, the Corfiot merchant came from the local nobility. He had turned his attentions to trade in order to increase his incomes from stipendiary local offices and from leasing public revenues and feudal landholdings. In so doing he adopted the example of nobles in the West, primarily Venice, who were the model for the Corfiot citizen in many areas of his life.
On the other hand, the norm shows that owning a ship, totally or partially, was a major advantage for a merchant and facilitated his transactions, as the case of the Triantafillos brothers and others attests[1]. The prosopographical examples presented below aim on the one hand to confirm the sketch of the Corfiot merchant and on the other to highlight in stronger colours certain facets of his physiognomy. Augustinos Petritis is a typical case of a feudatory with significant social prestige and influence in his domain[2], who practiced trade systematically as a pramateftis, had close mercantile collaborations with members of his wider family milieu, and at the same time owned a ship. In 1515 the Community of Corfu entrusted him and Antonelos Vardas with the honorary office of outfitting a war galley[3]. In contrast to other feudatories in the mid-sixteenth century (1545), he resided in the extra muros quarter of Corfu, in the parish of St Francis. His patrimonial land property was augmented by the dowry property of his wife, Kyra Remounda: vineyards and groves with olive, almond and pomegranate trees at Synarades[4]. In the commercial sector he collaborated stably with his relatives, brothers Zorzis and Antonelos Vardas. In 1523 he settled his accounts with them and at the same time sold to Zorzis Vardas cotton cloth for flags, which he had ordered from Venice, and various luxury textiles[5]. In 1512 he sold from his workshop cotton to Constantinos Zacanelis[6]. In 1527 he was in Venice, where he also paid his contribution to the Greek Brotherhood[7]. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] The most characteristic case in that of Alexandros Vergis (brother of Matteo), an energetic merchant and owner of two sailing ships. See more specifically, Pagratis, “Matteo Vergi”, op. cit. [2] Augustinos was elected to the Council of 150 in the years 1506-1509, 1519, 1520 and 1524. GSA, Enetocrazia, reg. 5, filza 18, ff. 287r, 288v, 300r, 302r, 303r, 305r, 307r. [3] Archivio di Stato di Venezia, Senato Mar, reg. 18, f. 63r and reg. 29, f. 51r. [4] GSA, Notaries, b. G 54, f. 301r. [5] GSA, Notaries, b. S 147, f. 43r-v. Antonelos Vardas, brother of Zorzis, was the uncle of Victor Petritis, Augustinos’s son. ASV, Senato Mar, reg. 29, f. 51r-v. ASC, Notaries, b. M 180, f. 308r. [6] GSA, Notaries, b. T 11, f. 180r. [7] Pardos, op. cit., 366. For more data on Petritis’s family circle see Katerina Zaridi, “The Corfiot versifier Iakovos Tripolis”, Eoa kai Esperia, vol. 1 (1993), 182-183 (in Greek).
|
Η φιλία και η συνεργασία Καποδίστρια-Μουστοξύδη
Η φιλία και η συνεργασία Καποδίστρια-Μουστοξύδη
Η εγκύκλιος εκπαίδευση του Ιωάννη Καποδίστρια άρχισε στην Κέρκυρα στο μοναστηριακό σχολείο της Αγίας Ιουστίνης το οποίο διηύθυναν φραγκισκανοί μοναχοί. Αυτό δεν αποτελούσε ένδειξη παρέκκλισης προς τον ρωμαιοκαθολικισμό εκ μέρους του πατέρα του, έστω κι αν αυτός ήταν εγγεγραμμένος στο Libro d’ Oro ως μέλος της «λατινικής αριστοκρατίας». Ήταν απλώς αναγνώριση του γεγονότος ότι η καλύτερη διαθέσιμη εκπαίδευση βρισκόταν στα χέρια της Καθολικής Εκκλησίας. Η εκπαίδευση γινόταν στα ιταλικά, τα οποία ήταν και η πρώτη γλώσσα της οικογένειας. Ελληνικά σχολεία υπήρχαν ελάχιστα, και τούτο όχι επειδή η γλώσσα επισήμως διωκόταν, αλλά επειδή δεν υπήρχε κίνητρο να μάθει κάποιος ελληνικά υπό την ενετική κυριαρχία. Ο Καποδίστριας, πάντως, σπούδασε τη μητρική του γλώσσα με έναν ιδιώτη δάσκαλο, τον Ανδρέα Ιδρωμένο, όπως έκαναν πολλοί νεαροί Επτανήσιοι, συμπεριλαμβανομένου και του φίλου και μελλοντικού συνεργάτη του, Ανδρέα Μουστοξύδη (1 )
Η Ελληνική Επανάσταση είχε δύο άξονες. Τον εσωτερικό που ρωμαλέα παλληκάρια έχυσαν το αίμα τους, αλλά και τον εξωτερικό, όπου το πνεύμα των διεσπαρμένων ελληνικών εστιών, απέκτησε μια πνευματική ευφορία και μια αγάπη των μελών τους για το έθνος. Ιδρύεται το 1814, ένα χρόνο μετά από την αντίστοιχη της Αθήνας, από τον Ιωάννη Καποδίστρια η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης. Όταν ο Καποδίστριας βρίσκονταν στη Βιέννη για τις εργασίες του πολύ σημαντικού Συνεδρίου των Ηγεμόνων, γνωστότερου ως Συνέδριο της Βιέννης, ενημερώθηκε από τον Άνθιμο Γαζή για τους σκοπούς της Φιλόμουσου Εταιρείας της Αθήνας που τελούσε υπό την προστασία της Αγγλίας. Τότε ο Ι. Καποδίστριας , για αντιστάθμιση της αγγλικής επιρροής στον ελλαδικό χώρο, ενημερώνοντας τον Τσάρο, βρήκε την ευκαιρία και ανέλαβε την ίδρυση ομώνυμης εταιρείας με έδρα τη Βιέννη, συντάσσοντας ο ίδιος στη γαλλική γλώσσα το καταστατικό της. Η πρόταση που έκανε στον Τσάρο:
«Οι Άγγλοι ίδρυσαν ήδη εν Αθήναις εταιρείαν με τον φαινομενικόν σκοπόν της συλλογής και της διατηρήσεως των αρχαιοτήτων. Ας ακολουθήσωμεν το παράδειγμα τούτο, εφαρμόζοντες αυτό ουχί προκειμένου περί του παρελθόντος, αλλά περί του παρόντος και του μέλλοντος και παρέχοντες βοήθειαν τινά εις τους πτωχούς Έλληνας νέους τους διψώντας παιδείαν».
Με τη Φιλόμουσο Εταιρεία δημιουργείται ένα έντονο φιλελληνικό ρεύμα με πολλά μέλη που πρόσφεραν αξιόλογα ποσά για τον σκοπό της.
Πρώτος και κορυφαίος συνδρομητής γράφτηκε φυσικά ο ίδιος ο Καποδίστριας και ακολούθησε ο Τσάρος ο οποίος πρόσφερε 200 Ολλανδικά δουκάτα, η Τσαρίνα που πρόσφερε 100, ο Ιγνάτιος καθώς και οι περισσότεροι παραδουνάβιοι ηγεμόνες. Τελικός μακροχρόνιος σκοπός της «φιλόμουσου εταιρείας» ήταν ο πλήρης εξελληνισμός όλων των χριστιανικών λαών των Βαλκανίων που βρίσκονταν υπό την Οθωμανική κυριαρχία και την ένωση τους σε ένα ενιαίο ισχυρό ανεξάρτητο κράτος. Πολύ φιλόδοξος στόχος.
Τόσο ο Καποδίστριας όσο και ο Αδαμάντιος Κοραής στο Παρίσι, επιθυμούσαν τον «φωτισμό του Γένους» που θα οδηγούσε νομοτελειακά και στην ανάσταση του. Αυτές ήταν οι σκέψεις και των δύο ανδρών για να μπορέσει ένα έθνος ακαλλιέργητο, να αποκτήσει τις βάσεις για την ανάστασή του δηλ. να διδαχθούν οι Έλληνες την Ελλάδα. Έτσι ο χαρακτήρας της «φιλόμουσου εταιρείας» ήταν κυρίως εκπαιδευτικός κι όχι άμεσα επαναστατικός. Υποτίθεται ότι μετά από μια μακρά περίοδο παίδευσης του Ελληνικού Έθνους, θα προέκυπταν οι συνθήκες που θα επέτρεπαν την εθνική επανάσταση των Ελλήνων. Αυτή ήταν η μεγάλη ιδέα για τον εκ βάθρων ξεσηκωμό.
Ήταν και ένα σωστό ιδεολόγημα που στηρίζονταν σε ορθολογική βάση. « Ας φτιάξουμε πρώτα Ελληνική συνείδηση μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς και εκεί να στηρίξουμε τα θεμέλια της Επανάστασης μας.»
Αποδεδειγμένο είναι ότι από πολύ παλιά η παιδεία κατέχει το κλειδί που απαλλάσσει τον άνθρωπο από κάθε μορφή δυνάστευσης. Ο Καποδίστριας, οπαδός της εκπαίδευσης, το είχε βιώσει και το γνώριζε καλά αυτό. Πίστευε λοιπόν σωστά ότι οι Έλληνες εργαζόμενοι σκληρά στο «στάδιον των γραμμάτων» θα προσέγγιζαν και την, τόσο αδιαπραγμάτευτα ποθητή, πολιτική ελευθερία. Γι’ αυτό καλούσε και συμβούλευε τους συμπατριώτες του να υπηρετήσουν την Παιδεία: «Αφήσατε να ενεργήσουν αι ισχυραί ταύται κινητήριοι δυνάμεις. Να έχετε εμπιστοσύνην εις τον χρόνον»,τους έλεγε συχνά.
«Ποιος εξάλλου μπορούσε να υποστηρίξει τότε, μέσα στο πνεύμα του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, ότι οι Έλληνες έπρεπε να μείνουν απολίτιστοι και αμόρφωτοι;» αναφέρει η Ρωξάνδρα Στούρτζα.
Ίσως αυτές οι σκέψεις οδήγησαν τον Καποδίστρια να συστήσει στον Υψηλάντη και την Φιλική Εταιρεία ότι δεν έφτασε η ώρα για τον ένοπλο αγώνα.
Το Φθινόπωρο του 1822 πραγματοποιείται Συνέδριο στη Βερόνα της Ιταλίας ,για να εξεταστούν από τις μεγάλες δυνάμεις τα επαναστατικά γεγονότα των τριών Χερσονήσων της Νότιας Ευρώπης, (Ισπανία-Ιταλία-Ελλάδα).
Εκεί έπρεπε το ελληνικό ζήτημα να τεθεί ως απελευθερωτικός αγώνας κι όχι ως ανατροπή της κοινωνικής τάξης. Η τέτοιας μορφής ανατροπή ήταν κι ο μεγάλος φόβος της Ιεράς Συμμαχίας που εκπροσωπούνταν από τον Μέτερνιχ. Σε όλα είναι έντονη η πολιτική επίδραση του “Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού”. Το ίδιο φάνηκε και στα μάτια των Μοναρχών, με την ψήφιση του Συντάγματος της Επιδαύρου.
Σε αναφορά της αστυνομίας του Γκρατς προς τον διοικητή της επαρχίας Στυρίας με ημερομηνία 19 Δεκεμβρίου 1815, διαβάζουμε: «Ο γνωστός Κόμις Καπιδίστριας ίδρυσεν εν συνεννοήσει μετά του Έλληνος Μητροπολίτου Ιγνατίου και άλλων λογίων Ελλήνων μίαν Εταιρείαν των Ελλήνων Φιλομούσων, η οποία επιδιώκει την μεταλαμπάδευσιν ευρωπαϊκού πολιτισμού και εις την Ελλάδα, προς ον σκοπόν και ίδρυσαν εν Αθήναις ένα Γυμνάσιον. Η εν λόγω εταιρεία δρα κατά το πλείστον μυστικώς, ζητούσαν μέλη και χρηματικήν υποστήριξιν. […] επιδιώκεται δια της Εταιρείας όχι μόνον η μόρφωσις των Ελλήνων, αλλά και άλλοι πολιτικοί σκοποί, όπερ συνάγεται και εκ του ότι διοικούν την εν λόγω Φιλόμουσον Εταιρείαν οι δύο εν αρχή μνημονευθέντες άνδρες,οι οποίοι ευρίσκονται εις ρωσικάς υπηρεσίας»
Στη Φιλόμουσο Εταιρεία της Βιέννης παρατηρούνται κάποια ευοίωνα σημεία.1ον) μια συνεχώς εντεινόμενη θέληση να ξεπεραστεί η παρακμή και 2ον)να ανανεωθεί η κοινοτική ζωή σε όλους τους τομείς. Αυτά συνοψίζονταν αφενός σε ένα κλίμα πνευματικής ευφορίας στις ελληνικές εστίες του εξωτερικού κι αφετέρου ενέπνεε και καλλιεργούσε ένα κύμα ενθουσιασμού. Από την άλλη, βοηθούσε πολύ η δημιουργική παρουσία στην Ιταλία και ειδικότερα στη Βενετία, των δύο δραστήριων στελεχών της Εταιρείας αυτής, του ιστορικού και φιλόλογου, προσωπικού φίλου του Καποδίστρια, Ανδρέα Μουστοξύδη (1785-1860) και του Ζακυνθινού διπλωμάτη, πρόξενου της Ρωσίας στη Βενετία, Σπυρίδωνα Ναράντζη (+1833 ci.) (2 )
Ο Καποδίστριας (1776-1831) και ο Μουστοξύδης (1785-1860) σχεδόν συνομήλικοι Κερκυραίοι, συνδέθηκαν με πολύ στενή φιλία όταν συναντήθηκαν στη Ζυρίχη κι έγιναν συνεργάτες. Ήταν και οι δύο οπαδοί του διαφωτισμού.
Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και εναντίον της τυραννικής διακυβέρνησης και της καταπίεσης των κληρονομικών εξουσιών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελληνική Επανάσταση ήταν η Τρίτη στον κόσμο επανάσταση που δεν έφερε κληρονομικό άρχοντα. Πρώτη ήταν της Αμερικάνικης Ανεξαρτησίας, δεύτερη η Γαλλική και τρίτη η Ελληνική. Σύμφωνα με το σύνταγμα της Τροιζήνας 1827 άρθρο 121 «Η διάρκεια του Κυβερνήτου είναι επταετής.»
Προς επαλήθευση των πιο πάνω παραθέτουμε το Κεφ. Ε! του Συντάγματος του 1827.
Από τις επιστολές που αντάλλασσε ο Ι. Καποδίστριας με τον Ανδρέα Μουστοξύδη προκύπτει επίσης η σημαντική συμβολή του μετέπειτα Κυβερνήτη στο συγγραφικό έργο του δεύτερου. Τον Ιανουάριο του 1823 ο Καποδίστριας παρακαλεί τον Μουστοξύδη να μετακομίσει στην Ελβετία και να φέρει μαζί του βιβλία και σημειώσεις "από τις πιο ένδοξες εποχές της πατρίδας μας" με ένα σκοπό: την εκπόνηση εργασίας για την ιστορική συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από τα αρχαία χρόνια. Αναφέρει χαρακτηριστικά: " [...] είναι μέσα σε αυτά τα βιβλία που θα βρούμε ποιο είναι το νήμα που συνδέει με τρόπο ξεχωριστό τους σημερινούς Έλληνες με εκείνους που κατοικούσαν στην ίδια γενέθλια γη και κατείχαν σημαντική θέση μέσα στον κόσμο της Ηθικής και της Πολιτικής."
Ο Μουστοξύδης πήγε στην Ελβετία τον επόμενο χρόνο (1824). Το 1825 εξέδωσε στο φλωρεντινό περιοδικό Antologia άρθρο με τίτλο "Κάποιες σκέψεις γύρω από την ελληνική γλώσσα" (Alcune considerazioni sulla presente lingua de'Greci) για το οποίο απέσπασε πολλούς επαίνους. Σε αυτό παρουσίαζε ακριβώς ό,τι είχε σκεφτεί να γράψει ο Καποδίστριας. Σε επιστολή του προς τον Καποδίστρια, ο Μουστοξύδης αναφέρει: "Ελπίζω σε λίγες μέρες να σας στείλω μια εργασία μου που βγήκε στο Antologia. Σας ανήκει ουσιαστικά, διότι είστε εσείς, αγαπητέ μου Κόμη, που μου δώσατε το θέμα". (3)
Η δραστηριότητα της Φιλόμουσου Εταιρίας επικεντρώνετε σε τέσσερις τομείς: στον οργανωτικό, τον οικονομικό, τον εκπαιδευτικό και τον φιλανθρωπικό.
Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του Καποδίστρια και μετέπειτα Κυβερνήτη, κάλεσε τον Μουστοξύδη ως συνεργάτη του ειδικά για την αναμόρφωση και σύσταση του εκπαιδευτικού συστήματος των Ελλήνων. Ο Καποδίστριας υιοθετεί την εξάπλωση της βασικής εκπαίδευσης στο λαό με την αλληλοδιδακτική μέθοδο. Ο προσανατολισμός του συναιρεί τα επαναστατικά αιτήματα και την πίστη των Ελλήνων διαφωτιστών ότι η στοιχειώδης εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει εγγύηση για ελευθερία, προκοπή και κοινωνική ηρεμία. Τα εκπαιδευτικά μέτρα που παίρνει είναι λαϊκά. Βραχυπρόθεσμα δεν προσανατολίζεται στην ίδρυση σχολείων για προνομιούχους. Ο Καποδίστριας πιστεύει στην αναγκαιότητα της εθνικής αγωγής για ένα λαό, όπως ο ελληνικός, που έβγαινε από μια μακροχρόνια δουλεία.
Οι ισχυρές Ελληνικές κοινότητες της Ιταλίας ήταν αυτές της Τεργέστης, της Βενετίας, της Αγκώνας, και του Φιούμε.
Η Φιλόμουσος Εταιρεία, είχε εκπροσώπους — και μάλιστα ένθερμους — και στη Βενετία. Από αυτούς θα πρέπει ασφαλώς να μνημονευθούν ο Ανδρέας Μουστοξύδης και ο Σπυρίδωνας Ναράντζης. Και δεν είναι άνευ σημασίας το γεγονός ότι το 1819, που πέρασε από τη Βενετία ο Ιωάννης Καποδίστριας, έγιναν συντονισμένες προσπάθειες για την επανεξέταση των εκπαιδευτικών προβλημάτων των Ελλήνων της περιοχής. Στις 28 Φεβρουαρίου 1828 ο Ιωάννης Καποδίστριας φρόντισε να σταλούν στον Ανδρέα Μουστοξύδη, για τη Βιβλιοθήκη της Σχολής, ("Ελληνικό Κολλέγιο Θωμά Φλαγγίνη"), 22 τόμοι με έργα Ελλήνων κλασσικών, που είχαν εκδοθεί με την επιμέλεια του Αδαμάντιου Κοραή.
Με τις προσφορές η Βιβλιοθήκη συγκέντρωσε 90 τόμους Ελλήνων ιστορικών κι εκκλησιαστικών συγγραφέων, 14 Λατίνων, 26 Ιταλών κι έναν του Γάλλου καρδινάλιου Richelίeu. Όλα αυτά έπεισαν την Κοινότητα να προχωρήσει στην ανασύσταση μιας συγκροτημένης και συστηματικής βιβλιοθήκης στο κτίριο της Φλαγγινείου. Με απόφαση της 15ης Μαρτίου 1828, πήρε τα πρώτα μέτρα με σκοπό την μετατροπή της σε Ελληνικό πολιτιστικό κέντρο και με ειδική εγκύκλιο σε ομογενείς της Βενετίας, αλλά κι άλλων περιοχών, ζήτησε τη συνδρομή τους ή σε χρήματα ή βιβλία, για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης. Η είδηση για την επανασύσταση της Βιβλιοθήκης του κολλεγίου του Κερκυραίου Φλαγγίνη, είχε πλατιά απήχηση όχι μόνο ανάμεσα στα μέλη της Αδελφότητας, αλλά και στις άλλες ελληνικές παροικίες. Η απόφαση πάρθηκε την κατάλληλη στιγμή. Η επανιδρυμένη σχολή Φλαγγίνη γνώριζε τότε τις πιο καλές στιγμές της. Με διευθυντή τον Βαρθολομαίο Κουτλουμουσιανό κι επόπτες τον Ανδρέα Μουστοξύδη και τον Κωνσταντίνο Καβάκο, θεωρούνταν από τον Ιωάννη Καποδίστρια ένα από τα πιο σωστά οργανωμένα σχολεία του απόδημου ελληνισμού. Υπήρχαν μάλιστα τότε και προοπτικές για την αύξηση του αριθμού των μαθητών της σχολής με αποστολή ορφανών από την Ελλάδα. (4)
Σαν απάντηση στην έκκληση της Αδελφότητας, άρχισαν να φθάνουν από παντού Βιβλία και χρήματα. Ανάμεσα στους δωρητές συναντούμε και ονόματα πολλών μελών της γειτονικής ελληνικής κοινότητας της Τεργέστης. Τα περισσότερα από τα Βιβλία που στάλθηκαν τότε ήταν εκδόσεις Ελλήνων κλασσικών και εκκλησιαστικά συγγράμματα. Από τα ξενόγλωσσα σημαντικός ήταν ο αριθμός των ιταλικών και των λατινικών έργων. Πολύ λιγότερα ήταν τα συγγράμματα Γάλλων συγγραφέων κι ελάχιστα Άγγλων. Έτσι, ως το Φεβρουάριο του 1830 η ισχνή Βιβλιοθήκη της Φλαγγινείου σχολής απέκτησε 455 διάφορα συγγράμματα.
Ο Καποδίστριας όταν ακόμη βρισκόταν στο Βερολίνο, έναν από τους σταθμούς της περιοδείας του στην Ευρώπη, απεύθυνε τον Ιούλιο του 1827 επιστολή στον Ανδρέα Μουστοξύδη, ζητώντας να του προμηθεύσει, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, έναν κατάλογο με τα ονόματα όλων των ορφανών και των απόρων παιδιών τα οποία οι καταστροφές και οι στερήσεις της επαναστατημένης Ελλάδας αναγκαστικά είχαν οδηγήσει στις πόλεις της Ιταλίας. Τον παρακαλούσε ακόμη ότι θα επιθυμούσε πολύ, αν αυτό ήταν εφικτό, να μεταβεί ο ίδιος στο Παρίσι και να του παραδώσει τον κατάλογο. Σκοπός της προσπάθειας αυτής, ήταν, νομίζουμε, να μπορέσει να αντιληφθεί την ικανότητα των προσφύγων μαθητών και την πνευματική δραστηριότητα που επικρατούσε στις παραπάνω πόλεις. Πρόθεση του ήταν να κρίνει κατά πόσον θα μπορούσε να οργανώσει μια συστηματική και ολοκληρωμένη εκπαίδευση, στην οποία να συμμετέχουν μαθητές απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα των Ελλήνων της Ιταλίας. Απαντώντας ο Μουστοξύδης, τον Νοέμβριο του 1827, τον πληροφορεί ότι υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός παιδιών, 117 αγόρια και κορίτσια, στην Τεργέστη, Βενετία και Αγκώνα . (5)
Έτσι λίγο αργότερα διαπιστώνουμε σε μια απαντητική επιστολή του μετέπειτα Κυβερνήτη προς τον Μουστοξύδη την 7η Δεκεμβρίου 1827, την επιθυμία του να επιθεωρήσει ο ίδιος ο Μουστοξύδης το σχολείο της Αγκώνας, γιατί ο έφορός του Γεώργιος Φραγγιάδης «δεν ήταν και τόσο γραμματιζούμενος».
Λίγες μέρες αργότερα, ο Κυβερνήτης ανακοινώνει, στον Μουστοξύδη, ότι ζήτησε από τον κ. Dufart στο Παρίσι να του αποστείλει τρία κιβώτια με τα συγγράμματα του Κοραή, για να μοιραστούν στα σχολεία της Αγκώνας, της Τεργέστης και της Βενετίας. Για το ίδιο ζήτημα είχε γράψει λίγο πιο πριν, στις 20 Νοεμβρίου 1827 και στον Κοραή τα εξής : «Ο κ.Dufart θέλει σας ζητήσει τρία αντίτυπα των πονημάτων και θέλει σε πληρώσει την τιμήν των με την έκπτωση οποίαν η πατριωτική γενναιοψυχία σου θέλει συγχωρήσει. Εξεύρω ότι τα κατά σε χρηματικά είναι στενά, αλλ’ ελπίζω ότι εις ολίγον καιρόν θέλει παύσει η τοιαύτη στενοχώρια σου». Στις 2 Δεκεμβρίου 1827 του γράφει: «Να είσαι βέβαιος ότι πάω στην Ελλάδα με σκοπούς σαφείς οι οποίοι, εάν λάβουν τη βοήθεια των ομογενών μας και σε κάποιο βαθμό των περιστάσεων, μπορούν να αποδείξουν, ελπίζω, ορθή την καλή σου γνώμη για μένα. Σου εύχομαι λοιπόν, άνδρα σεβάσμιε, υγεία και μακροβιότητα για να κρίνεις τους σκοπούς μου αυτούς, και - τολμώ να πω - για να χαρείς τους καρπούς τους. Ωστόσο, πρόσφερε τη βοήθειά σου στα σχολεία, τα οποία εδρεύουν προσωρινά στην Τεργέστη, τη Βενετία και την Αγκώνα, προς όφελος των Ελληνοπαίδων, τα οποία έριξαν στα παράλια της Αδριατικής οι συμφορές της πατρίδας».( 6 )
Ο Μουστοξύδης, απαντώντας στον Καποδίστρια, τον Φεβρουάριο του 1828 , του υπενθυμίζει ότι δεν θα παραλείψει να δέσει τα βιβλία στις ράχες και τις γωνίες, όπως εκείνος είχε υποδείξει με επιστολή του την 23η Νοεμβρίου/3 Δεκεμβρίου 1827. Περιμένει όμως την άδεια του για να ζητήσει πάλι από τον κ. Dufart ή αλλιώς να προσπαθήσει να τα αγοράσει στη Βενετία αποφεύγοντας έτσι τα έξοδα μεταφοράς τους, που διπλασίαζαν περίπου την τιμή τους. Εκτός την αποστολή αυτή, ο Μουστοξύδης ήταν επιφορτισμένος από τον Καποδίστρια για την εξεύρεση και άλλων βιβλίων στη Βενετία και το παπικό κράτος. Τα δοκίμια αυτά, κυρίως με θρησκευτικό περιεχόμενο, ό Κυβερνήτης τα θεωρούσε απαραίτητα για τα σχολείο της Ιταλίας. Ζητούσε δηλαδή να αποσταλούν τα δύο σώματα των λόγων του Ηλία Μηνιάτη, ένα για το κάθε σχολείο, ένα για την εκκλησία της κοινότητας, μερικά αντίτυπα της ορθοδόξου κατηχήσεως και το Κυριακοδρόμιο του Θεοτόκη. Κοντά σ’ αυτά επιθυμούσε ακόμη μια προσεγμένη μετάφραση των συγγραμμάτων του Πλούταρχου στην ελληνική γλώσσα και μερικά δόκιμα ιταλικά εγχειρίδια.(7 )
Ιδιαίτερα ευαίσθητοι την εποχή αυτή σε ότι αφορούσε τη ρωσική πολιτική διείσδυση στην Ιταλική και την ελληνική χερσόνησο ήταν οι Αυστριακοί . Επόμενο λοιπόν ήταν να παρακολουθούνται συστηματικά οι Έλληνες που εκπροσωπούσαν επίσημα ή ήταν ύποπτοι ότι εξυπηρετούσαν ανεπίσημα ρωσικά πολιτικά συμφέροντα. Στόχος των αυστριακών κατασκόπων ήταν κατά κύριο λόγο, ο Έλληνας πρόξενος της Ρωσίας στη Βενετία Ιππότης Σπυρίδωνας Ναράντζης,ο υποπρόξενος Μάριος Φίλης, ο Έλληνας πρόξενος της Ρωσίας στην Τεργέστη Καίσαρας Πελλεγρίνος, ο επίσημος Έλληνας πρόξενος της Ρωσίας στο Τουρίνο Γεώργιος Μοτσενίγος, ο τότε λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης, ο πρόσφυγας στην Πίζα μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας 'Ιγνάτιος και φυσικά ο Ιωάννης Καποδίστριας. Η περίπτωση του διακεκριμένου Έλληνα φιλόλογου Ανδρέα Μουστοξύδη, που θεωρούνταν από τους πιο ένθερμους υποστηριχτές της ρωσικής πολιτικής στον ελληνικό κόσμο, έχει ιδιαίτερη σημασία όχι μόνο γιατί διατηρούσε στενούς δεσμούς με το συμπατριώτη του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και γιατί ασκούσε σημαντική επιρροή στην ελληνική Κοινότητα της Βενετίας, της οποίας άλλωστε υπήρξε δραστήριο μέλος κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του (1821-1829).
Όλες αυτές οι προσωπικότητες που κινούσαν το ενδιαφέρον των αυστριακών, ήταν συνδεμένες με τις προσπάθειες για την επέκταση της δραστηριότητας της Φιλόμουσου Εταιρείας στην περιοχή της Βενετίας.
Στις 27-5-1820 ο διευθυντής της αστυνομίας της Βενετίας υπέβαλε έκθεση όπου έγραφε και τα εξής: «…εις Πίζαν ήδη ευρίσκεται από τινων ετών ο πρώην μητροπολίτης της Βλαχίας Ιγνάτιος, ο οποίος, μετά την ειρήνην του Βουκουρεστίου την συναφθείσαν μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας, ηναγκάσθη ως ρωσόφιλος να φύγη από την Τουρκίαν και λαμβάνει από την εποχήν εκείνην σημαντικήν σύνταξιν από την Πετρούπολιν και καθώς εχρησιμοποιείτο εις το Βουκουρέστιον δια την εκπαίδευσιν των Βλάχων και των Ελλήνων δια τους σκοπούς και τας βλέψεις της ρωσικής πολιτικής, εξακολουθεί και τώρα την αυτήν εργασίαν και ευρίσκεται εις στενάς σχέσεις με τους πράκτορας της Ρωσίας και της Ιταλίας. Γνωρίζω επίσης από ασφαλή πηγήν, ότι ο Καποδίστριας, ως αρχηγός της Εταιρείας των Φιλομούσων, διέταξεν όλους τους Έλληνας σπουδαστάς, οι οποίοι εστάλησαν από την Εταιρείαν αυτήν προς τελειοποίησιν των σπουδών των εις τα πανεπιστήμια της Γερμανίας και ιδίως της Γοττίγγης, όπως αμέσως αναχωρήσουν από τα πανεπιστήμια αυτά και μεταβούν εις Πίζαν, όπου θα λάβουν οδηγίας. Επειδή η συγκέντρωσις αύτη εις Πίζαν Ελλήνων και Βλάχων σπουδαστών, όπου ευρίσκεται ο πρώην μητροπολίτης Ιγνάτιος, φαίνεται ότι έχει σκοπόν πολιτικόν, όχι μόνον εκ μέρους του Καποδίστρια αλλά μάλλον εκ μέρους της ρωσικής κυβερνήσεως, θεωρώ καθήκον μου να παρακαλέσω Υμάς, όπως λάβητε τα μέτρα εκείνα…».(8)
Στην ενίσχυση του έργου της φιλόμουσου στην περιοχή της Βενετίας απέβλεπε και ο Καποδίστριας, όταν, περνώντας από τη Βενετία τον Ιανουάριο του 1819, συνεργάστηκε στενά με τους κύριους φορείς της αλλά κι άλλους διακεκριμένους 'Έλληνες της παροικίας. Είναι ενδεικτικό πως ένας από τους στόχους των επαφών αυτών ήταν να πείσει τους νέους που συνάντησε στη Βενετία να αφοσιωθούν στις σπουδές τους. Η έλλειψη πολιτικού χαρακτήρα στις εκδηλώσεις αυτές του 'Έλληνα διπλωμάτη, δεν εμπόδισε τις αυστριακές αρχές να παρακολουθήσουν στενά τις κινήσεις του.
Η στάση των Ελλήνων της Βενετίας έναντι του εθνικού ζητήματος υστερούσε οπωσδήποτε σε δυναμισμό, αν συγκριθεί με τη δραστηριότητα άλλων κοινοτήτων της Ιταλίας. Πολλοί μάλιστα ένιωθαν και κάποια πικρία εξαιτίας των ζημιών που είχαν υποστεί στο εμπόριο τους από τις εχθροπραξίες στην ανατολική Μεσόγειο. Ιδιαίτερα δριμύς στις κρίσεις του για τον περιορισμένο πατριωτικό ζήλο των Ελλήνων της Βενετίας ήταν ο Ανδρέας Μουστοξύδης. Σαν ένας από τους κύριους μοχλούς στις πρωτοβουλίες για την ενίσχυση του μαχόμενου έθνους, ο Μουστοξύδης διαπίστωνε με πίκρα πόσο μάταιες ήταν οι προσπάθειές του να πείσει τα εύπορα μέλη της κοινότητας να συνεισφέρουν στον αγώνα. Παρατηρούσε μάλιστα πως η επαγρύπνηση της αυστριακής αστυνομίας αποτελούσε πρόσχημα για την εθνική τους νωθρότητα. Ενδεικτικό επίσης για το κλίμα που επικρατούσε τότε στην παροικία είναι το περιεχόμενο αναφορών της αυστριακής αστυνομίας, στις οποίες γίνεται λόγος για τον τρόπο με τον οποίο προσπαθούσε ο Μουστοξύδης κυρίως να κεντρίζει τη φιλοπατρία των συμπατριωτών του. Ανάμεσα στους τρόπους αυτούς ήταν η κυκλοφορία μεταξύ των μελών της παροικίας, πατριωτικών ποιημάτων και λόγων που αφορούσαν την ελληνική ανεξαρτησία. 'Ήδη από την αρχή της Επανάστασης ο ακαταμάχητος Μουστοξύδης μοίραζε το χρόνο του ανάμεσα στην αναδιοργάνωση της σχολής της παροικίας και την περίθαλψη των ελλήνων προσφύγων . Οι πόρτες το σπιτιού του είχαν ανοίξει φιλόξενα σε γυναίκες και γέρους, που ποικίλα πολεμικά γεγονότα είχαν αναγκάσει να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να καταφύγουν στη Βενετία. Ανάμεσα στους πρόσφυγες αυτούς άλλωστε, το 1825, ο σαραντάχρονος τότε Μουστοξύδης διάλεξε τη σύντροφο της ζωής του, τη 18χρονη ορφανή Κυπριωπούλα Πεζούνα Χάρτα.
Τη φιλοτιμία των Ελλήνων της Βενετίας υποκινούσε και ο ίδιος ο Καποδίστριας, που ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την περίθαλψη και τη μόρφωση των ορφανών του πολέμου. Πολύτιμος βοηθός και συμπαραστάτης στις προσπάθειές του αυτές στάθηκε και πάλι ο στενός του φίλος Ανδρέας Μουστοξύδης.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου ο Μουστοξύδης πήγε στο Παρίσι. Ασφαλώς είχε την ευκαιρία, σε αλλεπάλληλες συναντήσεις με τον Καποδίστρια , να συζητήσει τα ζητήματα που τους απασχολούσαν και να σχεδιάσουν την κοινή γραμμή δράσης. Εκεί οπωσδήποτε συζητήθηκε και το ενδεχόμενο της μετάκλησης του Μουστοξύδη στην Ελλάδα, όπου θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες. Ο Μουστοξύδης εγκατέλειψε τη γαλλική πρωτεύουσα στις αρχές Νοεμβρίου του 1827 και μέσω Τουρίνο- Μπολόνιας έφτασε στη Βενετία, ενώ ο Καποδίστριας τον ίδιο μήνα, ακολουθώντας το ίδιο δρομολόγιο, ταξίδευε για την Αγκώνα. Από την πόλη αυτή ο Καποδίστριας έστειλε στα τέλη του ιδίου μήνα, πλήθος επιστολών σε διαπρεπή στελέχη της ελληνικής παροικίας της Βενετίας, ζητώντας τη συνεισφορά τους για την αποκατάσταση των ορφανών του πολέμου. Τα χρήματα θα συγκεντρώνονταν σε ειδικό ταμείο . Ο Καποδίστριας ένοιωθε ικανοποίηση για την προσφορά των σχολείων της Βενετίας και της Τεργέστης, τα οποία θεωρούσε ότι ήταν καλά οργανωμένα κι ότι μπορούσαν να χρησιμεύσουν σαν πρότυπο για την οργάνωση παρόμοιου σχολείου στην Αγκώνα. Η παρουσία εξάλλου του Μουστοξύδη και του έμπειρου δασκάλου Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού στη Βενετία την εποχή αυτή, ήταν εγγύηση για τη σωστή δουλειά που θα μπορούσε να γίνει στον τομέα της εκπαίδευσης των νέων. Πραγματικά, ο Μουστοξύδης ικανοποιώντας την επιθυμία του μετέπειτα Κυβερνήτη για εισαγωγή νέων μαθητών στο ελληνικό σχολείο της παροικίας, ζήτησε με υπόμνημα του στις αυστριακές αρχές να του επιτρέψουν να αναδιοργανώσει το ελληνικό σχολείο της Βενετίας προσλαμβάνοντας δασκάλους γερμανικής και γαλλικής γλώσσας, καθώς και σχεδίου. Οι Αυστριακοί όμως αντικρούουν με κάποιο σκεπτικισμό την πρόταση. Υποπτεύονταν ότι κάτω από το πρόσχημα της παιδείας, της φιλανθρωπίας και της βοήθειας προς τα ορφανά κρύβονταν ίσως άλλοι στόχοι, συνδεδεμένοι με μυστικές πατριωτικές οργανώσεις. Οπωσδήποτε το ενδιαφέρον του Μουστοξύδη προκάλεσε την ευγνωμοσύνη του Καποδίστρια, που τον Απρίλιο του 1828 ετοιμαζόταν να στείλει από την 'Ελλάδα μεγάλο αριθμό μαθητών στα σχολεία των τριών Κοινοτήτων.(9)
Οι κινήσεις και οι επαφές του Μουστοξύδη παρακολουθούνταν στενά καθ’ όλη τη διάρκεια και μέχρι το τέλος της παραμονής του στη Βενετία(1829).
Ο Μουστοξύδης, ύστερα από πρόσκληση του Κυβερνήτη, φθάνει στην Αίγινα τον Οκτώβριο του 1829. Οργανώνει την εθνική παιδεία και συνδέει το όνομά του με την ίδρυση της Βιβλιοθήκης αλλά και του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Η ευρυμάθεια και το πολυσχιδές των ενδιαφερόντων του συμπεριλάμβαναν και την αρχαιολογία.
Ο Μουστοξύδης ήταν τότε ένας απ’ τους ελάχιστους Έλληνες που γνώριζε ιστορία και ίσως ο μόνος που ήξερε από αρχαιολογία. Αμέσως έβαλε τον κυβερνήτη να υπογράψει διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν η πώληση και η εξαγωγή αρχαιοτήτων, καθώς και κάθε ανασκαφή σε ελληνικό έδαφος που δεν είχε κρατική άδεια.
Διοριστήριο ΄Eγγραφο
Διοριστήριο Ἔγγραφο τοῦ Ἀνδρέα Μουστοξύδη
(ΓΑΚ, Γεν. Γραμμ.)
(Σχέδιον)
Ἀρ. 49 Ἑλληνική Πολιτεία
Ψήφισμα Γ! Ὁ Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος
Θεωροῦντες τήν ἀνάγκην καί τήν ὠφέλειαν τοῦ νά κάμωμεν βαθμηδόν τήν συλλογήν ὅλων τῶν ἀρχαιοτήτων, τάς ὁποίας καλύπτει εἰσέτι τό ἔδαφος τῆς Ἑλλάδος, καί αἱ ὁποῖαι, δυνάμεναι νά συντελέσωσιν εἰς τήν πρόοδον τῆς Φιλολογίας καί τῶν Τεχνῶν, εὐρίσκονται διεσπαρμένοι εἰς διάφορα μέρη τῆς Ἐπικρατείας.
Θεωροῦντες ὡς πρώτην ἀνάγκην νά ἐμπιστευθῶμεν τό ἔργον τοῦτο εἰς πολίτην ἔμπειρον περί τήν ἀρχαιολογίαν, ὅστις θέλει ἐνασχοληθῆ περί τά μέτρα, τά ὁποῖα ἡ Κυβέρνησις θέλει ἐνεργήσει πρός ἐπιτυχίαν τούτου τοῦ σκοποῦ. Ἐπιθυμοῦντες νά σαφηνισθῶσιν αἱ εἰς τό Ὀρφανοτροφεῖον τῆς Αἰγίνης ἀποκείμεναι ἀρχαιότητες καί ὅσαι θέλουν αὐξήσει ἀκολούθως ταύτην τήν ουλλογήν.
Ψ η φ ί ζ ο μ ε ν
Α'. Ὁ κύριος Ἀνδρέας Μουστοξύδης, ἐγνωσμένος διά τάς ἀρχαιολογικάς καί φιλολογικάς γνώσεις του, διορίζεται Διευθυντής καί Ἔφορος τοῦ Ἐθνικοῦ Μουσείου.
Β. Ὀφείλει νά καθυποβάλῃ εἰς τήν Κυβέρνησιν τά ἀναγκαῖα μέτρα πρός ἐνέργειαν τοῦ παρόντος ψηφίσματος.
Γ. Ὁ ἐπί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημοσίου Παιδεύσεως Γραμματεύς νά ἐνεργήσῃ τό παρόν ψήφισμα.
Ἐν Ναυπλίῳ τῇ 21 Ὀκτωβρίου 1829
Ὁ Κυβερνήτης
Ἰ. Ἀ. Καποδίστριας
Ὁ ἐπί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημοσίου Παιδεύσεως Γραμματεύς
Ν. Χρυσόγελος
Το εις το εξωτερικό σκέλος της Ελληνικής Επανάστασης λειτούργησε δυναμικά και αποτελεσματικά. Έπαιξε ρόλο που ήταν αδιανόητο αλλά και πολύ βοηθητικό για τους μαχόμενους Έλληνες. Μάζευε χρήματα, κοινοποίησε σε όλη την Ευρώπη το δίκαιο των μαχητών, έστελνε όπλα, συνέλλεγε και περιέθαλπε τους πρόσφυγες, εκπαίδευε τους νέους. Τα Ιόνια νησιά με τους ανθρώπους των ήταν η κινητήρια δύναμη του εξωτερικού σκέλους.
Κατά τον Αριστοτέλη «Δύο πηγαίνουν μαζί, διότι και οι δυο είναι πιο ικανοί να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν». Η φιλία και η συνεργασία του Καποδίστρια και του Μουστοξύδη στηρίχθηκε στην κοινή καταγωγή, στη βαθιά γνώση της ιστορίας του Ελληνισμού, στη κοινή ιδεολογία, στην εμπιστοσύνη που απέκτησαν μεταξύ τους, στον κοινό στόχο της απελευθέρωσης της Ελλάδος και στην ικανότητα να κατανοήσουν από κοινού και να ενεργήσουν. Απόδειξη αποτελεί ότι όταν σκοτώσανε τον ένα, ο άλλος αποποιήθηκε όλα τα καθήκοντα του και γύρισε στην Κέρκυρα όπου ασχολήθηκε με τις ιστορικές μελέτες του.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Σημειώσεις
(1)_Κρίστοφερ Μ.Γουντχάουζ «Καποδίστριας. Ο θεμελιωτής της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας»σελ.29
2) ΑΡΤΕΜΗ ΞΑΝΘΟΠΟΥΑΟΥ - ΚΥΡΙΑΚΟΥ :Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (1797 - 1866) ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΕΤΗΡΙΔΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΡ. 19 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1978
3)Το εν λόγω κείμενο αποτελεί ουσιαστικά μια σύνοψη τμήματος της αξιόλογης εισήγησης της κ. Κωνσταντίνας Ζάνου με τίτλο "Σταχυολογήματα από την ανέκδοτη αλληλογραφία Καποδίστρια-Μουστοξύδη" που περιέχεται στο βιβλίο "Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ - κριτικές προσεγγίσεις και επιβεβαιώσεις" (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2015).
4) ο.π .2
5 )ΓΕΩΡΓΙΟΥ Π. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΤ Βοηθού της έδρας της 'Ιστορίας των Νεωτέρων Χρόνων ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΟΙΚΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΚΩΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ον ΑΙ.
6)ο.π.5
7)ο.π.2
8) Θέματα Ελληνικής Ιστορίας: Η ίδρυση και οι δραστηριότητες της "Φιλόμουσου Εταιρείας" της Βιέννης (1814-1820)
9)Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Ρήγας-Υψηλάντης-Καποδίστριας. Έρευναι εις τα αρχεία της Αυστρίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Γαλλίας και Ελλάδας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1965, σελ. 19-20
Requiem για το θάνατο του Ιωάννη Καποδίστρια.
Χαρακτικό Pizzamano
Ησυχία/Ανάπαυση (Requiem)(1)
Ε Λ Ε Γ Ο Σ (Θρήνος)
Εις τον αείμνηστον Ι. Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΝ
----------------------------------
A πράε θυσιάσθηκες, αιμοβαφή πορφύρα
Σ’ εφόρεσαν που Σ’ έπρεπε βασιλικό στεφάνι.
Το αιμά Σου το έχυσεν Ισκαριώτη χείρα .
Το έμαθαν και χάρηκαν του γένους οι τυράννοι.
Το έθνος μας δεν τούπρεπε να σ έχη Προεδρό του
Η υστερνή τ’ ανταμοιβή τέτοια πάντοτε είναι.
Ζητούσες την ανόρθωση, την δόξα, το καλό του;
Να δα προς ανταπόδοση, χολή και όξος πίνε.
Ναι τέκνο μου, το άκουσα προχθές, τι οι εχθροί μου.
Εις τον Απόλλωνα φρικτόν παιάνα τραγουδούσαν.
Φυλάξουν την κατάρα σου ς’ το έθνος σου μην δίνης.
Αρες και σ’ εκδικούμεθα, θα κάμωμεν να μάθη
Ο κόσμος ότι άδικα χολή και όξος πίνεις.
Όχι παιδί μου, μη, μη, μη! Ειπέτε πώς το γένος
Δεν έπταιξε και η δόξα μου, άς μένη σ’το σκοτάδι
Διά την σωτηρίαν σας και καταδικασμένος
Όλων τα κρίματα εγώ τα κουβαλώ ς’τον άδη
Πατρίδα μου, μίαν ζωήν είχα για τα παιδιά σου.
Την δίνω με το αίμα μου τα σφάλματα τους πλύνω.
Θέλω και ζώντας και νεκρός νάμαι βοήθειά σου
Για σέν Ελλάς μου και χολή για σε και όξος πίνω!(2)
Εισοδικό (Introitus):
Αιώνια ανάπαυση, δώσε τους Κύριε
και είθε αέναο φως να τους φωτίζει.
…….
Κεισαι λοιπόν
‘ στο αίμα σου χωμένος,
και καταπληγωμένος,
εις τον ναόν έμβαίνων,
παντετ’ είς τούτ’ εμμένων ώ άριστε ανδρών(3)
«ΕΓΧΩΡΙΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Εκ Ναυπλίου 30 Σεπτεμβρίου
Τρομερόν και φρικτόν άκουσμα! Μέγα και ανήκουστον δυστύχημα κατέλαβε την Ελλάδα! ‘Ανδρες αιμάτων κατέβαψαν τας ανοσίους χειράς των εις το αίμα του Πατρός της Πατρίδος.
Το πρωί της παρελθούσης Κυριακής 27 του λήγοντος μηνός ενώ η αείμνηστος Αυτού Εξοχότης εισήρχετο κατά το σύνηθες εις τον ενταύθα ναό του Αγίου Σπυρίδωνος δια να προσφέρει την πνευματική λατρείαν εις τον Ύψιστον εν μέσω του λαού εις τον οποίον η παρουσία του ενέπνεε την φιλοστοργοτάτην παρηγορίαν και η ευσέβεια του το παράδειγμα της ακροτάτης των αρετών δύο αλιτήριοι ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλαι του αφήρεσαν την ζωήν και αφήρεσαν εκ μέσου του έθνους το αγαπητών αρχηγών του. Οποία εκπληκτική λύση και αδημονία κατεκυρίευσεν ευθύς όλους. Ποίοι κοπετοί (οδυρμός, ο θρήνος κάποιου που κλαίει χτυπώντας με τα χέρια το στήθος του) και θρήνοι ανδρών γυναικών και παίδων συνόδευσαν το λείψανον της αοιδήμου Α.Ε εις το παλάτιον Ο λαός ιδών έμπροσθεν του πραχθείσαν την μεγίστην ανοσιουργίαν εκινήθη εις τοσαύτην αγανάκτησιν ώστε ο μεν πρώτος των εθνοκαταράτων τούτων πατροκτόνων έλαβεν ευθύς τα επίχειρα του τρομερού εγκλήματος των, ο δε έτερος δεν ήθελε εκφύγει και αυτός την κοινήν οργήν αν δε έφθανε να καταφύγη εις τον οίκον του Κυρίου Αντιπρέσβεως της Γαλλίας όστις τον παρέδωκεν ύστερον κατά ζήτησιν της Γερoυσίας δια να υποβληθεί εις την αυστηρότητα της εθνικής δικαιοσύνης. Η πικρά αύτη είδησις διεδόθη εν άκαρει(άμεσα) εις όλην την πόλιν διά των κοινών γόων και αναστεναγμών Μετά το φρικτόν και αιφνίδιον τούτο συμβεβηκός ή Γερουσία και οι Γραμματείς της Κυβερνήσεως συνήλθον ευθύς εις έκτακτον συνεδρίασιν διά να συσκεφθώσι περί το πρακτέον όπως διαλαμβάνει το ΙΓ Αρθρον του Β. Ψ. Ψηφίσματος της εν ΄Αργει και εθνικής Συνελεύσεως Εν τούτοις δε οι άνθρωποι περιωρίσθησαν εις τας οικίας των αναμένοντες το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων. Κατά τας δεινάς ταύτας ώρας πρέπει να το εύσωμεν εις τιμήν του εθνικού χαρακτήρος ούτε μια στιγμής δεν διεκόπη η ευαξία και η κοινή ασφάλεια Το στρατιωτικόν έδειξεν παραδειγμάτιστον πειθαρχίαν μείναν πιστόν εις τα χρέη του ο δε λαός έφύλαξεν άκραν ήσυχίαν. Τόσον επενήργει και μετά θάνατον έτι εις τας ψυχάς των τεθλιμμένων Ελλήνων η ιερά σκιά του Πατρός προς τον οποίον είχον όλον το θάρρος και τας ελπίδας των Εντός ολίγων ωρών η Γερουσία έφθασεν εις πέρας των υψηλών σκέψεών της και ψήφισε προσωρινή τριμελή Διοικητική Επιτροπήν εκλέξασα παμψηφί τους Κυρίους Α. Α. Καποδίστριαν Πρόεδρον Θ Κολοκοτρώνη και Ιω. Κωλέττην. Εντός ολίγου θέλουν διαταχθή υπό της Κυβερνήσεως τα περί της κηδείας και καθολικής πενθηφορίας. Εν τούτοις η κατά τας παρούσας ημέρας του κοινού πένθους όλη η Αγορά και οι οίκοι των δημοσίων συναναστροφών ευρίσκονται κλεισμένοι. Χθες μετά την μεσημβρίαν εισήλθεν εις Ναύπλιον και το τρίτον Μέλος της Διοικητικής Επιτροπής ο Κύριος Θ. Κολοκοτρώνης όστις ευρίσκετο εις το στρατόπεδον της Μεσσηνίας. Ανέλαβεν αγαθή τύχη τα υψηλά χρέη της η νέα Κυβέρνησις και έχομεν αγαθάς ελπίδας ότι θέλει φυλάξει την πέραν ταύτην παρακαταθήκην αξίως τις του έθνους προσδοκίας και θέλει βαδίσει εις τα ίχνη του μεγαλοφυούς ανδρός όστις πρώτος ενεποίησεν εις την Κυβέρνησιν μας την πρέπουσαν αξιοπρέπειαν και αρμονίαν. Ελπίζομεν ότι και κατά τας επαρχίας λαός και τα στρατεύματα ως κινούμενοι από τα αυτά αισθήματα με τους εν τη πρωτευούση ενθυμούμενοι τα εκ της αταξίας και απειθείας δεινά και πρόσφατα έχοντες τα εκ της ευταξίας αγαθά θέλουν αισθανθή ότι η ομόνοια και η προς τους νόμους της Πατρίδος απαράτρεπτος υπακοή είναι τα μόνα μέσα δι ώ δύνανται να συντελέσωσι σήμερον εις τον μέγαν σκοπό της Προσωρινής Κυβερνήσεως όστις είναι το να προφυλάξη το έθνος καλά τας δεινάς ταύτας ώρας από τους κινδύνους της αναρχίας και των διχονοιών. Όλοι οι αληθώς φιλοπάτριδες χρεωστούν να προσφέρωσι την ειλικρινή σύμπραξιν των. Ολοι ας συγκεντρωθώμεν κύκλω της Κυβερνήσεώς μας και δια της αφοσιώσεώς μας άς δώσωμεν εις χείράς της το ισχυρόν όπλον της ομονοίας μας δια να περάσει αβλαβείς από τας παρούσας δεινάς περιστάσεις.» (4)
KYRIE ELEISON
Κύριε ελέησον,
Χριστέ ελέησον,
………….
Λάτρης θερμός
να ήσαι του Θεού σου
υπέρ του εαυτού σου
υπέρ αυτονομίας
ημών ελευθερίας να δέεσαι πιστώς
Συνωμοσία Άγγλων, Γάλλων κατά του Κυβερνήτη οδήγησε τα χέρια των Μανιατών δολοφόνων Μαυρομιχαλέων, ο ένας με πιστόλι και ο άλλος με μαχαίρι, να αφαιρέσουν από την Ελλάδα τον Έλληνα αρχηγό του κράτους.
Μέσα σε τέσσερα λεπτά ήταν νεκρός. Μία γυναίκα του έκλεισε τα μάτια. Άλλες σκούπισαν με τα μαντήλια τους το αίμα του που είχε κυλίσει στο λιθόστρωτο. Η ώρα ήταν 6.35' το πρωί.
Το φονικό του Κυβερνήτη έγινε θρύλος και τραγούδι και η μνήμη του παραμένει ζωντανή στη λαϊκή συνείδηση των Ελλήνων, όπως το τραγούδησε η λαϊκή μούσα:
«o Γιώργος και ο Κωσταντής, δυο Μπέηδες της Μάνης
μια πιστολιά του ρίξανε φαρμακερό μαχαίρι».
«Το στόμα τ’ αίμα γέμισε τα χείλη του φαρμάκι
κι η γλώσσα τ’ αηδονολαλεί σαν το χελιδονάκι» (Χ. Πιτερός).
Η νεκροψία έγινε από επιτροπή γιατρών, έπειτα από δύο ώρες περίπου από τη δολοφονία. Την επόμενη, στις 28 Σεπτεμβρίου προσκλήθηκε ξανά επιτροπή γιατρών που την αποτελούσαν οι: Σπ. Καρβελάς, Ν. Μαράτος, Δομ. Μαλδίνης, Π. Ζεγκίνης, Ανδρ. Παπαδόπουλος – Βρεττός και Ιακ. Θεοφιλάς καθώς και ο φαρμακοποιός Βονιφάτσιο Βοναφίν.
Ο φαρμακοποιός Β. Βοναφίν (1800-1893), ιταλικής καταγωγής, ήταν σπουδαία φυσιογνωμία, φοιτητής στην Πάδοβα της Ιταλίας, όπου είχε σπουδάσει ιατρική και ο Ιωάννης Καποδίστριας.
«O νεκρός του Ι. Καποδίστρια μετεκομίσθη ευλαβώς εκ του ναού του Αγίου Σπυρίδωνος εις το ανάκτορο αυτού, συνοδευόμενος υπό πλήθους λαού ολοφυρομένου επί τη απωλεία και καταρωμένου τους αυτουργούς˙ εκεί δε μετά την αυτοψία εταριχεύθη υπό του φαρμακοποιού Β. Βοναφίν και απετέθη εις την αίθουσαν της υποδοχής (του Κυβερνείου), όπου ο λαός συνέρεε και καθισπάζετο τα πόδια αυτού».(5)
Ειρμός (Sequentia)
Dies irae
Ημέρα οργής, εκείνη η μέρα,
ο κόσμος θ’ αφανιστεί μέσα σε στάχτες,
…………..
Αλλά εκεί
Κεντούσι, σε κτυπούσιν,
ως τίγρεις καθορμούσιν
εις αθυμίαν ρίπτουν
με εντροπή καλύπτουν το έθνος οι κακοί
Γόνοι σκληροί
των Μαυρομιχαλέων
κακεντρεχών αθέων
έθνοκαταραμένοι
μωροί τετυφλωμένοι Ευθύς έν ακάρει
πίπτεις, ναι, συ,
πίπτει δε εν τω άμα
πατρίς μέ σε έντάμα,
χάνει τον στολισμός της
και τον ηρωϊσμόν της κ’ελπιδα της μαζή
«Με βαθείαν λύπης και δάκρυα εις τους οφθαλμούς κοινοποιεί η Γερουσία προς τους Έλληνας την θλιβεράν είδησιν ότι ο Κυβερνήτης της Ελλάδας ο Ιωάννης Α Καποδίστριας δεν υπάρχει πλέον εις την ζωήν.»
ΚΗΔΕΙΑ
«ΕΓΧΩΡΙΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Εκ Ναυπλίου 13 Οκτωβρίου
Εν των δωματίων του παλατίου της Κυβερνήσεως λαμπρώς και πενθίμως κεκοσμημένον εξετέθη ήδη η λάρναξ ή φέρουσα τον νεκρόν της Α Ε του μακαρίτου Κυβερνήτου, προς κοινήν επίσκεψιν. Και πρώτον μεν περί την δεκάτην ώραν προ της μεσημβρίας χθες υπήγαν δια να προσφέρωσι τον τελευταίον ασπασμόν εις τον αοίδιμον Αρχηγόν τα δύο μέλη της Διοικητικής Επιτροπής, η Γερουσία, οι Γραμματείς της Κυβερνήσεως όλοι οι εν ταις πολιτικαίς Αρχαίς διατελούντες και όλοι οι ενταύθα τυχόντες ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί του στρατού και του ναυτικού, έπειτα δε εσυγχωρήθη η είσοδος εις όλους τους προκρίτους εις το σύστημα των εμπόρων και εις όλους απλώς τους πολίτας οίτινες ακαταπαύστως ερχόμενοι αποδίδουν τον φόρον της θλίψεώς των εις το είδωλον της αγάπης και του σεβασμού των. Μετά τον ασπασμόν του λειψάνου όλα τα ειρημένα πολιτικά και στρατιωτικά σώματα υπήγαν αλληλοδιαδόχως εις τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως, τον αδελφό της αοιδίμου Α.Ε. διευθύνοντες λόγους συλλυπητικούς προς τους οποίους έδιδεν αναλόγους αποκρίσεις Α.Εκλαμπρότης
Την ερχομένην Κυριακήν θέλει γένη ή εκφορά το λειψάνου της Α.Ε.
ΕΓΧΩΡΙΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
Εκ Ναυπλίου 20 Οκτωβρίου
Την Κυριακήν προχτές 18 του μηνός ετελέσθη η κηδεία της Α.Ε. του αοιδίμου Κυβερνήτου με την ανήκουσαν εκκλησιαστικήν, πoλιτικήν και στρατιωτικήν διακόσμησιν. Η επικήδειος πομπή ανεχώρησε την 12 ώραν από του παλατίου της Κυβερνήσεως και υπήγεν εις τον ναόν του Αγ Γεωργίου κατά την εξής τάξι. Εξ σαλπιγκταί προηγούντο ανά τρεις κατά μέτωπον εν απόσπασμα ιππικού εκ δεκαοκτώ ιππέων ανά τρεις κατά μέτωπον, εν απόσπασμα πυροβολικού από είκοσι στρατιώτας ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, εν απόσπασμα πεζικού από είκοσι στρατιώτας ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, εξ τυμπανισταί ανά τρεις κατά μέτωπον, ο διδάσκαλος των ορφανών παίδων της Τύρινθος έχων πλησίον του την σημαίαν της σχολής, τριάκοντα ορφανοί παίδες της Τύρινθος ανά τέσσαρας κατά μέτωπον και διδάσκαλος της αλληλοδιδακτικής σχολής του Άργους, έχων πλησίον του την σημαίαν των μαθητών, είκοσι παίδες της σχολής ταύτης ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, ο διδάσκαλος της αλληλοδιδακτικής σχολής Ναυπλίας με την σημαία του, είκοσι παίδες της σχολής ταύτης ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, ο επιστάτης των παίδων στρατού της Κεντρικής Πολεμικής Σχολής, δεκαέξι παίδες στρατού της σχολής ταύτης ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, η στρατιωτική μουσική ανά τέσσαρας κατά μέτωπον, η σημαία της Κυβερνήσεως με το σύμβολον του Φοίνικος, δεξιά ή εθνική σημαία, αριστερά τρία βήματα όπισθεν εις το κέντρον των άνω δύο σημαιών το σύμβολον της οικογενείας της Α. Ε., δύο καννόνια ελαφρού πυροβολικού πορευόμενα κατά παραγωγήν, οι δύο ίπποι της Α Ε πενθοφορούντες κρατούμενοι έκαστος από δύο ιπποκόμους επίσης πενθοφορούντας και επί κεφαλής αυτών εις το κέντρον ο αρχιπποκόμος της Α Ε, τα δεκαπέντε παράσημα της Α Ε πρώτης τάξεως των διαφόρων Δυνάμεων, κρατούμενα από στρατηγούς και ανωτέρους αξιωματικούς πορευόμενους τον ένα κατόπιν του άλλου ανά τρία βήμα συνοδευμένους έκαστον από δύο άλλους αξιωματικούς εκ δεξιών και εξ ευωνύμων κάθε δύο παρασήμων μία άσπρη λαμπάς φερομένη από υπαξιωματικού έξωθεν των λαμπάδων έκλειον τα παράσημα οι Ευελπίδαι και οι Ακόλουθοι, πέντε εσταυρωμένοι πενθειμονούντες κατά παραγωγή έχοντες, κατά πλευρά φανάρια φερόμενα από υπαξιωματικούς, κατά πλευράν δε αυτών λαμπάδες μαύραι φερόμενα από υπαξιωματικούς ,τέσσαρες ψάλται ανά δύο, τριάκοντα ιερείς με τους διακόνους ανά τέσσαρα, πενθοφορούντες με ιερατικήν στολήν δύο αρχιμανδρίται, εις γραμμής επίσης, δύο διάκονοι με δύο πατερίτσας αρχιερέας, ομοίως δύο αρχιερείς, ομοίως έτεροι δύο διάκονοι με πατερίτσα, πενθοφορούντες δύο έτεροι αρχιερείς. Ενταύθα εφέρετο ο νεκρός της Α Ε από εξ Ταγματάρχας και περιεστοιχίζετο από όλον το σώμα της Γερουσίας, εις το πλάγιον τον νεκρού αριστερόθεν παρευρίσκετο εις όλον αυτό το διάστημα ο Πνευματικός της Α Ε και εκ δεξιών και εξ ευωνύμων οι οικιακοί του, κατά πλευράν δε του νεκρού και έξωθεν Εύελπιδαι τινές όπισθεν του νεκρού και αμέσως ηκολούθουν ο Πρόεδρος της Γερουσίας έχων εκ δεξιών και εξ ευωνύμων τα δύο Μέλη της Διοικητικής Επιτροπής, οι Κύριοι Αντιπρέσβεις Πρόξενοι και Ναύαρχοι των Συμμάχων Δυνάμεων μετά των υπαλλήλων αυτών αξιωματικών, οι Γραμματείς της Κυβερνήσεως και τα Μέλη της επί της Οικονομίας Επιτροπής, ο Γενικός Ταμίας της Ελλάδος, τα Μέλη του Ελεγκτικού και Λογιστικού Συμβουλίου τα του Ανωτάτου Κριτηρίου και τα των Εκκλήτων, ο Γενικός Διευθυντής του τακτικού με τον αρχηγόν των επιτελών και λοιπούς ανωτέρους αξιωματικούς των επιτελών και Διοικητή Ναυπλίας με τον ανώτερων Φρούραρχο Ναυπλίας και με τους διαφόρους αξιωματικούς των επιτελών τα Μέλη διαφόρων Κριτηρίω οι Πάρεδροι των Γραμματειών της Κυβερνήσεως και της Γερουσίας, οι Δημογέροντες Ναυπλίας με τους προκριτοτέρους πολίτας οι λοιποί υπάλληλοι της Κυβερνήσεως και αι λοιπαί τοπικαί Αρχαί, οι εκτός της υπηρεσίας αξιωματικοί της ξηράς και θαλάσσης, εν απόσπασμα πεζικού από είκοσι στρατιώτας και έτερον ιππικού από δώδεκα έκλειον την εκφοράν, το μεν ανά τέσσαρα το δε ανά τρεις. Όλη η εκφορά συνοδεύετο από μίαν γραμμήν στρατιωτών εκ δεξιών και εξ αριστερών.
Η συνοδία περιήλθε μέγα μέρος της πόλεως όλαι δε αι οικίαι αι παρά την οδον κείμεναι δί ής επέρασεν επενθοστόλουν Πλήθος λαού ηκολούθουν αυτήν και πλήθος γυναικών και παίδων προέκυπταν από τα παράθυρα και του εξώστας. Μόλις εκίνησεν η επικήδειος πομπή από το παλάτιον της Κυβερνήσεως και πανταχόθεν ήρχισαν να ακούωνται κλαυθμοί και κοπετοί. Δεν είναι κανείς του οποίου καρδιά όσον άτεγκτος και αν είναι δεν ήθελε συντριβή από το οικτρότατον τούτο θέαμα όπου έφθανεν ο νεκρός του αοιδίμου Κυβερνήτου με δάκρυα και ολολυγμούς υπεδέχετο θρηνούντων και αναβοώντων τ ο ν π α τ έ ρ α! τ η ν ε λ π ί δ α .Συντέμνοντες δε τον λόγον πρέπει να ομολογήσωμεν χωρίς να μεταχειρισθώμεν καμμίαν υπερβολήν, είναι των αδυνάτων να περιγράψη τις την βαθείαν θλίψιν ήτις κατεκυρίευσεν εις αυτήν την περίστασιν όλους τους ανθρώπους.
Εις το μέσον του μέλανα περιβεβλημένου ναού κατασκευάσθη βήμα με λαμπρόν καταπέτασμα φέρον διάφορα συμβολικά σημεία της οικογενείας του αοιδίμου Κυβερνήτου. Επ’ αυτού δε ετέθη η νεκροφόρος λάρναξ πλουσίως κατακεκοσμημένη και υαλοσκεπής άνωθεν ώστε να φαίνεται ένδον το λείψανον. Κύκλω δε επί της πρώτης βαθμίδος του βήματος εβάλθησαν κατά σειράν τα παράσημα της Α Ε και εκατέρωθεν ήσαν στημένα σύμβολα το τε εθνικόν και το της οικογενείας του μακαρίτου. Και παρά μεν την λάρνακα περιίστατο καθ όλην διάρκειας της νεκρωσίμου ακολουθίας μία σειρά Γερουσιαστών και ετέρα ανωτέρων αξιωματικών του στρατού, πρόσθεν δε εν ημικυκλίω τα μέλη της Διοικητικής τροπής μετά των Γραμματέων της Κυβερνήσεως και το διπλωματικόν σώμα μετά των διαφόρων αξιωματικών Συμμάχων Δυνάμεων. Ψαλλομένης δε της ακολουθίας η στρατιωτική μουσική εξετέλει εν τω μεταξύ κλαυθμηρά άσματα. Όλος ο λαός εντός και εκτός του ναού παριστάμενος κατεύθυνε τας δεήσεις του προς τον Υψιστον όταν ετελούντο παρά του ιερατείου αι κατανυκτικαί δεήσεις υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του αειμνήστου αυτού αρχηγού.
Ετελείωσεν η επικήδειος αύτη τελετή ασπασθέντων όλων κατά τάξιν το λείψανον το οποίον θέλει κείσθαι εν ναώ τούτω μέχρι της συγκροτήσεως του εθνικού Συλλόγου, παρά του οποίου θέλουν διαταχθή τα μετά ταύτα.» (5)
Μετά τη νεκρώσιμο λειτουργία, το φέρετρο σκεπασμένο με γυάλινο σκέπασμα μεταφέρθηκε στο Παλάτι. Τοποθετήθηκε στο κέντρο της μεγάλης αίθουσας καλυμμένο με μαύρο βελούδινο ύφασμα.
Το παλάτι του Κυβερνήτη
Domine Jesu Christe
Κύριε Ιησού Χριστέ
Κύριε Ιησού Χριστέ, δοξασμένε βασιλιά,
λύτρωσε τις ψυχές των κεκοιμημένων πιστών
…………………………..
Τούς δυστυχείς
όντας εκτεθειμένους,
είς πάμπολλ’ ερριμμένους
κακά και δυστυχίας,
αίφνης ελθόντ’ εκ μίας εις τους πολυπαθείς
«Τρομερόν και φρικτόν άκουσμα! Μέγα και ανήκουστον δυστύχημα κατέλαβε την Ελλάδα! ‘Ανδρες αιμάτων κατέβαψαν τας ανοσίους χειράς των εις το αίμα του Πατρός της Πατρίδος.»
- Tuba mirum
Βροντερά η σάλπιγγα θα ηχήσει
στους τάφους όλης της γης,
…………….
Κλαύσωμεν ούν
πηδαλιούχον θείον
το του Θεού βραβείον
φέροντα αύθις νέον,
εκείνον τον αρχαίον αιώνα τον χρυσούν
Για σαράντα μέρες, ιερείς, που εναλλάσσονταν, ψιθύριζαν πένθιμες ψαλμωδίες λιβανίζοντας τον νεκρό. Τιμητική φρουρά μαθητών της Σχολής των Ευελπίδων, υπό αξιωματικό, εναλλάσσεται γύρω από το φέρετρο. Αυτές τις σαράντα μέρες ο μέγας νεκρός είχε δοθεί για δημόσιο προσκύνημα. Πλήθος κόσμου ανέρχονταν και κατέρχονταν κάθε μέρα τη σκάλα του παλατιού.
Rex tremendae
Βασιλιά με το υπέρτατο μεγαλείο,
εσύ που σώζεις εκείνους που το αξίζουν,
………………..
Παίδες οι σοι,
να τύχωμεν του θείου
δώρου, του ουρανίου,
της ανεξαρτησίας,
άκρας ευδαιμονίας να πέσουν οι κακοί
«Εις την προτροπήν του Εκλαμπροτάτου Κόμητος Αυγουστίνου Α Καποδίστρια όστις και κατ εκείνας τάς στιγμές καθάς έπιε το πικρον ποτήριον της τρομεράς απωλείας του φιλτάτου και σεβαστού αυτού αδελφού εδείχθη προς το στρατιωτικόν με την ψυχικήν εκείνην αταραξίαν και γαλήνην ήτις χαρακτηρίζει κατά τας επικινδύνους περιστάσεις τον εχέφρονα αρχηγόν τον άξιον μιμητή των αρετών εκείνου τον οποίον θρηνεί η Ελλάς και δεν έχασεν ούτε μίαν ώραν δια να προνοήση όσον το κατ αυτόν υπέρ της σωτηρίας του αθώου λαού όστις εκινδύνευε να πέση εις τα δεινά της αναρχίας»
- Recordare
Θυμήσου, ω ελεήμονα Ιησού,
ότι για τη δική μου σωτηρία, μαρτύρησες.
……………..
Η Γ' Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας με το ΣΤ' ψήφισμα της 2ας Απριλίου 1827, εξέλεξε τον Ιωάννη Καποδίστρια κυβερνήτη της Ελλάδας για επτά χρόνια.
- Confutatis maledictis
Όταν οι αμαρτωλοί καταδικαστούν
και ριχτούν στις φλόγες της κόλασης,
………………………
«Έκρινε την δίκην, των διά την δολοφονία του αοιδίμου Κυβερνήτου εγκαλεσθέντων, Γεωργίου Μαυρομιχάλου, Ιωάννου Καραγιάννου και Ανδρέου Γεωργίου Η απόφασης του Δικαστηρίου τούτου εξεδόθη κατά τους ισχύοντας στρατιωτικούς νόμους αυθημερόν καταδικάζουσα τον μέν Γ Μαυρομιχάλην και τον Ιωάννης Καραγιάννην εις την κεφαλικής ποινήν τον δέ Ανδρέα Γεωργίου εις δεκαετή φυλάκισιν μετά δεσμών και εις δημοσίους εργασίας»
Δεν χωρεί αμφιβολία ότι στα πλαίσια του μεταξύ τους ανταγωνισμού, κάθε μια από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις είχε δημιουργήσει τα ιδιαίτερα στηρίγματα της στους ντόπιους παράγοντες της οικονομικής,
κοινωνικής και πολιτικής ζωής.
- Lacrimosa
Ημέρα δακρύων εκείνη η ημέρα,
όταν από τις στάχτες θα σηκωθούν
……………
«Ετελειώθη, κατά παραχώρησίν Σου, η πατροκτονία !
Χείρες ανόσιοι, θηριά ανθρωπόμορφα, άνδρες αιμάτων επεβουλεύθησαν την πλέον πολύτιμον ζωήν, και την ύπαρξιν έθνους ολοκλήρου μετά του εκλεκτού Σου συνέκλεισαν εις ένα τάφον.» (6)
OFFERTORIUM
Domine Jesu
Κύριε Ιησού Χριστέ, δοξασμένε βασιλιά,
λύτρωσε τις ψυχές των κεκοιμημένων πιστών
………
Πατρίς, πατρίς!
Έχασες τον προστάτην,
έφθασες εις εσχάτην
πάλιν απελπισίαν,
τρόμον και αθυμίαν και μένεις κατηφής
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε το θύμα εκείνων που τον αποδοκίμασαν πριν τον γνωρίσουν και που τον καταδίκασαν πριν ακόμη τον κρίνουν.
Hostias
Θυσίες και προσευχές
Σου προσφέρουμε Κύριε,
…………..
«Η απόφαση της Συνελεύσεως επί της χορηγίας προς αυτόν έσπευσε δι’ επιστολής του υπό χρονολογίαν 4ης Αύγούστου 1829 νά δηλώση είς τούς πληρεξουσίους του Έθνους ότι δεν δύναται νά δεχθή την χορηγηθείσαν αυτώ έπιχορήγησιν, «άπέχων, έφ' οσον τά ίδια αυτού χρηματικά μέσα τω έπαρκουν, άπό του νά έγγίση μέχρι καί όβολον τά δημοσία χρήματα προς ιδίαν αύτου χρήσιν»
SANCTUS
- Sanctus
Άγιε, Άγιε, Άγιε,
Κύριε των δυνάμεων!
……………
Κλαίε, Ελλάς!
θρήνει τον Κυβερνήτην,
Τα σπλάχνα του Καποδίστρια του αφαιρέθηκαν από το σώμα κατά την ταρίχευση, τοποθετήθηκαν σε πολυτελή θήκη και τάφηκαν στο Άγιο Βήμα του Αγίου Σπυρίδωνα
- Benedictus
Ευλογημένοι όσοι πορεύονται στο όνομα του Κυρίου.
Ωσαννά στον Ύψιστο.
……………
«Με θλίψιν ανέκφραστον επληροφορήθη την τολμηθείσαν παρά της εθνοκαταράτου γενεάς πατροκτονίαν. Θρηνούμεν την στέρησιν του κοινού ημών πατρός και ευεργέτου και ημέρα πένθους γενικού εις την Ελλάδα θέλει είσθαι η 27 Σεπτεμβρίου.»
AGNUS DEI
Αμνέ του Θεού, Εσύ ο αίρων
τις αμαρτίες του κόσμου,
δώσε τους ανάπαυση.
………………
Ο αμνός σφαγιάστηκε. Το αίμα του έβαψε κόκκινη την θύρα του Ναού του Αγ. Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο και αν κι’ αυτό ήταν κόκκινο, μια μαυρίλα σκέπασε το Έθνος των Ελλήνων. Ένας Έλληνας λιγότερος. Και τι πειράζει ; Τόσοι χάθηκαν στις μάχες.
Αυτοί που χάθηκαν στις μάχες ήταν παλληκάρια. Ήταν όμως μόνο αυτοί ; Ένας Έλληνας λιγότερος, μα ποιος Έλληνας; Αυτός που οι Έλληνες αποφάσισαν ότι ήταν ο καλύτερος για να τους κυβερνήσει. Δεν ήταν κληρονομικός άρχοντας ο Καποδίστριας, ούτε ήρθε με στρατεύματα για να καταλάβει την εξουσία. Προσκλήθηκε από τους Έλληνες για τους Έλληνες και μάλιστα εκλέχθηκε για επτά χρόνια. Τι γενναία πράξη αυτή!! Ήταν εκδημοκρατισμός ενός κράτους υπόδουλου, μέχρι εκείνη τη στιγμή. Στηριζόμενη η απόφαση αυτή στις πολιτικές ιδέες του διαφωτισμού αποτελεί την Τρίτη κατά σειρά επανάσταση στον κόσμο που επέβαλε την Δημοκρατία. Πρώτη η Αμερικάνικη το 1776 όπου ψηφίζεται η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, δεύτερη η Γαλλική που διήρκησε από το 1789 έως το 1799 και τρίτη η Ελληνική. Η ιερή Συμμαχία ιδρύεται προκειμένου να αποκαταστήσει την πολιτική νομιμότητα, δηλ. τα απολυταρχικά μοναρχικά καθεστώτα. Το ταυτόχρονο ξέσπασμα εξεγέρσεων σε Ισπανία(1823), Ιταλία(1821), αλλά και της Ελλάδας, θορύβησε τον Μέττερνιχ και τον τσάρο. Θεώρησαν πως πρόκειται για συντονισμένο σχέδιο ανατροπής της νομιμότητας κι έτσι αναγκάστηκαν να αποφασίσουν την στρατιωτική επέμβαση στην Ιταλία (1821) και στην Ισπανία το 1823.Τελικώς, η αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων για την καταστολή της ελληνικής εξεγέρσεως, όπως είχε προτείνει ο Μέττερνιχ, ευτυχώς απεφεύχθη χάρη στην διπλωματική δράση του Ιω. Καποδίστρια, που υπηρετούσε ως υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας και ήταν έμπιστος του τσάρου. Μετά από αυτό μπορούμε να πούμε ότι ο Καποδίστριας συνέβαλε στην εξαφάνιση της Ιεράς Συμμαχίας, διότι τον επόμενο διάστημα δεν είχε καμία δράση.
Ήρθε λοιπόν στην Ελλάδα για να κυβερνήσει μια παρθένα και φοβισμένη χώρα. Απαίδευτοι οι άνθρωποι της που δεν ήταν σε θέση να καταλάβουν τα διεθνή διπλωματικά παιγνίδια. Στο Παρίσι η εκλογή του Καποδίστρια αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη και στο Λονδίνο με απροκάλυπτη εχθρότητα. Η αντίδραση της Ρωσίας ήταν μεν θετική, αλλά, συγκρατημένη. Η Αγγλία και η Γαλλία πίστευαν τώρα ότι ο Καποδίστριας θα εργαζόταν στην Ελλάδα προς όφελος των ρωσικών επεκτατικών επιδιώξεων στη Μεσόγειο θάλασσα. Οι Άγγλοι, οι οποίοι περισσότερο απ' όλα θεωρούσαν απαράδεκτη την εμμονή του Κυβερνήτη να ακολουθεί σε κάθε εθνικό ζήτημα την δική του εξωτερική πολιτική, ευνοϊκή μεν για τα ελληνικά συμφέροντα, αλλά που ερχόταν σε ριζική αντίθεση με τις αγγλικές επιδιώξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Οι Γάλλοι του προτείνουν, για να εξαγοράσουν την ευμένειά του, να του δώσουν 500 στρατιώτες για προσωπική του φρουρά. Απάντηση: «Ως πρόεδρος της Ελλάδας ανήκει στους Έλληνες να με φυλάξουν». Μετά από αυτό το επόμενο βήμα των Γάλλων, ήταν ο προσεταιρισμός και αργότερα ο αποτελεσματικός έλεγχος της αντιπολίτευσης.
Ο Καποδίστριας βρισκόταν συνεχώς σε «μια μόνιμη και συχνά πολύ βασανιστική αναζήτηση της αρμονίας μεταξύ του υπηρεσιακού και του πατριωτικού του καθήκοντος». Στο εξωτερικό, στο υπηρεσιακό καθήκον, διέπρεψε. Στο εσωτερικό τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Ήταν Έλληνας και καλέστηκε να υπηρετήσει την πατρίδα του, αυτή που έζησαν οι πρόγονοί του και αυτή που έρχονταν από τα βάθη των αιώνων. Δεν ήταν υπάλληλος σε κάποιον Αυτοκράτορα. Ήταν αυτός που τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας αναλύονται στην αρχή του σχετικού του υπομνήματος του 1811 και που δείχνει πόσο είχε εμβαθύνει στη μελέτη αυτής της κοινωνίας και των ποικίλων ομάδων που τη συγκροτούσαν. Παράλληλα δήλωνε: «δεν μπορώ να παραμείνω αδιάφορος σε αυτό που συμβαίνει μεταξύ του έθνους, στο οποίο ανήκω και στο οποίο χρωστώ, τουλάχιστον, όλα τα συναισθήματα της καρδιάς μου».
ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
προς τον Βρετανό υφυπουργό Άμυνας και Αποικιών Robert Wilmot-Horton, Παρίσι, 3 Οκτωβρίου 1827
ΜΕ ΡΩΤΑΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ…ΑΠΑΝΤΩ..
Με ρωτάτε ποια θα έπρεπε να είναι τα γεωγραφικά σύνορα της Ελλάδος.
Σας απαντώ. Τα σύνορα της Ελλάδος εδώ και τέσσερις αιώνες, από την πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας, έχουν οροθετηθεί από ακλόνητα δικαιώματα, τα οποία ούτε ο χρόνος, ούτε οι ανυπολόγιστες συμφορές από τους Τούρκους, ούτε η πολεμική κατάκτηση κατόρθωσαν ποτέ να παραγράψουν. Χαράχθηκαν δε αυτά τα σύνορα από το 1821 από το αίμα το ελληνικό, που χύθηκε στις σφαγές των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών, του Μεσολογγίου και στις πολυάριθμες ναυμαχίες και πεζομαχίες, στις οποίες δοξάστηκε τούτο το Έθνος ….. Τα πραγματικά σύνορα της Ελλάδος ήταν εκείνα που περιέγραψε ο Έλληνας γεωγράφος Στράβων:
Από την Πελοπόννησο ως τη Μακεδονία και την Ήπειρο, ως τούς Άγιους Σαράντα, από τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου πελάγους ως και την Μικρά Ασία. Αυτά ήταν τα ιστορικά και φυσικά σύνορα της Ελλάδος, τα οποία οι Έλληνες είχαν ιερό χρέος να διεκδικήσουν. Αυτό το χρέος το ιερό και απαραβίαστο δεν επέτρεπε στην Ελλάδα να περιορίσει η να σμικρύνει και στο ελάχιστο τα όρια της χώρας της. Αν τα ωμά συμφέροντα των ισχυρότερων χωρών την αναγκάσουν να σιγήσει αυτό το χρέος, τότε οι Έλληνες θα έχουν δικαίωμα να αναρωτηθούν: Άραγε οι μεσίτριες Δυνάμεις φθάνουν στο σημείο να αναγκάσουν τους Έλληνες να εγκαταλείψουν τούς ομογενείς αδελφούς τους στον βάρβαρο οθωμανικό ζυγό; ….. Οι προστάτριες Δυνάμεις, όσο και αν θέλουν να σταματήσουν τον πόλεμο, σύντομα θα καταλάβουν ότι η ειρήνευση της Ανατολής δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει στερεά και διαρκής αν δεν στηρίζεται στη βάση της γεωγραφικής δικαιοσύνης, και ας μη νομίζουν ότι είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί μονάχα με τη δύναμη των διαπραγματεύσεων! ….. Η Τουρκία δεν γνώριζε και δεν θα γνωρίσει ποτέ τη γλώσσα των διαπραγματεύσεων. Μονάχα με τη δύναμη των όπλων θα μπορούσε να πεισθεί …(8)
Με βάση τα πιο πάνω, κατά την άποψη μου, ο Καποδίστριας δεν έπρεπε να αφήσει το συναίσθημά του να επικρατήσει της λογικής του. Έπρεπε να γίνει και πάλι ο άτεγκτος διπλωμάτης που ήταν κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του, ως Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Εκεί είχε ετοιμάσει με υπόμνημά του την επόμενη κίνηση: εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και βίαιη εκδίωξη των Τούρκων. Το υπόμνημα αυτό είχε αρνηθεί να προσυπογράψει ο έτερος υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Νέσσελροντ, ο οποίος θα υποστηρίξει την τελική απόφαση του τσάρου να αναζητηθεί μέσω Αγγλίας και Αυστρίας μια ειρηνική διευθέτηση με την Πύλη.
Οδηγήθηκε σε παραίτηση και άκουσε το κάλεσμα της καρδιάς του. Το συνεχές ενδιαφέρον του ήταν στην Ελλάδα και τους Έλληνες (είτε ήταν οι καταπιεζόμενοι από τον Μαίτλαντ Επτανήσιοι, είτε ήταν νέοι που ζητούσαν βοήθεια να σπουδάσουν στην Ευρώπη, είτε ήταν χήρες και ορφανά, είτε ήταν στρατιωτικοί που με την άφιξη των Άγγλων στα Επτάνησα, είχαν μείνει εκτός υπηρεσίας, κλπ.).
Να τι έγραψε η ΓΚΑΖΕΤΑ ΙΟΝΙΚΑ για τον θάνατό του:
Εδώ έπαιζαν Γάλλοι, Άγγλοι και Ρώσοι κολοσσοί, που μόνο ο Καποδίστριας μπορούσε να διαχειριστεί, εάν αφήνονταν το συναίσθημα του και δρούσε η λογική του.
Οι Έλληνες την εποχή εκείνη, ήταν ένα πλήθος ακαλλιέργητο, καλά-καλά δεν μιλούσαν την γλώσσα τους. Ένα πλήθος χωρίς ιδανικά. Καταπιέζονταν και ήθελαν να διώξουν αυτούς που τους καταπίεζαν. Τίποτε άλλο!
Εξ άλλου ορισμένα διοικητικά και οικονομικά μέτρα που υποχρεωτικά πάρθηκαν δεν μπορούσαν παρά να μη δυσαρεστήσουν τους κοτζαμπάσηδες, τους πλοιοκτήτες και τους Φαναριώτες, οι οποίοι αποτελούσαν μέχρι τότε την ηγέτιδα τάξη στην Ελλάδα.
Δεν υπήρχε ευκολότερο πάτημα για να δράσουν οι ξένες δυνάμεις. Το χαλί ήταν στρωμένο. Η μεγάλη προσπάθεια δίνονταν για την πατρίδα και τους συμμετέχοντες στις μάχες οι οποίοι αποφάσισαν να κυβερνηθούν από Έλληνα. Δεν υπήρχε ελαστικότητα σε ότι μπορούσε να ανατρέψει το τρίπτυχο –στην πατρίδα, με την πατρίδα, για την πατρίδα.- Έγιναν όλα καλά; Αβέβαιο. Αυτοί που αποφάσισαν να διοικηθούν ήταν ευάλωτοι. Είχαν μάθει στην απειθαρχία. Ο πλούτος αποτελούσε την κινητήρια δύναμή τους. Εύκολα τα πράγματα για όποιον είχε χρήμα να τους δώσει. Το επίπεδο χαμηλό. Η έννοια της δικαιοσύνης δεν υπήρχε. Η βεντέτα έλυνε τα πάντα. Έτσι υπήρξε δολοφονία. Προσπάθησε ο Αυγουστίνος, που ανέλαβε μετά το θάνατό του Κυβερνήτη να κρατήσει την κατάσταση. Ήταν αδύνατο. Υπέβαλε την παραίτηση του στην γερουσία και σε συνεννόηση με τον Ρώσο καπετάνιο Ρίκορδ, διέταξε κατά την νύχτα να διακομισθεί το φυλασσόμενο εις το ληξιαρχείο του Ναυπλίου φέρετρο, με το μέγα θύμα της 27ης Σεπτεμβρίου (6 μήνες μετά την δολοφονία), στην φρεγάτα «Πάρις» που έθεσε εις την διάθεση του ο Ρώσος ναύαρχος και αφού παρέλαβε και το αρχείο του Κυβερνήτη, επιβιβάστηκε στο πλοίο και έφυγε για την Κέρκυρα.
Όταν η ρωσική φρεγάτα κατέφτασε στον λιμένα του νησιού και κατέστη γνωστός στις αγγλικές αρχές ο λόγος της αφίξεως της, ο αρμοστής Άνταμ διεμήνυσε στον Αυγουστίνο ότι σκόπιμο ήταν προς αποφυγήν πιθανών εκδηλώσεων του κοινού, οι οποίες θα ήταν δυσάρεστες στο Λονδίνο, να γίνει η διακόμιση και η ταφή του νεκρού κατά τις προχωρημένες νυκτερινές ώρες. Τούτο σήμαινε διαταγή.
Έτσι ο Ιωάννης Καποδίστριας, ετάφη κατά τας πρώτες μετά το μεσονύκτιο ώρες στον οικογενειακό τάφο πλησίον του πατρός του, εντός του περιβόλου της εκκλησίας της Πλατυτέρας.
Σε επιβεβαίωση όλων, μα όλων των πιο πάνω, παραθέτω το πώς ο έμπιστος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με τις γνώσεις του και τη γλαφυρότητά του περιέγραψε το θάνατό του.
Κάποτε, λέει, τα γαϊδούρια πήραν την απόφαση να σκοτώσουν το σαμαρά, για ν᾿ απαλλαγούν απ τα σαμάρια κι απ το φορτίο, που τους έβαζαν οι άνθρωποι. Έτσι κι έγινε. Αμέσως όμως κατόπιν πήραν την πρωτοβουλία τα καλφάδια (οι μαθητευόμενοι) του σαμαρά, μα δεν ήξεραν να κάμουν καλή τη δουλειά, γιατὶ έχασαν το μαστορά τους. Έτσι τα κακοφτιαγμένα σαμάρια ἄρχισαν νὰ χτυπᾶνε καὶ νὰ πλυγώνουν τὰ δυστυχισμένα γαϊδούρια, που δεν άργησαν να καταλάβουν ότι με την ανόητη πράξη τους έπεσαν απὸ το κακὸ στο χειρότερο...
COMMUNIO
Lux aeterna
Είθε αιώνιο φως να τους φωτίζει, Κύριε,
μαζί με τους Αγίους στην αιωνιότητα,
………….
Κλαύσωμεν ούν
πηδαλιούχον θείον
το του Θεού βραβείον
φέροντα αύθις νέον,
εκείνον τον αρχαίον αιώνα τον χρυσούν
Έτσι η Ελλάς έπεσε, με τις ενέργειες των ξένων, σε χέρια Βαυαρών φέρνοντας στην αρχή τον Όθωνα και μετέπειτα τον Δανογερμανικό κλάδο των Γκλύξμπουργκ, εγκαθιστώντας έτσι κληρονομικό Άρχοντα στις πλάτες των Ελλήνων και Βασιλευόμενη Δημοκρατία, σύγχρονη τότε εξέλιξη της Απόλυτης Μοναρχίας. Το 1974, μια για πάντα εγκαθιδρύθηκε η Κοινοβουλευτική Δημοκρατία στην Ελλάδα.
LIBERA ME
Σώσε με, Κύριε,
από τον αιώνιο θάνατο,
……………
«Σήμερον λοιπόν κατά την α ώραν μετά την μεσημβρίαν εξετελέσθη η απόφασης κατά τους τακτικούς τύπους επί του προχώματος καθ όσον αφορά τον πρώτον των καταδίκων Γεώργιον Μαυρομιχάλην όστις έλαβε την θανατικήν ποινήν αφού αναγνώσθη έμπροσθέν του ή απόφασης παρισταμένου πλήθους λαού.»
Μια φράση που σίγουρα Κυβερνήτη, θα ήθελες ν’ ακούσεις πριν πεθάνεις:
«Ότι ωραιότερο πλάσμα δημιούργησε ο Θεός στον κόσμο, δεν υπάρχει πια. Το ευγενέστερο πλάσμα της γης δεν υπάρχει. Ο Καποδίστριας είναι νεκρός. Από αυτή τη στιγμή είμαι και εγώ νεκρή.» Ρωξάνδρα Σ. Στούρτζα
------------------------------------------------------------------------------------------------------
- 1)Requiem. Με την ονομασία Ρέκβιεμ(εκ του λατινικού Requiem) φέρεται στην καθομιλουμένη η νεκρώσιμη ακολουθία της Καθολικής Εκκλησίας. Η ορθή και επίσημη ονομασία της νεκρώσιμης ακολουθίας, όπως φαίνεται και στα οικεία λειτουργικά βιβλία της καθολικής Εκκλησίας, είναι Λειτουργία υπέρ τεθνεώτων. Η ορθή και επίσημη ονομασία της νεκρώσιμης ακολουθίας, όπως φαίνεται και στα οικεία λειτουργικά βιβλία της καθολικής Εκκλησίας, είναι Λειτουργία υπέρ τεθνεώτων Στο χώρο της λογοτεχνίας το ρόλο των μουσικών οργάνων παίζουν οι λέξεις, οι φράσεις, οι παράγραφοι, ο ποιητικός λόγος κ.λ.π
- 2)ΓΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΝ ΝΑΥΠΛΙΩ. ΣΑΒΒΑΤΩ 14 ΝΟΥΕΜΒΡΙΟΥ 1831
- 3)Αποσπάσματα λαϊκών κραυγών-ποιημάτων-ελεγειών.
4)Ο.π. ΓΕΝΙΚΗ
(5)Ο Βονιφάτιος Βοναφίν και η ταρίχευση του Καποδίστρια – «Errare humanum est» (το σφάλλειν είναι ανθρώπινο). Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού(
6)Ο.π. ΓΕΝΙΚΗ ……
(7) ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΕΙΣ TOV ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΩΑΝΝΗΝ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΟΜΗΤΑ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΝ, ΣΥΝΤΕΘΕΙΣ ΥΠΌ ΤΟΥ ΕΞΟΧΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΟΥΡΖΑ,
ΚΑΙ ΕΚΦΟΝΗΘΕΙΣ ΕΝ TH ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΗ ΤΗΣ ΟΔΙΣΣΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
TΗΝ 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1831.
(8) Ελένης Κούκκου “Ιωάννης Καποδίστριας – Ρωξάνδρα Στούρτζα”
Η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος διαχειριστές του Δημοσίου Χρήματος 1821
Όπως είναι ίσως φυσικό ο νεοελληνικός διαφωτισμός κινήθηκε σε περιοχές στις οποίες ήκμαζε το ελληνικό στοιχείο, σε διάφορους τομείς δραστηριότητας. Τα υπάρχοντα μέσα εκπαίδευσης, δηλαδή οι σχολές, οι ακαδημίες και τα ελληνικά τυπογραφεία, βοήθησαν τις διαδικασίες της αφομοίωσης και ενδεχομένως της μετάλλαξης των ιδεών. Οι Έλληνες έμποροι και λόγιοι ήρθαν σε επαφή με το ευρωπαϊκό πνεύμα και οι απαρχές του ελληνικού εθνικού κινήματος που οδήγησε στην Επανάσταση, εμφανίζονται στην ώριμη φάση του νεοελληνικού Διαφωτισμού το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.
Η Αγγλική Αρμοστεία είχε επιβάλει εξοντωτικές ποινές για οιασδήποτε μορφής βοήθεια των Επτανησίων στην Επανάσταση . Ήταν η ουδετερότητα που ήθελαν οι Άγγλοι ή στην πραγματικότητα η φιλοτουρκική πολιτική τους μέχρι το 1831. Οι Επτανήσιοι δεν πτοήθηκαν από αυτό και υπήρξε υλική και ηθική βοήθεια τους προς τους αγωνιζόμενους πατριώτες τους. Στις εκκλησίες οι ιερείς έκαναν δεήσεις για τη απελευθέρωση. Ειδικά το Μέγα Σάββατο του 1821 στη πλατεία και στο χώρο μπροστά από την Μανδρακίνα, γυρνώντας το πλήθος προς τα Ηπειρωτικά βουνά, έγινε δέηση, κατά τη λιτάνευση του Αγίου, όπου και το σκήνωμα το έστρεψαν προς ανατολάς ώστε να ευλογηθούν τα πλήθη των επαναστατημένων.
Για την επανάσταση, ως αρχή, μπορούμε να προσδιορίσουμε την 6 Ιανουαρίου1821 όταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης από τα Επτάνησα αποβιβάζεται στην Καρδαμύλη της Μάνης. Το τέλος της είναι την 30η Αυγούστου1832 με την υπογραφή του Πρωτόκολλου του Λονδίνου με το οποίο καθορίζονται τα σύνορα του νέου κράτους.
Η διάρκειά της είναι περίπου μια δεκαετία. Ένας πόλεμος με πολλά θύματα, με νίκες και ήττες και με τεράστια κόστη. Η συνεχής οικονομική ενίσχυση των μαχόμενων Ελλήνων είναι απαραίτητη για τον εφοδιασμό τους σε πολεμοφόδια, με ταυτόχρονη και συνεχή ανύψωση του ηθικού τους.
Στη λύση του προβλήματος αυτού έπαιξαν μεγάλο ρόλο οι Έλληνες της Δύσης που καλλιεργώντας δραστήρια τουλάχιστον ένα αιώνα πριν από την έναρξη της Επανάστασης τον νεοελληνικό διαφωτισμό, δημιούργησαν το φιλελληνικό κύμα της Ευρώπης, που εκτός των χρημάτων που οι ίδιοι έστελναν, έπεισαν τους φιλέλληνες να επενδύσουν στην υπόθεση Ελλάδα.
Η φιλελληνική επιτροπή της Ελβετίας είναι η πρώτη που ιδρύθηκε στην Ευρώπη με καρδιά της Επιτροπής τον Ελβετό τραπεζίτη Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο .Επίσης έχουμε τη Φιλελληνική Επιτροπή του Λονδίνου, το κομιτάτο των Kάτω Xωρών, της Κέρκυρας καθότι το νησί βρίσκεται στο Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων, της Σουηδίας, της Ρωσίας, της Γαλλίας όπου το κύμα που εκδηλώθηκε είχε τη μεγαλύτερη ένταση καθ’ ότι ο φιλελληνισμός είχε βαθιές ρίζες κ.λ.π
Η Επιτροπή Κέρκυρας, στην οποία συμμετείχε ο αδελφός του Ιωάννη Καποδίστρια Βιάρος, πραγματοποίησε σημαντικό έργο. Στην πραγματικότητα αγόραζε συστηματικά Έλληνες σκλάβους από το Μεσολόγγι αλλά κι από πολλά άλλα μέρη της Μεσογείου, απελευθερώνοντάς τους στη συνέχεια (1)
Ενεργότερη συμπαράσταση προς τους επαναστατημένους Έλληνες εκδηλώθηκε ύστερα από τα θρυλικά πολεμικά κατορθώματα του β! έτους.
Οι απανταχού Έλληνες κινητοποιήθηκαν προς πάσα κατεύθυνση για την υποστήριξη και κύρια για την εύρεση χρημάτων. Τα οικονομικά της Ελλάδος στα χρόνια της Επανάστασης δεν είναι δομικά καταγεγραμμένα Δεν αναγράφονται που πήγαν οι ποσότητες από παραχθέντα προϊόντα , πολεμοφόδια, ούτε οι δωρεές φιλελλήνων στο εσωτερικό και εξωτερικό. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν τα χρήματα που θα συλλέγονται να είναι ασφαλή στη μεταφορά τους προς την Ελλάδα και να βρεθούν οι δρόμοι για να διοχετευτούν ορθολογικά και οργανωτικά στους μαχόμενους.
Η απάντηση δίνεται, πολύ αργότερα, από τον ίδιο τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια στην επιστολή του προς τον Κ. Α., Στούρζα εις Οδησσόν, \
Πετρουπόλει 28 Ιουνίου 1827…..
Κίνησε, σου λέγω, κάθε πέτρα ώστε οι συνεισφορές των ομογενών μας να φθάσουν άμεσα και κατευθείαν είτε μέσω Ιταλίας είτε μέσω Κωνσταντινούπολης στην Κέρκυρα, όπου ο Κόμης Γκίφορδ, ο αδελφός μου Βιάρος ή ο έμπορος Κωνσταντίνος Γεροστάθης ,θα εκτελέσουν πρόθυμα και πιστά τις παραγγελίες τους.
Την εμπιστοσύνη της διαχείρισης και διεκπεραίωσης των κονδυλίων είχαν κυρίως η Κέρκυρα και δευτερευόντως η Ζάκυνθος. Ο Κυβερνήτης προτείνει τον αδελφό του, τον Γκίλφορδ και τον Κωνσταντίνο Γεροστάθη.
Ο Κωνσταντίνος Γεροστάθης γεννήθηκε στο χωριό Κομιζάδες της Άρτας, στο Γεροσταθαίϊκο αρχοντικό το 1770. Η ανατροφή του αρχοντική και η μόρφωσή του επιμελημένη. Ο Κωνσταντίνος έφυγε από το χωριό του για την Κέρκυρα το 1807 σε ηλικία 37 ετών, με πυρωμένη την καρδιά από το πλήγμα της δολοφονίας του πατέρα του το ίδιο έτος, από τον Αλή Πασά. Στο νησί έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στα τέλη του 1818 με αρχές του 1819, ο Κωνσταντίνος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Αριστείδη Παππά, όπου και ξεκινάει η συνεισφορά και ο αγώνας του για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. . Φροντίζει για την ανασυγκρότηση των ελληνικών δυνάμεων, αποστέλλοντας εφόδια και χρήματα, σε περιοχές όπου ο τουρκικός ζυγός πλησιάζει απειλητικά (Μεσολόγγι, Κάλαμος, Ναύπλιο κ.α.). Το Λονδίνο, το Παρίσι, η Νεάπολη, η Τεργέστη, η Αγκώνα και άλλες πόλεις της Ευρώπης είναι τόποι των συναλλαγών του. Επίσκοποι, πρίγκιπες, λόγιοι, πολιτικοί, εφοπλιστές, τραπεζίτες, έμποροι και τόσοι άλλοι, που αναφέρονται στις επιστολές που έστελνε και λάμβανε, είναι οι άνθρωποι του κύκλου του. Ήταν ο ανεκτίμητος φίλος της οικογένειας Καποδίστρια και ιδιαίτερα του Κυβερνήτη. Από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, γίνεται ολοφάνερο ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας έτρεφε βαθειά εκτίμηση για τον Κων/νο Γεροστάθη. Μελετώντας τις επιστολές, βλέπουμε ότι ο Κων/νος Γεροστάθης ενεργούσε για τη διαχείριση του Εθνικού Δημόσιου χρήματος, για λογαριασμό του Ελληνικού Κράτους, την προμήθεια τροφών και σίτου από το εξωτερικό και είχε την γενική πληροφόρηση του Κυβερνήτη.
Επιστολές του Κυβερνήτη:
Στο αρχείο του Καποδίστρια και στον υπ’ αριθμόν 54 φάκελο, ανακαλύπτουμε δύο ακόμη επιστολές, ιδιόγραφες, του Κων/νου Γεροστάθη, απευθυνόμενες προς τον αδερφό του Κυβερνήτη, Αυγουστίνο Καποδίστρια. Και οι δύο αυτές επιστολές γράφτηκαν μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη. Στην πρώτη εκφράζει προς τον Αυγουστίνο τη βαθειά του λύπη για το θάνατο του αδελφού του, ενώ στη δεύτερη τον ρωτά σχετικά με το χρηματικό ποσό που βρίσκεται στα χέρια του και αποτελεί μέρος δημοσίου χρήματος, που διαχειριζόταν κατ’ εντολή του Κυβερνήτη. Πέθανε στις 22 Ιουνίου του 1870 σε ηλικία 100 ετών και κηδεύτηκε στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων στην Κέρκυρα.
Επιστολές του Καποδίστρια που αναφέρεται ο Γεροστάθης υπεύθυνος για τη διαχείριση χρημάτων.(3)
Candellari αδελφοί (τραπεζίτες στην Αγκόνα)
Σχετικά με την καταβολή ποσού στον Κ. Γεροστάθη βάσει συναλλαγματικής του.
Ι. Καποδίστριας Ναύπλιο 23.4.1830 προς τους τραπεζίτες αδελφούς Candellari [Αγκόνα]
Οι πολυάριθμες ασχολίες του τον εμπόδισαν να απαντήσει νωρίτερα στην επιστολή τους της 6ης Οκτωβρίου 1829. Με την παρούσα τους παρακαλεί να πληρώσουν από το υπόλοιπο του λογαριασμού του ένα ποσό στον Κ. Γεροστάθη. Επισυνάπτεται η σχετική συναλλαγματική
Επισυνάπτει πιστωτική επιστολή του Eynard με την οποία θέτει στη διάθεσή του 50.000 γαλλικά φράγκα. Εξουσιοδοτεί τον Κωνσταντίνο Γεροστάθη, να εκδόσει συναλλαγματική στο όνομα του οίκου Necker για το ως άνω ποσό των 50.000 φράγκων ώστε να μπορέσει να αγοράσει τρόφιμα (διατροφικά αγαθά, subsistances) τα οποία η Ελλάδα έχει μεγάλη ανάγκη. Δεν αμφιβάλλει ότι οι Necker & C. θα δείξουν το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα στην περίπτωση που ο Γεροστάθης κρίνει ότι η συνεργασία τους στην Τεργέστη θα καταστήσει την αγορά και αποστολή των τροφίμων πιο συμφέρουσα.
Διαβιβάζεται στον Γεροστάθη η παραπάνω επιστολή προς τον Πολυλά και καλείται να τον βοηθήσει, αν χρειαστεί, στη διαπραγμάτευση των 10.000 φρ.
- Καποδίστριας (Ναύπλιο) προς Γεώργιο Λαδόπουλο
Τον ευχαριστεί που φρόντισε να του σταλούν οι επιστολές από την Κέρκυρα και τον παρακαλεί να αποστείλει ένα φάκελο και φύλλα εφημερίδων στον Αυγουστίνο Καποδίστρια και δύο επιστολές προς τον Γεροστάθη.
Χριστόδουλος Ανδρέου [Κέρκυρα] προς Ι. Καποδίστρια
Τα χρήματα που συγκεντρώνονταν δεν επαρκούσαν ούτε για τα ολιγοδάπανα στρατεύματα και τις τοπικές εκστρατείες, ούτε για το στόλο που υπήρχε τότε. Η κατάσταση ήταν ελεεινή.
Παράλληλα με τις χορηγίες Ελλήνων και φιλελλήνων, άρχισαν να στέλνονται δοκιμαστικά άνθρωποι στην Ευρώπη για να διερευνήσουν την πιθανότητα εύρεσης δανειστών ή μεσιτών. Οι πρώτοι διαπραγματευτές ορίστηκαν από τον Άρειο Πάγο της Χέρσου Ελλάδος στις 23.11.1821. Μεταξύ άλλων διαπραγματευόντουσαν δάνειο 4 εκατ. φράγκων από τους ιππότες της Ρόδου. Αυτοί (οι ιππότες) ζήτησαν ως αντάλλαγμα την κυριαρχία των νησιών Ρόδου, Καρπάθου, Αστυπάλαιας που είχαν παλαιότερα στην κατοχή τους, μέρος των ερημονήσων της δυτ. Πελοποννήσου και προσωρινή κατοχή της Σύρου. Επίσης ζήτησαν να συναφθεί πέραν των 4 εκατ. και δάνειο άλλων 6 εκατ. από την Ελληνική Κυβέρνηση το οποίο θα χρησιμοποιούσε αυτό το τάγμα για δική του χρήση. Οι Έλληνες δεν το δέχθηκαν και έδιωξαν και τον πρέσβη που εν τω μεταξύ είχαν στείλει οι ιππότες στην Ελλάδα. (4 )Δύο από τους κυριότερους διαπραγματευτές ήταν οι Ιωάννης Ορλάνδος και Ανδρέας Λουριώτης. Το 1823 εξουσιοδοτήθηκαν από το Εκτελεστικό σώμα μαζί με τον Ανδρέα Ζαΐμη να μεταβούν στο Λονδίνο για την σύναψη δανείου. Η επιτροπή κατάφερε και πήρε δάνειο, αλλά στην επιστροφή τους κατηγορήθηκαν για το υψηλό επιτόκιο κι ότι σπατάλησαν πολλά χρήματα εις βάρος του κρατικού συμφέροντος, κατά την εκεί παραμονή τους.
Μετά την καταδίκη τους εκδόθηκαν τα πρακτικά της δίκης.(5 ) Στην απολογία τους αλλά και από την καταγγέλλουσα αρχή αναφέρονται πολλά για την Κέρκυρα, την Ζάκυνθο και τον Γεροστάθη.
Από την απολογία αυτήν:
Απόσπασμα 9.12.1827
Εξετάσαμεν δε συγχρόνως και αυτόν τον λογαριασμόν τρου Κυρίου Γεροστάθη, τον οποίον εύρομεν εις τα αρχεία τού Συνεδρίου· και τω όντι ο λογαριασμός ούτος εις το όλον της ανωτέρω μνησθείσης ποσότητος φέρει και2ον Κονδύλι εκ Ταλλήρων 2.5οο ως σταλέντων εκ Τεργέστης, αντί Δίστηλων 2,5οο, εξ ου προκύπτει. ή πεpi του Συνεδρίου σημειωθείσα διάφορά εκ Διστήλων 96 12, και αυτήν την διαφοράν, το Συνέδριον την φορτώνει επάνω μας. Αλλά το Συνέδριον, πριν μας καταδικάσει εχρεώστει συγχρόνως να εξετάση και αυτήν την Ημερομηνίαν του λογαριασμού τού κυρίου Κ. Γεροστάθη, του φέροντας την διαφοράν ταύτην, και ήθελεν ιδεί ότι η ημερομηνία αυτού του λογαριασμού, είναι 9η Δεκεμβρίου 1827, ημερομηνία μεταγενεστέρα και της παύσεως μας, και αυτής της αναχωρήσεως μας εκ Λονδίνου. Εχρεώστει δε να εξετάσει επίσης και όλα τα γράμματα, όσα ανωτέρω αναφέραμεν, και όσων τας περικοπάς αντιγράψαμεν, και ήθελεν ιδεί ότι ημείς Δίστηλα επληρώσαμεν, Δίστηλα παραγγείλαμεν να σταλώσι, καί Δίστηλα να ληφθώσι, και εάν τις των εντολοδόχων έσφαλεν, είναι δίκαιον να πληρώσωμεν ημείς αν υποθέση τις ότι λησταΐ ελίστευσον καθ’ οδόν τους άποσταλέντας Γρούπους προς τον Κύριον Γεροστάθην, έπρεπεν ημείς να είμεθα υπεύθυνοι; ερωτώμεν τώρα το Συνέδριον να μας είπη, εάν ήναι δίκαιον να πληρώσωμεν ημείς την διαφορά αυτήν των Λιρών Στερλινών 20 17.
Απόσπασμα 4.4.1825
Περισσότερα αποσπάσματα από την Απολογία στο Παράρτημα
Από το πρώτο συναφθέν δάνειο στάλθηκε στον Γεροστάθη ποσό Λιρών 3.350 για την βοήθεια προς το Μεσολόγγι (6 )
Όσον αφορά το δεύτερο δάνειο η Εθνική Συνέλευση στην Επίδαυρο απευθύνθηκε προς τα Ιόνια νησιά και την 7η Απριλίου 1826 ανέθεσε στους Δ. Ρώμα, Π.Δ. Στέφανο και Κ. Δραγώνα να βρουν στην Επτάνησο δάνειο 100.000 ισπανικά τάλληρα για βοήθεια του Μεσολογγίου και κινητοποίηση του στόλου. ( 7 )
Επιστολή Ευνάρδου προς Βιάρον Καποδίστριαν, 24 Νοεμβρίου 1827, έκ Μπωλιέ.
’Επισυνάπτει επιστολάς διά τον Κυβερνήτην και την Επιτροπήν (περίθάλψεως). Ανοίγει πίστωσιν 20 000 φραγ. εις τον Κύριον Γεροστάθην εν Κερκύρα, επί των κκ. Necker και Σια της Τεργέστης. Τα χρήματα θέλουσιν αποσταλή είτε εις τον Κυβερνήτην είτε εις την Επιτροπήν. Προορίζονται αποκλειστικώς προς ανακούφισιν των δυστυχούντων ‘Ελλήνων, και δεν δύνανται να χρησιμοποιηθώσι δι’ άλ-
λον σκοπόν.
Η κατάσταση των εισπράξεων του Δημοσίου στην αρχή του αγώνα, ήταν άθλια. Τυχοδιώκτες, τοκογλύφοι, καταχραστές περιτριγύριζαν τις δράσεις των παλληκαριών που μάχονταν για την νίκη. Πάρα πολλά τα συμβάντα και τα πρόσωπα που συμμετείχαν και που βρίσκονταν και στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Κυβέρνηση ανύπαρκτη, κρατική οργάνωση μηδαμινή, από νομοθεσία χάος .Νόμος ήταν ότι ο καθένας νόμιζε σύμφωνο προς το ατομικό του συμφέρον. Έπρεπε να υπάρξει κυβέρνηση και κυβερνήτης. Οι χορηγοί της Επανάστασης δυσαρεστήθηκαν κι άρχισαν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους. Τουλάχιστον αυτοί του Εξωτερικού έπρεπε να γνωρίζουν το που οδεύουν τα χρήματά τους και εάν είναι ασφαλή. Η Δίκη των Ορλάνδου-Λουριώτη αρχίζει όπως πιο κάτω.
Η ΕΘΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Γ’ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ
Εν Ναυπλίω τη 15 Ιουνίου 1826
Κύριοι!
Από διάφορα γράμματα και απ’ όσα εις διαφόρους Εφημερίδας είδομεν, φαίνεται ότι μια γενική κατακραυγή επικρατεί εις την Ευρώπην εναντίων τόσων καταχρήσεων, δια των οποίων, κατ’ αυτάς τας φήμας, η προλαβούσα Διοίκησις κατασκόρπισε κακήν κακώς όσας ποσότητας έφεραν τα δύο δάνεια της Ελλάδος.
Όσον αβέβαιοι και αν ήναι αι φήμαι αύται, εννοείτε πόσον εγγίζουν καιρίως την υπόληψιν της Ελληνικής Διοικήσεως και αφανίζουν την πίστην (Credit) του έθνους εις την Ευρώπην.
…………
Μια βοηθητική λύση από την αρχή της Επανάστασης ήταν η μεταφορά κεφαλαίων μέσω των Ιονίων Νήσων και ιδιαίτερα της Κέρκυρας και της Ζακύνθου. Θεωρήθηκε πως ήταν ασφαλής λύση ενός μέρους, του χρηματοδοτικού προβλήματος. Στηρίζονταν δε και στις επιθυμίες του Ιωάννη Καποδίστρια. Έτσι τα δύο αυτά νησιά διαχειρίστηκαν ένα ποσό του Δημοσίου Χρήματος.
Παράρτημα
Τμήματα της Απολογίας που αφορούν τα Ιόνια Νησιά
Κέρκυρα
Ζάκυνθος
Κεφαλληνία
---------------------------------------------------------------------
(1)Μέλη της ’Επιτροπής Κερκύρας ήταν ό αδελφός του Καποδίστρια Βιάρος και ό Κ. Γεροστάθης. Ή επιτροπή αυτή είχε συσταθεί στην αρχή με σκοπό να βοηθήσει το πολιορκημένο Μεσολόγγι και κατόπιν ασχολήθηκε με την εξαγορά γυναικόπαιδων, που είχαν αιχμαλωτιστεί στο Μεσολόγγι και πουλιούνταν ως δούλοι από τούς Τούρκους. 'Εκτός όμως απ’ αυτό ή ’Επιτροπή Κερκύρας, όπως και η ’Επιτροπή Ζακύνθου, βοήθησαν ποικιλότροπα την Επανάσταση. ΣΤΕΦΑΝΟΥ I. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Δ.Φ. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΒΟΥΡΒΑΧΗΣ (DENYS BOURBAKI) ΕΝΑΣ ΓΑΛΛΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΤΟΥ 1821 ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑ ΚΑΤΑ ΤΡΙΜΗΝΙΑΝ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΕΥΤΕΡΑ ΤΟΜΟΣ E' ΑΡ. 3 ( ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1963)
(2) Αλληλογραφία Ι. Α. Καποδίστρια-Ι. Γ. Εϋνάρδου 1826-1931 / Σπυρίδωνος Μ. Θεοτόκη.
(3)Μουσείο Καποδίστρια ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Ι. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ https://kapodistrias.digitalarchive.gr/archive.php
(4) Δάνεια της Ελλάδος κατά την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και μετά.
Αθανάσιος Τζώρτζης https://gerbesi.wordpress.com/2014/08/01/1682/. Τα Δάνεια του 1821 ήταν «ευλογία δια τον τόπον»; του Σπύρου Αλεξίου.
0
(5) Απολογία Ιωάννου Ορλάνδου και Ανδρέου Λουριώτου εις την κατ' αυτών απόφασιν του Ελεγκτικού Συνεδρίου περί των εν Λονδίνω διαπραγματευθέντων δύο ελληνικών δανείων κατά το 1824 και 1825 : εκδόθεισαν εν Ναυπλίω την 29 Οκτωβρίου 1834 και κοινοποιηθήσαν την 18 Ιανουαρίυ 1835 : Τόμος πρώτος
(6) όπως πιο πάνω «Απολογία»
(7) Ανδρέα Ανδρεάδη: Ιστορία των Εθνικών Δανείων Μέρος Α! 1904
(8) ο.π. Αλληλογραφία
H Κέρκυρα ως πρακτορείο ειδήσεων κατά την Επανάσταση του 1821.
Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση τα Επτάνησα ευρίσκοντο ως γνωστό υπό την Αρμοστεία των Άγγλων. Οι Άγγλοι είχαν πολιτικό και στρατιωτικό όφελος να γνωρίζουν τα συμβαίνοντα στην Ελλάδα. Οι στα Επτάνησα ευρισκόμενοι συμπατριώτες τους, έγραφαν προς τις Αγγλικές εφημερίδες ειδήσεις από την εξέλιξη των συγκρούσεων και εν γένει της Επανάστασης. Δεν ενημερώνονταν όμως μόνο οι Αγγλικές εφημερίδες, αλλά και όλης της Ευρώπης όπως Γαλλίας, Γερμανίας, Αυστρίας κ.α. Τα γεγονότα έρχονταν στην Κέρκυρα, από την Ελληνική μεριά και μεταδίδονταν σε όλη τη Ευρώπη και Αμερική. Οι κυριότεροι εκδοτικοί οίκοι χρησιμοποιούσαν το νησί και εν μέρει τη Ζάκυνθο, ως βάσεις πληροφόρησης και είτε με ντόπιους ανταποκριτές, είτε με απεσταλμένους τους ενημέρωναν τους αναγνώστες τους.
Αναζήτηση
Corfu Museum
Corfu Museum….τι μπορεί να είναι αυτό;
Θα το έλεγα με μια λέξη…. Αγάπη! Για ένα νησί που το γνωρίζουμε ελάχιστα. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε ότι δεν το γνωρίζουμε. Στόχος λοιπόν είναι να το γνωρίσουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε, μέσα από το χθες και το σήμερα, γιατί αλλιώς πως θα το αγαπήσουμε; Αγαπάω ατομικά και ομαδικά έχει επακόλουθο…. φροντίζω….. μάχομαι… και σέβομαι. Αγάπη προς την Κέρκυρα είναι το Corfu Museum και τίποτε άλλο.
Μετρητής
- Εμφανίσεις Άρθρων
- 3148383