ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ-ΕΥΓΕΝΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΤΟΙ

Λιλή Καραχάλιου‎ προς Corfu museum

Η πληθυσμιακή ανάπτυξη της πόλης της Κέρκυρας από τις αρχές του 19ου αιώνα μέχρι το 1832 αυξάνει κατά 139%. Οι γεννήσεις δε και η θνησιμότητα ανέρχονται σε 39,14% του πληθυσμού και η κατά 6,89% υπεροχή των γεννήσεων είναι πολύ κοντά στα ευρωπαϊκά δεδομένα(7%). 
Εάν συγκρίνουμε πληθυσμιακά την πόλη της Κέρκυρας με αυτήν της Αθήνας, της μεγαλύτερης ελληνικής πόλης, που έχει 36.000 κατοίκους και αυτήν της Σύρου με 20.000, θα λέγαμε με βεβαιότητα ότι η Κέρκυρα ήταν μια μεγαλούπολη του καιρού της.
Στα 1857 η πόλη έχει 5.711 άνδρες και 5.718 γυναίκες και 4.492 αλλοδαπούς, σε ένα σύνολο πληθυσμού της πόλης μόνον 15.921 κατοίκων. Τα δε προάστεια 3.567 άνδρες και 3.211 γυναίκες και 881 αλλοδαπούς με συνολικό πληθυσμό 7.650 κατοίκους. Ενώ στα 1864 η πόλη αριθμεί 5.954 άνδρες, 5.718 γυναίκες και 5.442 αλλοδαπούς και στα προάστια 3.500 άνδρες και 3.068 γυναίκες και 1.899 αλλοδαπούς με συνολικό προαστιακό πληθυσμό 8.467 κατοίκους.
Οι Ενετοί ως γειτονικούς οικισμούς (μπόργους) στην περιφέρεια της πόλης θεωρούσαν τον Ποταμό, τους Ευρωπούλους, την Άφρα, τις Χελάνες, Κυρά-Χρυσικού, Γουβιά, Άγ.Λουκά, Κοντόκαλι, Κανάλια και Αλεπού, αντίθετα οι Άγγλοι περιορίστηκαν στις παρυφές της πόλης, δηλαδή το Μαντούκι, τους Γαστράδες και τον Ανεμόμυλο.
Η ταξική διαστρωμάτωση της κερκυραϊκής κοινωνίας κατά τον αιώνα αναφοράς μας παρουσιάζει μία πιο σαφή εικόνα απ’ ό,τι στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Από τη μια υπάρχει η επί τέσσερεις αιώνες παγιωμένη τάξη της γαιοκτημονικής αριστοκρατίας και από την άλλη η πλατειά μάζα του λαού. Η ενδιάμεση αστική τάξη, της οποίας η οικονομική βάση είναι συγκεχυμένη, παρουσιάζει μία απουσία ιδεολογικού και πολιτικού προσανατολισμού.

Στην περίοδο της Επτανήσου Πολιτείας το σύνταγμα της Έντιμης Αντιπροσωπείας διαχωρίζει τους ανεπάγγελτους αστούς, που από την απογραφή των Άγγλων χαρακτηρίζονται ως benestanti, από τους μέσους και τις ομάδες των εμπόρων και των τεχνιτών. 
Αυτό αποτυπώνεται και κατά τη σύνθεση του Κοινοβουλίου («Συμβουλίου»): Υπάρχουν 40 εκπρόσωποι των Ευγενών, 40 των Αστών, 14 των Εμπόρων, 6 των Τεχνιτών και 140 της υπαίθρου.
Ο Ι.Καποδίστριας αναφέρει στον Άγγλο υποκόμη Castlereagh ότι οι ευγενείς (nobilita’, gentry) χωρίζονται σε αντίζηλες κάστες με κληρονομημένο πάθος μέχρι θανάτου, όμως, όταν ξεσπούν εξεγέρσεις των αγροτών-αγροληπτών συνασπίζονται και μέσα από τις αντιπαλότητες αρχίζει να αναδύεται η αστική τάξη της Κέρκυρας. Η παρέμβαση δε των ξένων δυνάμεων θα ανεβάσει την αριστοκρατία στο βάθρο της και πάλι με την παροχή θέσεων στη διοικητική ιεραρχία. Έτσι μέσα στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα ολοκληρώνεται η σχετική διαδικασία διαμόρφωσής της.
Η Κέρκυρα λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ακόμη από την περίοδο της Ενετοκρατίας, αναδείχθηκε ως πρωτεύουσα των νησιών του Ιονίου, γεγονός που διατηρήθηκε και μέχρι και το τέλος της Αγγλοκρατίας. 
Ως εκ τούτου η πόλη της Κέρκυρας γνώρισε ημέρες οικονομικής άνεσης και πολιτιστικής άνθισης. Το θέατρο, η μουσική με έντονη τη δυτικοευρωπαϊκή επίδραση, κυρίως την ιταλική και τη γαλλική, κατά το 19ο αιώνα συνέβαλλαν στη διαπαιδαγώγηση γενεών Κερκυραίων. 
Μεγάλη ήταν η απήχηση του αριστοκράτη μουσικού Ν.Μάντζαρου στους μεγαλοαστούς, κυρίως, οι οποίοι του συμπαραστάθηκαν στη θεμελίωση αυτής της μουσικής αγωγής για τους πολίτες της Κέρκυρας. «Δημιούργησε τις συνθήκες που επιτρέψανε στην Κέρκυρα να θεωρείται και να είναι η πατρίδα της νεοελληνικής μουσικής. Τέτοια ήταν η αλματώδης πρόοδος του νησιού, στον τομέα αυτόν, ώστε έφθασε γρήγορα στο σημείο να εξυπηρετεί με ντόπια μουσικά στοιχεία (εκτελεστές ) την ορχήστρα του θεάτρου του», στο ανέβασμα μουσικών και άλλων παραστάσεων εφάμιλλων των ευρωπαϊκών.
Λέγεται ότι δίδασκε δωρεάν ταλαντούχους νέους, ήταν πολύ στενός φίλος του Διονυσίου Σολωμού, ενώ αντίθετα επέδειξε απέχθεια, σχεδόν μίσος, στον σπουδαίο ποιητή Ανδρέα Κάλβο.
Αυτό έχει την εξήγησή του, γιατί ο ποιητής και καθηγητής στην Ιόνιο Ακαδημία Ανδρέας Κάλβος ήταν επικριτικός στους ευγενείς που κατά τις ψηφοφορίες στη Γερουσία δεν προέβαλλαν καμία αντίρρηση στα προτεινόμενα από τον Προβλεπτή νομοθετήματα και τους αποκαλούσε «Κομεστάδες», από την δουλοπρεπική τους έκφραση «comme sta», (ως έχει).
Αστικές οικογένειες που θεωρούνται ότι αποτελούσαν την τάξη των πλουσιότερων ευγενών της πόλης της Κέρκυρας μπορούμε να αναφέρουμε τα ονόματα Ασπιώτη, Βάρθη, Βασιλάκη, Βασιλά, Βελλιανίτη, Βεντούρη, Βράιλα-Αρμένη, Δενδρινού, Δεσύλλα, Ζαβιτσιάνου, Καλλιβωκά, Καραπάνου, Πατρικίου, Πογιάγου, Ποφάντη, Σκαραμαγκά, Σκάρπα, Στρατηγού, Τοπάλη και άλλων.
Οι Κερκυραίοι ευγενείς και αστοί ήταν μεγαλομανείς και συναγωνίζονταν στην κοσμική και κοινωνική προβολή και επίδειξη, υιοθετώντας ξενικές συνήθειες και δραστηριότητες, αλλά και με τη δημιουργία ενός ανταγωνισμού στην ανοικοδόμηση μεγάρων ως κατοικιών τους, καθ’όλην την Αγγλοκρατία, αλλά και αργότερα. 
Οι πρώτοι προτιμούν να κτίζουν σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως είναι τα Μουράγια, ο Άι-Θανάσης, ενώ οι αστοί κτίζουν έξω από την Πόρτα Ριάλε, τη Φορτιά και την παραλιακή οδό προς τη Γαρίτσα. Οι κατοικίες αυτές έχουν κήπους και είναι ως προς την έκταση και την πολυτέλεια πολύ πέρα από την απλή ανάγκη της στέγασης των ενοίκων τους.

Αρχοντικά στη Γαρίτσα

Αυτός ο έντονος ανταγωνισμός έκδηλα αποτυπώνεται στους αριθμούς των ανοικοδομούμενων οικιών που συγκριτικά από το 1797, όπως αναφέρεται στο υπόμνημα Μποντιόλη προς τη γαλλικές αρχές είναι περί τις 2006. Αντίθετα στα 1860, σε αντίστοιχη αναφορά του Αρμοστή στην Ιόνια Βουλή, συμπεριλαμβάνοντας και περιοχές έξω των τειχών, οι κατοικίες ανέρχονται σε 11.000 και που μετά την Ένωση οι ιδιοκτήτες τους αρχίζουν να πληρώνουν φόρο στο Δημόσιο γι’αυτές.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό της προβολής, της επίδειξης, αλλά και της ευμάρειας την οποία επιδείκνυαν τόσο οι ευγενείς, όσο και οι αστοί, αλλά και όσοι επιδίωκαν την είσοδό τους στην άρχουσα τάξη, αποτελεί η μόδα, η κατανάλωση ειδών πολυτελείας, εννοείται εισαγομένων από την Ευρώπη και οπωσδήποτε πολυδάπανων. Πολλοί από αυτούς, χάνοντας το μέτρο ή μη κατέχοντες ανάλογη περιουσία, οδηγούνταν σε πολλές των περιπτώσεων σε χρεωκοπία. 

Ο Ασπιώτης με τη σύζυγο και το αυτοκίνητο τους

Μία συνήθεια, προτιμητέα μόνο από τους αστούς, ήταν η ενασχόληση με τον αθλητισμό και τα σπορ. Ενδεικτικό κύρους σημείο ήταν επίσης και η χρήση ιδιόκτητων ή εκμισθωμένων μεταφορικών μέσων για τη μετάβαση σε δεξιώσεις, το θέατρο, τις φιλολογικές-ποιητικές βραδινές συγκεντρώσεις στα πλουσιόσπιτα.
Την έντονη εντύπωση αυτής της επίδειξης μεγαλομανίας, αλλά και ξενοφιλίας, των κυριών κυρίως, διαπίστωσε κατά την παραμονή του στην πόλη της Κέρκυρας, γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα ο Γάλλος Ντε Φερρέ ο οποίος αναφέρει σχετικά: 
«Μια υπερβολική ξενοφιλία, μεγάλη πολυτέλεια στις κυρίες

 κι ένας τόνος μεγαλοπρέπειας στη διακεκριμένη τάξη της κοινωνίας. Πρέπει να επισκεφτεί κανείς την Κέρκυρα για να πειστεί ότι είναι από τις μικρές πόλεις, όπου μπορείς να ζήσεις ευχάριστα, όσο και σε μια μεγάλη πρωτεύουσα. Τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τα καφενεία μπορούν να παραβληθούν με αυτά της Φλωρεντίας και του Μιλάνου.»
Έχοντας, λοιπόν, οι ευγενείς και οι αστοί την οικονομική ευχέρεια, στέλνουν τους γόνους τους για σπουδές στα πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Ευρώπης. Με την επιστροφή τους οι νέοι επιστήμονες γίνονται φορείς - μετά το 1830 - μιας απαίτησης για διεύρυνση των συνταγματικών δικαιωμάτων του λαού (Μουστοξύδης) και αρχικά συγκροτούν το Μεταρρυθμιστικό κόμμα, στη συνέχεια δε θα επιτύχουν τη συνεργασία με τον ξένο κυρίαρχο. Των δε μικροαστών οι γόνοι, επιστρέφοντας στην Κέρκυρα από σπουδές στην Ευρώπη, εμπνεόμενοι από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης ιδρύουν το Ριζοσπαστικό Κόμμα. 
Και ενώ στο τέλος της Ενετοκρατίας αναφέρονται 114 οικογένειες ευγενών, στα 1797 περίπου 166 οικογένειες, στα 1803 γίνονται 150 και τέλος γύρω στο 1920 αναφέρονται 24 ονόματα οικογενειών οι οποίες επιμένουν να διατηρούν τον τίτλο ευγενείας τους.
Η οικονομική τους ευπορία κατά την Ενετοκρατία στηριζόταν στις γαιοπροσόδους σε λάδι και κρασί από τα φεουδαλικώς εκμεταλλευόμενα κτήματά τους ή την ενοικίαση δημοσίων γαιών. Πολλοί από αυτούς, και αναφερόμαστε σε όλη την περιοχή της νήσου Κέρκυρας, ασκούσαν επαγγέλματα με υψηλό κοινωνικό κύρος, όπως είναι αυτό του γιατρού, του δικηγόρου κ.τ.λ. 
Σε σύνολο 328 ενηλίκων ευγενών, επιστήμονες-ελεύθεροι επαγγελματίες ήταν 39 δικηγόροι, ποσοστό 15,24% και υπήρχαν 11 γιατροί, ποσοστό 3,3%. Πολλοί λίγοι προσέφεραν έμμισθες στρατιωτικές υπηρεσίες και λίγοι ήταν εισοδηματίες από την εκμετάλλευση ιδιόκτητων οικοδομών. Αργότερα, σε ποσοστό 25% ασχολούνταν και με το επάγγελμα του φαρμακοποιού.
Η κατοχή υψηλών θέσεων στη διοίκηση των Ιονίων Νήσων κατά την Αγγλική Κατοχή φθάνει σε ποσοστό 80% , δηλαδή τέσσερεις στους πέντε Κερκυραίους που διορίστηκαν Πρόεδροι της Γερουσίας ήταν ευγενείς και από τους έξι Επάρχους της Κέρκυρας (Reggenti) οι πέντε ήταν επίσης ευγενείς, δηλ. ποσοστό 83,3%.

 Ένας κήπος στην Κέρκυρα - John Singer Sargent 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Προγουλάκης Γ., "Στην Κέρκυρα τον 19ο αιώνα", Ιστορικά, τομ.4ος, τεύχος 7ο, Μέλισσα, Αθήνα, 1987, σελ.64-66.
Χυτήρης Γεράσιμος, "Η Κέρκυρα στα μέσα του 19ου αιώνα", Εταιρ.Κερκυρ. Σπουδών, Κέρκυρα, 1988, σελ.7-9
Τρεχλής Βλάσσης, "ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ, Το χαμένο πορτραίτο", Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα, 2014, σελ. 502-508 και 560.
Βλάχος-Πολίτης Ξενοφών, "Το τέλος των ευγενών", Δελτίον Αναγνωστικής Εταιρείας, τομ.24, Κέρκυρα, 2001, σελ169.

     Η έλευσις του Ελληνικού Στρατού και η ταυτόχρονη αποχώρηση των ‘Αγγλων 20/5/1864

Η εφημερίδα Η ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ στο φύλλο της αριθ. 8 της 23^ης Μαΐου 1864 κάνει μια εκτενή περιγραφή της ημέρας που κατέβηκε η Αγγλική Σημαία από το φρούριο και ανέβηκε η Ελληνική. Επιχειρούμε μια παράφραση του εις την άκρατο καθαρεύουσα άρθρου προσθέτοντάς το, στο τέλος της παράφρασης.

Γύρω στις 4 μ.μ. της 20^ης Μαΐου 1864 εντοπίστηκε το ατμόπλοιο που μετέφερε τον Ελληνικό στρατό, πλήθος λαού συγκεντρώθηκε στην πλατεία  και στα τείχη της πόλης. Εισερχόμενο το καράβι στο λιμάνι, πάρα πολλές βάρκες γεμάτες με άνδρες γέμισαν τη θάλασσα και με ενθουσιώδεις ζητωκραυγές ακολούθησαν το Ατμόπλοιο.

Δεν περιγράφεται η συρροή του λαού στην προκυμαία και εις τα τείχη, μέχρι την ώρα 11 μ.μ. Κάτω από το ατμόπλοιο, σε μια μεγάλη βάρκα η μουσική της Φιλαρμονικής Εταιρίας παιάνιζε στο μέσο αλλεπάλληλων ζητωκραυγών και τα βεγγαλικά και οι ρουκέτες μέσα στο σκοτάδι, τα οποία εκτοξεύονταν μέχρι το τέλος, ριχνόντουσαν από τα τείχη. Χάρη στην επέμβαση της Αστυνομίας η όλη επίδειξη έγινε με πλήρη τάξη και άκρα ησυχία.

Το πρωί της 21^ης αφού διαδόθηκε η φήμη  στα χωριά για την έλευση του Στρατού, οι χωρικοί των προαστίων εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και τις εργασίες τους και γύρω στις 9  η ώρα στις πλατείες και τα γύρω στενά της πόλεως επικρατούσε το αδιέξοδο από τον κόσμο.

Γύρω στις 10 ½ άρχισαν να αποβιβάζονται, πηγαίνοντας προς το φρούριο, πυροβολητές  και ένας λόχος. Αυτοί περνώντας κάτω από την Αρχιεπισκοπή με παραδειγματικό σεβασμό χαιρετούσαν   και ζητωκραύγαζαν υπέρ του σεβαστού Αθανασίου, ο δε λαός, που είχε γεμίσει τα τείχη, απαντούσε σε αυτούς με απερίγραπτο ενθουσιασμό.

Τις 11 π.μ. βγήκε από το φρούριο το τελευταίο Αγγλικό τάγμα και πέρασε από την πλατεία όπου βρίσκονταν γύρω στις δέκα χιλιάδες λαού, ο οποίος σαν να ήταν ένας άνθρωπος χωρίς φωνή παρακολουθούσε με αδιαφορία την κίνηση των Άγγλων Στρατιωτών.  Στα βλέμματα τους έβλεπες ότι αυτό που επιθυμούσαν ήταν να σπεύσουνε το βηματισμό και να γίνουν άφαντοι.

Μετά βγήκε από το παλάτι ο Αρμοστής με τους πενθούντες  συναδέλφους του και φυσικά με τον Κ.Ζαίμη[1], το πρόσωπο του οποίου προκάλεσε επανειλημμένες ζητωκραυγές, ένας δε λοχίας της Αστυνομίας αφού ανέβηκε σε ένα δένδρο ζητωκραύγασε υπέρ του Κου Στορξ.

Θρασύβουλος Ζαΐμης 

Η Αυτού Πανιερότητα με τον κλήρο μετέβη στον Ναό του Θαυματουργού Προστάτη και  στο πρόσωπο του ένδοξου ποιμενάρχη έλαμπε το χαμόγελο της χαρμόσυνης αυτής ημέρας και ο Σταυρός που φορούσε απεικόνιζε το κατά την ίδια ημέρα φανέντα στον ουρανό το γραφόμενο , εν τούτω νίκα .

Αφ’ ετέρου ο Κος Στορξ

επιβιβάστηκε  στο τρικάταρτο καράβι συνοδευόμενος υπό του Κου Ζαΐμη  και μετά τους επίσημους πυροβολισμούς έγινε η υποστολή της Αγγλικής σημαίας και η έπαρση της σημαίας του Σταυρού.

Ποιος μπορεί να διηγηθεί τον ενθουσιασμό και τις ζητωκραυγές του λαού μέγα μέρος του οποίου σαν να δόθηκε ένα σύνθημα γονάτισε και φιλούσε τη γη, καθότι καμαρώνοντας.

Ποιος μπορεί να διηγηθεί το τι έγινε όταν αποβιβάστηκε ο Στρατός ; Αλλεπάλληλες ζητωκραυγές ακολουθούσαν το στρατό, εθνικές σημαίες κοσμούσαν τα περισσότερα σπίτια  και γυναίκες και άνδρες ζητωκραυγάζοντας έραναν το στρατό με  άνθη, δεσμίδες, ζαχαρωτά.

Ο στρατός κατευθύνθηκε στο Ναό του Θαυματουργού μας Προστάτη όπου ο γενναίος ενάρετος και σεβάσμιος Στρατηγός ασπάσθηκε με σεβασμό το δεξί χέρι του Μητροπολίτη μας λέγοντας: «Ο πρώτος ασπασμός είναι για μένα, ο δεύτερος είναι εκπλήρωση εντολής την οποίαν έλαβα από τον Ναύαρχο Κανάρη»

Αφού οι στρατιώτες με κατάνυξη δόξασαν κι ευχαρίστησαν τον Θαυματουργό μας Προστάτη, πήγαν στην πλατεία της πόλεως όπου είχαν μαζευτεί τριάντα χιλιάδες λαού και  καθώς ο στρατός περνούσε από την οδό του Αγίου Σπυρίδωνος ο δρόμος καλύφθηκε από ζαχαρωτά και άνθη, οι δε ζητωκραυγές που βγήκαν από τον άκρατο ενθουσιασμό του λαού, αποτελούσαν ένα μοναδικό φαινόμενο.

Η Αυτού Πανιερότητα αφού έγινε στην πιο πάνω Εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος πάνδημος δοξολογία, πήγε προς την πλατεία μαζί με τον Κον  Ζαΐμη και τον Στρατηγό συνοδευόμενος με όλο το επιτελείο.

Ο λαός δεν μπορούσε από την συγκίνηση να κρατήσει τα δάκρυά του, βλέποντας τον αξιαγάπητο Ποιμενάρχη του να βρίσκεται στο μέσο μεταξύ του απεσταλμένου του Βασιλέως και του Στρατηγού και να ευλογεί τη Σημαία του Έθνους και τον Ορθόδοξο Στρατό στην παρέλαση που πραγματοποιήθηκε στην πλατεία.  

Μετά την παρέλαση ο Κος Ζαΐμης πλησίασε στον Αρχιερέα την αμαξά του με την οποία στο μέσω των ζητωκραυγών του άπειρου πλήθους απεχώρησε, ενώ τα όπλα του Θεοστήρικτου  Βασιλιά μας παρακολουθούμενα από χιλιάδες λαού ζητωκραυγάζοντας εισήρθαν στα φρούρια.        

ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΊΔΑΣ   

Περί την 4^η ώραν μ.μ. της 20^ης λήγοντος εσημαδεύθη το μετακομίζον τον Ελληνικόν στρατόν Ατμόπλουν, πλήθος δε λαού συνέρρευσεν εις την πλατείαν και εις τα τείχη της πόλεως. Εισπλέοντος του ατμοπλοίου προς τον λιμένα πάμπολλαι λέμβοι γέμουσαι ανδρών επλήρωσαν την θάλασσαν και δι’ ενθουσιοδεστάτων ζητωκραυγών ηκολούθουν το Ατμόπλοιον.

Εις την προκυμαίαν της σπηλαίας και εις τα τείχη απερίγραπτος ήτο η μεγίστη συρροή του λαού, μέχρι δε της 11^ης ώρας μ.μ. δεν έπαυσεν η υπό το ατμόπλοιον εγκαίρως εν μεγάλη και φωταγωγημένη λέμβω πορευθείσα Μουσική της φιλογενούς Φιλαρμονικής εταιρίας, παιανίζουσα εν τω μέσω των αλλεπαλλήλων ζητωκραυγών και των βεγγαλικών φώτων και ροκετών των από λύχνων αφάς [1]μέχρι τέλους πεμπομένων εκ των τειχών. Χάριν της μη επεμβάσεως της Αστυνομίας η επίδειξις αύτη απέβη εν πλήρει τάξει και άκρα ησυχία.

Την  πρωίαν της 21 διαδοθείσης της φήμης εις τας κώμας περί της ελεύσεως του Στρατού, οι φιλογενείς χωρικοί των προαστείων κάτοικοι εγκατέλιπον τας οικίας των και τα εργόχειρά των, περί δε την 9 ώραν π.μ. η Πλατεία και αι κυριώτεραι αγειαί[2] της πόλεως κατέστησαν αδιεξοδοι ένεκα του πλήθους.

Περί την 10 ½ ήρξαντο να αποβιβασθώσιν οι προς την Ακρόπολιν διευθυνόμενοι πυροβολισταί και εις λόχος οίτινες διερχόμενοι κάτωθεν του Αρχιεπισκοπείου με απαραδειγμάτιστον σεβασμόν εχαιρέτων ζητωκραυγούντες υπέρ του αξιοσέβαστου 

Αθανασίου, ο δε λαός,  όστις είχε πληρώσει τα τείχη, απήντα εις αυτούς με απερίγραπτον ενθουσιασμόν.

Την 11^ην π.μ. εξήλθεν εκ του παλαιού Φρουρίου το τελευταίον Αγγλικόν τάγμα, και διήλθε την πλατείαν όπου ήσαν υπέρ τας δέκα χιλιάδας λαού όστις, ως εις άφωνος άνθρωπος, ηκολούθει με αδιάφορον όμμα[1] την κίνησιν των Άγγλων Στρατιωτών, και άλλην έκφρασιν δεν είχον τα βλεμματα ή να σπεύσωσι το βήμα και γίνονται άφαντοι.

Εξήλθεν ακολούθως ο Αρμοστής μετά των πενθοφορούντων επιστηθίων του, ως οικός[2] μετά του Κ.Ζαίμη,[3] το πρόσωπον του οποίου  προυκάλεσεν επανειλημμένας ζητωκραυγάς εις δε λοχίας της Αστυνομίας αναβάς εις εν δένδρον εζητωκραύγασεν υπέρ του Κυρίου Στόρξ.

Η Αυτού Πανιερότης μετά του κλήρου μετέβη εις τον Ναόν του Θαυματουργού ημών Προστάτου, και εις το πρόσωπον του Ενδόξου τούτου ποιμενάρχου διέλαμπεν η  φαιδρότης της χαρμοσύνου ταύτης ημέρας , και ο επιτραχήλιος Σταυρός απεικόνιζε τον κατά την ιδίαν εν ουρανώ φανέντα εφ’ εγέγραπτο, εν τούτω νίκα.

Αφ’ ετέρου δε ο Κύριος Στορξ επέβη εις το Τρίκροτον[4] συνοδεύομενος υπό του Κυρίου Ζαίμη και μετά τας νενομισμένας πυροκροτήσεις κατεβιβάσθη η Αγγλική και ανεπετάσθη[5] η Σημαία του Σταυρού.

Τις δύναται να διηγηθή τον ενθουσιασμόν και τας ζητωκραυγάς του λαού μέγα μέρος του οποίου ως εκ συνθήματος εγονάτισε και καταφίλει την γην, καθότι διεθρύπτετο[6] η φωνή του υπό των αδιαλείπτων ζητωκαραυγών.

Τις δύναται να διηγηθή το ότι συνέβη ότε απεβιβάσθη ο Στρατός ; Αλλεπάλληλοι ζητωκραυγαί ηκολούθουν τον στρατόν, εθνικαί Σημαίαι περιεκόσμουν τας περισσοτέρας οικίας, εξ όλων των οίκων γυναίκες και άνδρες εφιλοδώρουν τον Στρατόν με άνθη, δεσμίδας, ζαχαρωτά και ζητωκραυγές.

Πορευθέντος του στρατού εις τον Ναόν του Θαυματουργού ημών Προστάτου, ο όσον γενναίος τόσον δ’ ενάρετος και σεβάσμιος Στρατηγός ησπάσθη μετά σεβασμού την δεξιάν του ημέτερου Μητροπολίτου, ειπών τη Αυτού Πανιερότητι, «ο πρώτος ασπασμός είναι δι’ εμέ, ο δεύτερος είναι εκπλήρωσις εντολής ήν έλαβον παρά του Ναυάρχου Κανάρη».

Αφού οι στρατιώται μετά κατανύξεως εδόξασαν και ηυχαρίστισαν τον Θαυματουργόν ημών Προστάτην, επορεύθησαν εις την Πλατείαν της πόλεως όπου τριάκοντα χιλιάδες λαού εσυσσωρεύθεη, και καθώς ο στρατός διήρχετο την οδόν του Αγίου Σπυρίδωνος η οδός

κατεκαλύφθει εκ ζαχαρωτών και ανθέων, αι δε ζητωκραυγαί απορρέουσαι εκ του διαπύρου[1] ενθουσιασμού του λαού, αποτελούσι μοναδικόν γεγονός.

Η Αυτού Πανιερότης τελεσθείσης εν τη ρηθείση Εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος πανδήμου Δοξολογίας, επορεύθει εις την Πλατείαν μετά του Κυρίου Ζαίμη και του Στρατηγού και παντός του Επιτελείου.

Ο λαός δεν ηδύνατο εκ της συγκινήσεως να βαστάση τα δάκρυα, βλέπων τον αξιάγαστον Ποιμενάρχην του ιστάμενον εν τω μέσω του Απεσταλμένου του Βασιλέως και του Στρατηγού, και ευλογούντα εν τη κατά την Πλατείαν γενομένη παρελάσει την Σημαίαν του Έθνους και τον φιλόχριστον Ορθόδοξον Στρατόν.

Μετά δε ταύτα ο Κύριος Ζαίμης προσήνεγκεν εις τον Αρχιερέα την άμαξαν του, δι’ ης εν τω μέσω των ζητωκραυγών του απείρου πλήθους επανήλθεν εις τα ίδια, ενώ τα όπλα του Θεοστήρικτου ημών Βασιλέως παρακολουθούμενα από χιλιάδας λαού ενθουσιοδώς ζητωκραυγούντος εισήρχοντο εις τα φρούρια.

1] Ο Θρασύβουλος Ζαΐμης (1825 - 27 Οκτωβρίου 1880) ήταν Έλληνας πολιτικός, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας και πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων.Ταξίδεψε στη Δανία ως μέλος της τριμελούς επιτροπής που θα προσέφερε το στέμμα στον Γεώργιο Α΄ ενώ έναν χρόνο αργότερα παρέλαβε εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης τα Επτάνησα από τους Άγγλους.

[1] ένθερμος, με μεγάλη ένταση

[1] ο οφθαλμός, το μάτι

 [2] σπίτι, κατοικία

 [4] Τρίκροτο. Το τρίκροτο πολεμικό πλοίο που διέθετε τρία κατάρτια

[5] έπαρσης

[6] κορδώνομαι, καμαρώνω, κολακεύομαι

[1] Περί λύχνων αφάς, είναι η μαγική εκείνη ώρα που παίρνει να σκοτεινιάζει.

[2] στενός δρόμος, δρομάκι, σοκάκι

[

                        Η τελετή της ανακομιδής των οστών του Μαντζάρου

Η εφημερίδα ΦΩΝΗ στο φύλο της Νο 1713 της 25 Απριλίου 1898 γράφει:

Επιμελεία της Διοικητικής Επιτροπείας της Φιλαρμονικής Εταιρίας Κερκύρας και τη συμπράξει του Δήμου Κερκυραίων έλαβε χώραν την παρελθούσα Κυριακήν δια πολλής πομπής και επισημότητος η ανακομιδή των οστέων του αειμνήστου Μαντζάρου και η κατάθεσις αυτών υπό το μνημείον όπερ ο Κερκυραίων Δήμος γεραίρων την μνήμην του ανδρός ήγειρεν εν περιφανεί του Νεκροταφείου τόπω.

Η ανέγερσις του μνημείου απεφασίσθη υπό του Δημοτικού Συμβουλίου Κερκυραίων τη προτάσει του Δημοτικού Συμβούλου κ. Λεωνίδα Βλάχου, όστις επέμεινεν όπως εις δύο συνεχείς προϋπολογισμούς αναγραφή η απαιτουμένη δαπάνη.

Η Φιλαρμονική Εταιρία και ο Δήμος Κερκυραίων ειργάσθησαν από κοινού όπως προσδόσωσι τη τελετή ταύτη τον τω ανδρί εμπρέποντα επίσημον χαρακτήρα, ενεργήσαντες προς τούτων την πρόσκλησιν απάντων των σωματείων, των πολιτικών, προξενικών και λοιπών της ημετέρας πόλεως αρχών.

Προσκλήσεις

Η συνάθροισις ως δια προσκλητηρίων και προγραμμάτων προηγγέλθη, εγένετο εν τω Καταστήματι της Φιλαρμονικής Εταιρίας καθ’ ώραν 9 π.μ. μετά ημίσειαν δε ώραν εδόθη δια πενθίμου τυμπανοκρουσίας  το σημείον της εκκινήσεως. Προεπορεύοντο τα ολιγώτερα έτη βίον αριθμούντα σωματεία κατά την χρονολογικήν ακριβώς σειράν της ιδρύσεως αυτών μετά των διοικητικών επιτροπών και σημαιών αυτών, τελευταίον είπετο η Φιλαρμονική Εταιρία μετά της διοικητικής επιτροπείας εν μελαίνη περιβολή και της σημαίας. Καθ’όλον το από της πόλεως μέχρι νεκροταφείου παρεμπίπτον διάστημα ουδόλως ανέκρουσαν αι μουσικαί αλλά πένθιμος μόνον διαρκής τυμπανοκρουσία έλαβε χώραν. Την 10 ακριβώς π.μ. ώραν αφίκετο η πομπή εν τω νεκροταφείω, όπου ανέμενον και πολλοί εκ των κεκλημένων. Εν τω να’ί’σκω  εψάλη νεκρώσιμος  ακολουθία χοροστατούσης  της αρχιεπισκοπικής επιτροπής Κερκύρας μεθ’ ην οι επί τούτω προσκεκλημένοι άμεσοι του αειμνήστου Μαντζάρου κατιόντες μετήγαγον τα εν μικρώ καταλλήλως διασκευασμένω φερέτρω οστά εν του υπό του Δήμου ανεγερθέντι μνημείω, όπου κατετέθησαν. Προσφώνησιν τετορνευμένη επισπάσασαν την επιδοκιμασίαν και τον έπαινον δια την καλλιέπειαν και τον συνδιασμόν των ιδεών εξεφώνησεν ο αιδεσιμώτατος Κύριος Κωνσταντίνος Βούλγαρης κληθείς επί τούτω υπό της Διοικητικής επιτροπείας της Φιλαρμονικής Εταιρίας, στέφανον δε κατέθεσεν ο Κ. Δήμαρχος Κερκυραίων. Μετά την προσφώνησιν το σώμα των μουσικών της Φιλαρμονικής Εταιρίας ανέκρουσε δια πολλής λεπτότητος και δια χρόνου αργού τον εθνικόν ύμνον απονείμαν ούτω εις τα οστά του συνθέτου αυτού το ύστατον χαίρε.

Επί τη ευκαιρία ταύτη της ανακομιδής ο έγκριτος ποιητής κ. Γερ. Μαρκοράς αφιέρωσε τη Φιλαρμονική Εταιρία ποιημάτιον αριστούργημα επινοίας, όπερ οι έφοροι της Εταιρίας διένειμαν διαρκούντος του υπό του μουσικού σώματος τελευταίου αποχαιρετισμού. Του ποιηματίου τούτου η διανομή δεν αντεπεκρίθη εις την προς κτήσιν αυτού επιθυμίαν απάντων διο υπείκοντες εις γενικόν πόθον αναδημοσιεύομεν.

ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟΝ ΕΝΤΑΦΙΑΣΜΟ

ΤΟΥ

ΜΑΝΤΖΑΡΟΥ

                                                          ΣΤΗ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Σειούνται τα κόκκαλα,

Που σ’άλλο μνήμα

Με θλίψη παίρνομε

Και σεβασμό

Λες και ζωντάνεψαν

Σαν ένα κύμα

Σταις αύραις χάνουνε

Μελωδικό.

--

Δεν έχει –αλοίμονο-

Τους ίδιους ήχους

Που τόσο εταίριαζαν

Αρμονικά

Με τους ελεύθερους

Του Ύμνου στίχους

Με τη χαμένη μας

Παλληκαριά.

--

Είναι παράπονο

Για την πατρίδα

Πλήν φέρνει μέσα μας

Η θεία φωνή

Και την παρήγορη

Φευγάτη ελπίδα,

Όπου μας άφησε

Με κρύα ψυχή.

--

Ω ναι! περάσαμε

Σκληρό χειμώνα,

Και, ως πάλι ανθίζουνε

Νησιά, στεριαίς

Πνεύμα γλυκύτατο,

Σε πλούσιο ανθών,

Λαλώντας, άλλαξε

Και ταις καρδιαίς

--

Αν με τα λουλούδια

Και δάφνη βγάλη

Μια μέρα η δύστυχη

Θλιμμένη γη,

Για τέτοια μάρμαρα,

Ψυχή μεγάλη,

Θάναι το πρώτο της

Ωραίο κλαρί.

--

Τώρα,ως θ’ αφήσουνε

Παιδιά και γέροι

Με αγγέλου σάλπιγγα

Τόπους  νεκρούς,

Κάμε τον Ύμνο σου

Γοργά να φέρη

Μια άλλη ανάσταση

Στους Θεσσαλούς.

                            Γ.ΜΑΡΚΟΡΑΣ

Η πρώτη ελληνίδα κυνηγός η Κερκυραία (Ζα’ί’ρα Μέρλιν-Θεοτόκη)

Στο «Πανελλήνιον Λεύκωμα» του 1905 δημοσιεύεται το ακόλουθο άρθρο.[i]

Ο καταυλισμός των κυνηγών

Αν η διοργάνωσις εκδρομών και εορτών κυνηγητικών ήτις δι’ άλλα κράτη είναι εκ των ασκήσεων των συνήθων και κυρίως υπό των ευγενών τελουμένων, δια την Ελλάδα, όπου πλην ελαχίστων εξαιρέσεων η θήρα περιορίζεται εις την δολοφονίαν, υπό ανηλίκων ως επί το πλείστον κυνηγών, των πολυτίμων δια την γεωργίαν μικρών πτηνών, το 1904 έχει να επιδείξη έναν ηράκλειον αληθώς κυνηγετικόν άθλον, του οποίου κατά τούτο αυξάνει η αξία, ότι Ελληνίς ευγενούς οικογενείας έχει μέγα μέρος εις την επιτέλεσιν αυτού.

Οι κυνηγοί στο ιδιόκτητο γιότ των Μέρλιν «Βαλκυρία»

Είναι γνωστόν δηλαδή ότι μεταξύ των ελαχίστων Ελλήνων κυνηγών αξίας, την πρώτην θέσιν και λόγω σκοπευτικής ικανότητος και λόγω πλήθους εκδρομών και θηραμάτων κατέχουν οι αδελφοί Μέρλιν, ων εις,ο κ. Σίδνευ Μέρλιν,[i] νυμφευθείς την θυγατέρα του τέως πρωθυπουργού της Ελλάδος Γεωργίου Θεοτόκη,Ζα’ί’ραν,

κόρην ανεπτυχθείσαν με Σπαρτιάτικην ανατροφήν, μετέδωκε προς αυτήν όλην την προς την ευγενήν της θήρας άσκησιν αγάπην του ούτω εντός μικρού η Ζα’ί’ρα Μέρλιν, ου μόνον παρηκολούθη τον σύζυγόν της εις απάσας αυτού τας εκδρομάς, χειριζόμενη το τυφέκιον μετά θαυμασίας δεξιότητος και ψυχραιμίας, αλλά και πλείστους των καλλιτέρων κυνηγών υπερέβαλεν εις τον αριθμόν των φονευθέντων θηραμάτων.

Οι κυνηγοί με τα θηράματά τους.Από δεξιά: Στ. Στριμενέα, Τζέραλντ Μέρλιν, Ζα’ί’ρα Μέρλιν-Θεοτόκη, Σίδνευ Μέρλιν και Χάρολντ Μέρλιν

Κατά τον Οκτώβριον λοιπόν του παρελθόντος έτους ολόκληρος η οικογένεια Μέρλιν, αποτελουμένη εκ των κ.Σύδνευ Μέρλιν, Χάρολδ Μέρλιν,Τζέρολδ Μέρλιν και της συζύγου του πρώτου κ.Ζα’ί’ρας Μέρλιν, συνοδευομένη υπό του γνωστού ταριχευτού όσον και κυνηγού κ. Σταύρου Στριμενέα και ολοκλήρου επιτελείου υπηρετών επεβιβάζετο με το ιδιόκτητο γιοτ του Μέρλιν «Βαλκυρίαν» εις Αγίους Σαράντα της Ηπείρου προς διοργάνωσιν θήρας αγριοχοίρων.

Εκεί στρατολογηθείσης πολυαρίθμου συνοδείας εντοπίων κυνηγών, οίτινες θα εχρησίμευον δια την ανίχνευσην, ανακάλυψιν των ζώων και εκφοβισμόν αυτών,(παγάνα) ο μικρός στρατός εξεκίνησε  προς το εσωτερικόν και μετά εξ ωρών πορείαν,αι σκηναί επήγνυον τον καταυλισμόν του ομίλου εις τας υπωρείας μεγάλου και δασώδους λόφου παρά την Σινίτσαν.

Η Ζα’ί’ρα Μέρλιν-Θεοτόκη μπροστά σ’ ένα αγριογούρουνο

Την αφήγησιν της πρώτης εξόδου του μικρού στρατού παραλαμβάνομεν, χωρίς να παραλάξωμεν το αφελές ύφος της, από επιστολήν του κ. Στριμενέα, προς φίλον του εν Αθήναις.

«Δεν ήτο πολλή ώρα αφ’ ότου ο καταυλισμός μας επήχθη- γράφει ο Στριμενέας- και το άγριον εκείνο περιβάλλον θα έλεγε κανείς ότι είχεν ημερεύση εις την θέαν των λευκών σκηνών μας. Ήτο δε γραφικόν το θέαμα του μικρού συνοικισμού μας. Εις το κέντρον η σκηνή του ζεύγους Σ.Μέρλιν έχουσα εκατέρωθεν τας σκηνάς των κ.κ.Χάρολδ και Τζέρολδ Μέρλιν και όπισθεν την ιδικήν μου. Ολίγον απωτέρω δύο μεγαλύτερες σκηναί, μια χρησιμεύουσα ως μαγειρείον και η άλλη δια τους υπηρέτας και ανιχνευτάς, απετέλουν μιαν εικόνα αντιθέσεως. Ο πολιτισμός από του οποίου ουδ’ η εξωτερίκευσις της προόδου έλειπε- ο καπνός ο εξερχόμενος από το μαγειρείον έστω- ήρχετο να ταράξη την άγριαν εκείνην ερημίαν, ήτις μας περιεκύκλου.

Ήτο 1μ.μ. και εκαθήμεθα όλοι συνηγμένοι εις την σκηνήν του κ. και της κ. Σίδνευ Μέρλιν, όταν η κ Μέρλιν, παρατηρήσασα ότι η λεπτή βροχή, ήτις από της πρω’ί’ας έπιπτεν, είχε παύση μας λέγει :

-Δεν δοκιμάζομεν μιαν κοντινήν παγάνα ; Έχουμε ακόμη καιρόν έως ότου βραδιάσει.

Η ιδέα εγένετο ενθουσιωδώς δεκτή και εις πέντε λεπτά της ώρας είμεθα όλοι έτοιμοι.

Η κ. Μέρλιν ωπλίσθη με εν ραβδωτόν δίκανον, όπως και ο κ Μέρλιν και εγώ. Οι κ.κ. Χάρολδ και Τζέρολδ πρετίμησαν τας επαναληπτικάς καραβίνας των Ουίντσεστερ με 8 βολάς.

Παρελάβομεν εξ ανιχνευτάς και έναν όστις θα διηύθηνε την ανίχνευσιν, όπως και έναν οδηγόν όστις  εγνώριζε τα κρυσφύγετα των αγριόχοιρων, μετά επτά κυνών, και ηρχίσαμεν βαδίζοντες.

……….Σπεύδω προς το υποδεκνυόμενον μέρος, όταν βλέπω έναν φοβερόν αγριόχοιρον εξηγριωμένον να φεύγει προς το μέρος της κ.Μέρλιν και ακριβώς κατ’ επάνω της.

Εκ της θέσεως μου ήτο αδύνατον να πυροβολήσω διότι η απόστασις ήτο μεγάλη.

Έστην λοιπόν περίεργος δια το αποβησόμενον. Η κ.Μέρλιν αντιληφθείσα την προσέγγισην του ζώου, ανέμενε με αταραξίαν θαυμαστή, με το όπλον προτεταμένον, την εμφάνισήν του. Έξαφνα το ζώον εμφανίζεται ολίγα βήματα προ αυτής, δεικνύον τους τεράστιους χαυλιόδοντας του. Η κ. Μέρλιν σκοπεύει, πυροβολεί και ο αγριόχοιρος, διαγράφων έναν κύκλον περί εαυτόν, κυλιέται νεκρός ολίγα βήματα προ των ποδών της.

…….ακούω τον θόρυβον τον χαρακτηριστικόν τον οποίον προξενεί η φυγή του ζώου η εσπευσμένη δια μέσου των θάμνων, αλλά δεν κατορθώνω να τον διακρίνω.Διέρχεται αθέατος επίσης προ του κ. Χ.Μέρλιν και εμφανίζεται και αυτός πρό της κ. Μέρλιν. Αυτήν την φοράν εφοβήθην δια την σύντροφόν μας. Η εμφάνισις του ζώου υπήρξεν όλως αδόκητος και η κ.Μέρλιν ουδ’ είχε καν το όπλον έτοιμον.Σε βεβαιώ όμως ότι δεν ηδυνήθην να καταπνίξω ενθουσιασμού κραυγήν όταν είδα εντός δευτερολέπτου την λεπτοφυά φαινομενικώς σύντροφόν μας να σκοπεύη και να πυροβολή κατά του αγριόχοιρου, όστις εκυλίσθη νεκρός με μιαν σφαίρα εις την κεφαλήν.

Η Ζα’ί’ρα Μέρλιν- Θεοτόκη με το κυνήγι της, το κουβαλούν δύο ντόπιοι.

….Εντός ολίγου μας έφεραν ζώα από το χωρίον επί των οποίων φορτώσαντες τους εξ αγριόχοιρους επεστρέψαμεν εις τον καταυλισμόν μας.

   Η διήγησις αυτή η άνευ ταρταρινισμών και υπερβολών του αυτόπτου μάρτυρος αρκεί να δώση ιδέαν του συνόλου της εκδρομής και της θαυμαστής όντως ψυχραιμίας και σκοπευτικής δεινότητος της κ. Μέρλιν-Θεοτόκη.

Κατά την εκδρομήν ταύτην ην επηκολούθησε Δευτέρα εις πλησίον τι μέρος της Ηπείρου γενομένη μάλλον προς θήραν σκολοπάκων (μπεκατσών) και λαγών – η οικογένεια Μέρλιν απεκόμισεν ως λάφυρα 43 αγριόχοιρους και 12 δορκάδας.

Κατά την δευτέραν εκδρομήν ο αριθμός των φονευθησών μπεκατσών και λαγωών σύγκειται από πολλάς εκατοντάδας. Αρκεί να σημειωθή ότι εις μίαν μόνην ημέραν η κ.Μέρλιν απεκόμισε

 6 λαγωούς, 28 μπεκάτσες και 15 πέρδικες, αποφέρουσαν δε το αξιόλογον τούτο αποτέλεσμα της απεριγράπτου σκοπευτικής ικανότητας της.

________________________________________________________________________________________________________________

 [i] Ο Σίδνευ Μέρλιν ήταν γιος του αθηναίου φωτογράφου Καρόλου Μέρλιν και εκείνος που καλλιέργησε στην Κέρκυρα τη γνωστή ποικιλία πορτοκαλιών.

[i] Αναδημοσίευσης «συλλογές» Απρίλιος 1998, 317 άρθρο του Χρυσόστομου Μαυρομμάτη